Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2021, tỉnh Bình Định đã huy động khoảng 25.160 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ, tăng gấp đôi so với giai đoạn 2012-2016. Việc đầu tư này tập trung vào các dự án trọng điểm như nâng cấp Quốc lộ 1D, xây dựng tuyến Quốc lộ 19 mới, tuyến đường phía Tây tỉnh và tuyến đường trục Khu kinh tế nối dài, với tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, công tác tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan, năng lực cán bộ chưa đồng đều và kế hoạch triển khai chưa khoa học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định khung lý thuyết và thực trạng tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ tại Bình Định, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách của chính quyền cấp tỉnh, sử dụng số liệu thứ cấp giai đoạn 2018-2021 và khảo sát sơ cấp tháng 3/2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện hệ thống giao thông của tỉnh, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong việc tổ chức thực thi chính sách tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng khung lý thuyết dựa trên các mô hình và khái niệm về cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ, chính sách thu hút đầu tư và tổ chức thực thi chính sách công.

  • Cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ được hiểu là hệ thống công trình đường bộ, bến xe, bãi đỗ xe, trạm dừng nghỉ và các công trình phụ trợ phục vụ giao thông và hành lang an toàn đường bộ. Đặc điểm của cơ sở hạ tầng này là tính lâu dài, mang tính phục vụ cộng đồng và có vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng.

  • Chính sách thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ là hệ thống các quyết định của Nhà nước nhằm điều chỉnh hoạt động thu hút và sử dụng vốn đầu tư ngoài nhà nước trong một thời kỳ nhất định, với mục tiêu phát triển hệ thống hạ tầng giao thông.

  • Tổ chức thực thi chính sách là quá trình biến các chính sách thành kết quả thực tế thông qua các hoạt động có tổ chức trong bộ máy nhà nước, nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính sách đã đề ra. Quá trình này bao gồm các giai đoạn: chuẩn bị triển khai, chỉ đạo thực thi và kiểm soát sự thực hiện chính sách.

Các khái niệm chính bao gồm: chính sách công, tổ chức thực thi chính sách, nguồn vốn đầu tư (ngân sách nhà nước, vốn ngoài nhà nước, vốn ODA, PPP), và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi như năng lực cán bộ, cơ chế phối hợp, kinh phí thực thi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, mô hình hóa để xây dựng khung lý thuyết; thu thập và phân tích số liệu thứ cấp từ các báo cáo của tỉnh Bình Định giai đoạn 2018-2021; khảo sát sơ cấp bằng phiếu hỏi với 12 chuyên gia trong bộ máy tổ chức thực thi chính sách cấp tỉnh và huyện.

Cỡ mẫu khảo sát là 12 phiếu phát ra và thu về 12 phiếu hợp lệ, được xử lý bằng phần mềm Excel. Các tiêu chí đánh giá được quy ước theo thang điểm 5, với mức đánh giá yếu, trung bình và tốt dựa trên điểm bình quân. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân của các hạn chế trong tổ chức thực thi chính sách.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2021 cho số liệu thứ cấp, khảo sát sơ cấp tháng 3/2022, và đề xuất giải pháp đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Bộ máy tổ chức thực thi chính sách ổn định nhưng năng lực còn hạn chế: Bộ máy từ cấp tỉnh đến cấp xã được xây dựng rõ ràng, với tổng số cán bộ, công chức khoảng 628 người năm 2021. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy năng lực thực thi chính sách của đội ngũ cán bộ chỉ đạt mức trung bình với điểm bình quân 3,42/5, trong khi cơ chế phối hợp cũng chỉ đạt mức trung bình 3,33/5.

  2. Nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ ngân sách nhà nước, chưa đa dạng: Giai đoạn 2018-2021, vốn đầu tư từ khu vực nhà nước đạt khoảng 825 tỷ đồng mỗi năm, trong đó phần lớn là vốn phân bổ từ ngân sách trung ương và địa phương. Vốn đầu tư ngoài nhà nước, vốn ODA và đóng góp tự nguyện gần như không có hoặc rất hạn chế.

  3. Kế hoạch triển khai chính sách được xây dựng bài bản nhưng chưa thực sự khoa học: Các kế hoạch được xây dựng dựa trên các quy định pháp luật và chiến lược phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, tuy nhiên việc triển khai còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, dẫn đến hiệu quả thực thi chưa cao.

  4. Hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông phát triển tích cực nhưng còn nhiều bất cập: Tổng chiều dài các tuyến đường tỉnh, huyện, đô thị đều tăng qua các năm, ví dụ đường tỉnh tăng từ 412 km năm 2018 lên 535 km năm 2021. Tuy nhiên, tuyến Quốc lộ 1A đoạn qua Bình Định đang quá tải, nhiều đoạn xuống cấp, gây khó khăn cho vận tải và tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trong tổ chức thực thi chính sách là do sự phối hợp giữa các cơ quan còn lỏng lẻo, năng lực cán bộ chưa đồng đều và nguồn kinh phí thực thi hạn chế. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư tại các địa phương khác, nơi mà sự phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng và thiếu kiểm soát chặt chẽ.

Việc nguồn vốn đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước làm hạn chế khả năng huy động vốn từ các thành phần kinh tế tư nhân và vốn nước ngoài, trong khi các hình thức hợp tác công - tư (PPP) chưa được khai thác hiệu quả. Điều này ảnh hưởng đến tốc độ và quy mô phát triển cơ sở hạ tầng giao thông.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng chiều dài các tuyến đường theo từng năm, bảng phân bổ nguồn vốn đầu tư theo từng loại, và biểu đồ đánh giá năng lực cán bộ theo các tiêu chí khảo sát. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phát triển và những điểm yếu trong tổ chức thực thi chính sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ thực thi chính sách: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng phối hợp liên ngành và kiến thức pháp luật liên quan đến đầu tư hạ tầng giao thông. Mục tiêu nâng điểm đánh giá năng lực cán bộ lên mức tốt (≥3,5) trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch & Đầu tư phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  2. Đẩy mạnh cơ chế phối hợp liên ngành và liên cấp: Thiết lập các hội đồng phối hợp thường xuyên giữa các sở, ngành và UBND các cấp để đảm bảo thông tin, nguồn lực và kế hoạch được đồng bộ, tránh chồng chéo và lãng phí. Mục tiêu nâng điểm đánh giá cơ chế phối hợp lên mức tốt trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh chỉ đạo.

  3. Đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư, ưu tiên thu hút vốn ngoài nhà nước và vốn ODA: Xây dựng chính sách ưu đãi, minh bạch và hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư tư nhân, đặc biệt là thông qua hình thức PPP. Tăng tỷ trọng vốn ngoài nhà nước trong tổng vốn đầu tư lên ít nhất 20% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch & Đầu tư, Sở Tài chính.

  4. Cải thiện quy hoạch và kế hoạch triển khai chính sách theo hướng khoa học, thực tiễn: Rà soát, điều chỉnh kế hoạch đầu tư phù hợp với nhu cầu thực tế, ưu tiên các dự án trọng điểm, có tác động lan tỏa lớn. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát tiến độ dự án. Mục tiêu hoàn thiện kế hoạch triển khai trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giao thông vận tải.

  5. Tăng cường công tác kiểm soát, giám sát và đánh giá thực thi chính sách: Thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ, thanh tra, kiểm tra chặt chẽ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại, sai phạm trong quá trình thực thi. Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Sở Kế hoạch & Đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh và huyện: Giúp nâng cao hiệu quả tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư, cải thiện công tác phối hợp và quản lý nguồn vốn đầu tư hạ tầng giao thông.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia kinh tế quản lý đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách thu hút đầu tư phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà đầu tư trong và ngoài nước, doanh nghiệp tư nhân: Hiểu rõ về cơ chế, chính sách thu hút đầu tư, từ đó có cơ sở để tham gia đầu tư hiệu quả vào lĩnh vực hạ tầng giao thông.

  4. Các tổ chức nghiên cứu, trường đại học và sinh viên ngành quản lý kinh tế, giao thông vận tải: Là tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu chuyên sâu về tổ chức thực thi chính sách công và phát triển hạ tầng giao thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư lại quan trọng đối với phát triển hạ tầng giao thông?
    Tổ chức thực thi chính sách là cầu nối biến các chính sách thành hiện thực, đảm bảo nguồn lực được huy động và sử dụng hiệu quả, từ đó thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông bền vững.

  2. Những nguồn vốn nào được sử dụng để đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông tại Bình Định?
    Chủ yếu là vốn ngân sách nhà nước từ trung ương và địa phương, ngoài ra còn có vốn ODA, vốn vay ưu đãi và vốn tư nhân qua hình thức PPP, tuy nhiên tỷ trọng vốn ngoài nhà nước còn thấp.

  3. Các khó khăn chính trong tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư tại Bình Định là gì?
    Bao gồm năng lực cán bộ chưa đồng đều, cơ chế phối hợp lỏng lẻo, kế hoạch triển khai chưa khoa học và nguồn kinh phí thực thi hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, cải thiện phối hợp liên ngành, đa dạng hóa nguồn vốn, hoàn thiện kế hoạch triển khai và tăng cường kiểm soát, giám sát.

  5. Chính sách hợp tác công - tư (PPP) có vai trò như thế nào trong thu hút đầu tư?
    PPP giúp huy động nguồn lực tư nhân tham gia đầu tư, tận dụng lợi thế của cả khu vực nhà nước và tư nhân, góp phần giảm áp lực ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết và đánh giá thực trạng tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ tại tỉnh Bình Định giai đoạn 2018-2021.
  • Bộ máy tổ chức thực thi chính sách ổn định nhưng năng lực cán bộ và cơ chế phối hợp còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi.
  • Nguồn vốn đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, chưa khai thác hiệu quả các nguồn vốn ngoài nhà nước và ODA.
  • Hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông phát triển tích cực nhưng còn nhiều bất cập, đặc biệt là tình trạng quá tải và xuống cấp tại các tuyến đường trọng điểm.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện phối hợp liên ngành, đa dạng hóa nguồn vốn, hoàn thiện kế hoạch triển khai và tăng cường kiểm soát, giám sát thực thi chính sách.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng tổ chức thực thi chính sách thu hút đầu tư hạ tầng giao thông.

Call to action: Các cơ quan quản lý và nhà đầu tư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các chính sách, góp phần phát triển bền vững hệ thống giao thông tỉnh Bình Định.