I. Tổng Quan Chính Sách Thúc Đẩy Tăng Trưởng Kinh Tế Bền Vững
Phát triển kinh tế luôn gắn liền với tăng trưởng kinh tế. Sau hơn 30 năm đổi mới, kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng với tốc độ khá cao. Năm 2018, tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả nước đạt 7,08%. Quá trình tăng trưởng nhanh ở nước ta đã nhanh chóng gia tăng quy mô nên kinh tế, nhờ đó mà nâng cao mức sống của cộng đồng. Tuy nhiên, trong quá trình tăng trưởng này đã tác động đến các vấn đề xã hội, tạo ra chênh lệch giàu nghèo, mất ổn định xã hội; gây ra tình trạng hủy hoại môi trường. Hiện nay, mục tiêu phát triển của mỗi quốc gia, không chỉ tăng trưởng mà còn phải phát triển bền vững, tức là phải tạo ra được sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, giữa tăng trưởng với bảo vệ môi trường sinh thái; giữa tăng trưởng kinh tế và đảm bảo quốc phòng an ninh.
1.1. Định Nghĩa và Bản Chất của Tăng Trưởng Kinh Tế Bền Vững
Theo Báo cáo của Ủy ban thế giới về Môi trường và Phát triển (WCED) (1987), phát triển bền vững chính là “Phát triển nhằm thỏa mãn nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng thỏa mãn nhu cầu các thế hệ mai sau”. Khái niệm này đặt nền móng cho việc nghiên cứu bản chất và các tiêu chí đánh giá phát triển bền vững ở các quốc gia. Phát triển bền vững được thể hiện ở cả 3 lĩnh vực: kinh tế - xã hội – môi trường và trọng tâm của nó chính là con người. Mục tiêu của phát triển bền vững mà WCED đưa ra chính là làm thế nào để đạt được phát triển ở hiện tại mà không ảnh hưởng đến cuộc sống và sự phát triển sau này.
1.2. Ba Trụ Cột Chính của Phát Triển Bền Vững Kinh Tế Hà Nội
Phát triển bền vững dựa trên 3 trụ cột: (i) Công nghệ hiện đại (ii) Quản trị tốt (iii) Thân thiện với môi trường. Tư tưởng của lý thuyết phát triển bền vững đó là hiện đại hóa và thân thiện với môi trường là một vấn đề quan trọng không chỉ ở hiện tại mà cả tương lai. Theo Quyết định số 622/QĐ-TTg, ngày 10/5/2017 về việc kế hoạch hành động quốc gia thực hiện chương trình nghị sự 30 vì sự phát triển bền vững, bao gồm những quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát triển bền vững đến năm 2030 của Việt Nam làm cơ sở cho các bộ, ngành, địa phương tổ chức và cá nhân có liên quan triển khai thực hiện và phối hợp hành động nhằm đảm bảo phát triển bền vững tại Việt Nam.
II. Thách Thức Chính Sách Tăng Trưởng Kinh Tế Bền Vững Hà Nội
Vấn đề đặt ra với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam là, với điều kiện nguồn lực còn hạn chế, đặc biệt nguồn vốn đầu tư không nhiều, lại đang có một khoảng cách lớn về trình độ phát triển với nước công nghiệp phát triển, thì vấn đề tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững là vấn đề cần được giải quyết một cách kịp thời, không vì quá tập trung tăng trưởng nhanh để mất ổn định xã hội và suy thoái môi trường và cũng không vì quá tập trung vào duy trì ổn định xã hội và bảo vệ môi trường dẫn đến tăng trưởng chậm, tụt hậu so với các nước. Đây là một vấn đề nan giải, không dễ giải quyết nhưng cũng không thể lẩn tránh.
2.1. Mâu Thuẫn Giữa Tăng Trưởng Nhanh và Phát Triển Bền Vững
Đã có nhiều bài học cho các nước vì quá đi vào tăng trưởng kinh tế nhanh, tạo được những bứt phá ngoạn mục về kinh tế, vượt lên các nước khác về mặt kinh tế, song đã phải trả giá về vấn đề môi trường (làm cạn kiệt và suy thoái môi trường) và xã hội (chênh lệch giàu nghèo tăng, xã hội mất ổn định). Trong tiến trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những định hướng, chủ trương với mục tiêu tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững phù hợp với yêu cầu mới.
2.2. Hạn Chế và Bất Cập Trong Tăng Trưởng Kinh Tế Hà Nội
Sau khi mở rộng địa giới hành chính, kinh tế Thành phố Hà Nội đã có sự phát triển đi liền với đó là tăng trưởng kinh tế, thể hiện ở việc nếu xét theo thứ tự về quy mô Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) theo tỉnh, thành cả nước, Thủ đô Hà Nội tiếp tục đứng vị trí số 2 sau Thành phố Hồ Chí Minh, tốc độ tăng trưởng GRDP tăng qua các năm, đến năm 2017 đạt 8,27%. Tuy vậy, tăng trưởng kinh tế Thành phố Hà Nội vẫn chưa tạo ra được sự thay đổi mang tính tích cực, năng suất lao động và năng lực cạnh tranh còn nhiều chuyển biến, chưa đáp ứng yêu cầu, xuất hiện nhiều bất cập trong lĩnh vực xã hội và môi trường.
III. Giải Pháp Chính Sách Thúc Đẩy Kinh Tế Xanh Hà Nội
Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 đã và đang mở ra nhiều cơ hội và thách thức lớn cho Việt Nam nói chung và cho thành phố Hà Nội nói riêng trong phát triển kinh tế - xã hội. Trước bối cảnh đó, đòi hỏi phải có những chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Thành phố Hà Nội theo hướng bền vững góp phần phát huy lợi thế của Thủ đô Hà Nội và từ đó gia tăng vai trò của Thủ đô đối với cả nước là yêu cầu cấp bách đối với Hà Nội.
3.1. Ưu Tiên Phát Triển Công Nghệ Cao và Thân Thiện Môi Trường
Một trong những quan điểm đó là khoa học công nghệ là nền tảng, là động lực cho phát triển bền vững đất nước, công nghệ hiện đại, sạch và thân thiện với môi trường cần được ưu tiên sử dụng rộng rãi. Một trong những mục tiêu đó là đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững, toàn diện, liên tục tạo việc làm đầy đủ, năng suất và việc làm tốt cho tất cả mọi người.
3.2. Nâng Cao Năng Suất Lao Động và Năng Lực Cạnh Tranh
Học giả Lại Trần Tùng quan niệm rằng lĩnh vực công nghệ cao có khả năng tạo ra các sản phẩm, dịch vụ có tính năng vượt trội, giá trị tăng cao thân thiện với môi trường, từ đó hình thành các ngành sản xuất dịch vụ mới hoặc hiện đại hóa ngành sản xuất dịch vụ hiện có. Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức vì vậy, rất cần thiết phát triển khoa học công nghệ cao ở Vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ ở Việt Nam.
3.3. Phát triển kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội
Học giả Ngô Thắng Lợi đưa ra quan điểm Phát triển bền vững phải là sự phát triển gắn kết hài hòa giữa ba khía cạnh kinh tế, xã hội, môi trường, trong đó sự bền vững về kinh tế được xem là điều kiện cần để đảm bảo cho sự bền vững trong phát triển. Theo học giả có 4 vấn đề cần được thực hiện để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững gồm: duy trì tăng trưởng nhanh và bền vững; gắn tăng trưởng kinh tế với chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển bền vững; gắn tăng trưởng với nâng cao hiệu quả đạt được của các chỉ tiêu tăng trưởng; bảo đảm tăng trưởng gắn với cân đối vĩ mô chủ yếu của nền kinh tế.
IV. Nghiên Cứu Thực Trạng Chính Sách Kinh Tế Bền Vững Hà Nội
Với những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn vấn đề “Chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững trên địa bàn Thành phố Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu Luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Quản lý kinh tế. Theo như nhận định của tác giả luận văn thì đến nay, chưa có nghiên cứu nào về chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
4.1. Phân Tích Chính Sách Lao Động và Khoa Học Công Nghệ
Có nhiều chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững trên địa bàn Thành phố Hà Nội, nhưng trong giới hạn luận văn này, tác giả tập trung nghiên cứu 2 chính sách là chính sách về lao động và chính sách về khoa học công nghệ. Hai chính sách này được tập trung nghiên cứu, bởi đối với một Thành phố lớn như Hà Nội, nền kinh tế được xem là phát triển bền vững khi cả sản xuất và tiêu dùng đều phải được bền vững ở cả hiện tại và tương lai.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả và Hạn Chế của Chính Sách Hiện Hành
Tăng trưởng kinh tế bền vững phải đạt được mục tiêu về kinh tế: biểu hiện năng suất lao động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Muốn năng suất lao động cao thì yếu tố quyết định nhất là khoa học công nghệ, hiện đại hóa máy móc, quy trình sản xuất…Vì vậy, việc sử dụng công nghệ hiện đại để có thể thân thiện với môi trường cũng sẽ góp phần vào việc phát triển bền vững của cả nền kinh tế của Thành phố.
V. Đề Xuất Hoàn Thiện Chính Sách Kinh Tế Bền Vững Tại Hà Nội
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà nghiên cứu, những người đang học tập nghiên cứu, từ đó có thể đưa ra những chính sách tham mưu cho Chính phủ trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững cho cả nước nói chung và với Thủ đô Hà Nội nói riêng.
5.1. Giải Pháp Cụ Thể cho Giai Đoạn Tới 2024 2030
Các định hướng và giải pháp mà tác giả luận văn đưa ra vừa có tính lâu dài, vừa có tính thực tế, giúp cho việc thực thi chính sách được hiệu quả hơn trong giai đoạn tới, đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang bùng nổ và nhiều thách thức và thuận lợi đan xen.
5.2. Định Hướng Phát Triển Kinh Tế Hà Nội Đến Năm 2030
Tác giả sử dụng phương pháp phân tích thống kê để phân tích thực trạng chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2008 đến nay; đồng thời sử dụng phương pháp này để phân tích số liệu để phục vụ cho dự báo định hướng tăng trưởng kinh tế Hà Nội đến năm 2030 theo hướng bền vững.
