Tổng quan nghiên cứu

Việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức là một nội dung quan trọng trong quản lý nguồn nhân lực tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong các cơ quan nghiên cứu khoa học như Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam). Tính đến tháng 12 năm 2019, Viện có tổng cộng 1.622 viên chức làm việc theo các ngạch viên chức, trong đó 63,81% là viên chức thuộc ngạch nghiên cứu, 16,15% thuộc ngạch chuyên viên và 5,24% thuộc ngạch thư viện. Đội ngũ viên chức này có trình độ cao với 70,86% có trình độ trên đại học, trong đó 26,77% có trình độ tiến sĩ và 44,09% có trình độ thạc sĩ.

Giai đoạn 2015-2019, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã triển khai chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho viên chức, đặc biệt là đối với viên chức chuyên ngành khoa học và công nghệ (KH&CN). Tổng số viên chức được thăng hạng trong giai đoạn này là 384 người, trong đó 252 người thăng từ hạng III lên hạng II và 122 người thăng từ hạng II lên hạng I. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách còn tồn tại một số hạn chế như chưa duy trì thường xuyên, chưa đồng bộ với các ngạch viên chức khác và chưa quan tâm đầy đủ đến các viên chức thuộc các chuyên ngành văn hóa, thư viện, biên tập viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách này đến năm 2030. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và phạm vi thời gian từ năm 2015 đến năm 2019, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức, góp phần phát triển bền vững nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn của đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cùng các quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam làm nền tảng lý luận. Khung lý thuyết tập trung vào ba khái niệm chính: chính sách công, chức danh nghề nghiệp và viên chức.

  • Chính sách công được hiểu là hệ thống các cách thức mà Nhà nước sử dụng để giải quyết các vấn đề công nảy sinh trong quản lý nhà nước nhằm đạt được mục tiêu đã định.
  • Chức danh nghề nghiệp là tên gọi thể hiện trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của viên chức trong từng lĩnh vực nghề nghiệp, được phân hạng từ I đến IV tương ứng với mức độ phức tạp và yêu cầu công việc.
  • Viên chức là công dân được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc theo chế độ hợp đồng và hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập.

Quy trình tổ chức thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp gồm năm bước: xây dựng kế hoạch triển khai, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp thực hiện, theo dõi kiểm tra đôn đốc và đánh giá tổng kết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp thống kê: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn trực tiếp và điều tra bằng bảng hỏi với 40 viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, bao gồm cán bộ làm công tác tổ chức cán bộ và viên chức vừa được thăng hạng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo công tác cán bộ và các văn bản pháp luật liên quan.
  • Phương pháp phân tích và tổng hợp: Dựa trên dữ liệu thu thập, tác giả tổng hợp, phân tích để đánh giá thực trạng và so sánh với các tiêu chuẩn, quy định hiện hành.
  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng thực hiện chính sách tại Viện với các quy định pháp luật và các nghiên cứu tương tự nhằm nhận diện thành công, hạn chế và nguyên nhân.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 40 viên chức được chọn ngẫu nhiên từ danh sách viên chức năm 2019, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm viên chức khác nhau. Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là phân tích định lượng kết hợp với đánh giá định tính nhằm đưa ra các nhận định chính xác và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng viên chức được thăng hạng không đều qua các năm: Giai đoạn 2015-2019, tổng số viên chức chuyên ngành KH&CN được thăng hạng là 384 người, trong đó năm 2018 có số lượng cao nhất với 144 người, năm 2015 không có viên chức nào được thăng hạng. Tỷ lệ thăng hạng từ hạng III lên hạng II chiếm 65,6%, từ hạng II lên hạng I chiếm 34,4%.

  2. Công tác xây dựng kế hoạch triển khai chính sách được đánh giá khá tốt: 64% người khảo sát đánh giá công tác xây dựng kế hoạch triển khai chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp ở mức tốt và khá, trong đó 80% đánh giá cao việc đảm bảo cơ quan chủ trì, phối hợp và cơ chế trách nhiệm. Tuy nhiên, chỉ 42% đánh giá tốt về việc xây dựng nội quy, quy chế thực hiện chính sách, phản ánh sự thiếu đồng bộ trong quy định chi tiết.

  3. Phổ biến, tuyên truyền chính sách được thực hiện đa dạng và hiệu quả: 63% người khảo sát đánh giá công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức ở mức tốt và khá. Hình thức phổ biến đa dạng, linh hoạt (77% đánh giá tốt), nội dung đầy đủ (71%), nhưng mức độ thường xuyên chỉ đạt 56%, cho thấy cần tăng cường duy trì liên tục.

  4. Chưa quan tâm đầy đủ đến các viên chức thuộc các ngạch ngoài nghiên cứu và hành chính: Viện chưa tổ chức thi thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho viên chức chuyên ngành văn hóa, thư viện, biên tập viên, dẫn đến sự bất cập trong chính sách đối với một bộ phận viên chức chiếm tỷ lệ dưới 10%.

Thảo luận kết quả

Việc số lượng viên chức được thăng hạng không đều qua các năm có thể do sự phụ thuộc vào kế hoạch tổ chức thi, nguồn lực và nhu cầu thực tế của từng đơn vị. Năm 2018 có số lượng thăng hạng cao nhất do có sự tập trung nguồn lực và kế hoạch rõ ràng hơn. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu về quản lý viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập, cho thấy tầm quan trọng của kế hoạch và tổ chức thực hiện chính sách.

Công tác xây dựng kế hoạch triển khai chính sách được đánh giá tích cực, tuy nhiên sự thiếu tham gia của viên chức trong quá trình xây dựng kế hoạch dẫn đến cảm nhận quan liêu và thiếu sự đồng thuận. Điều này ảnh hưởng đến tính khả thi và hiệu quả thực hiện chính sách. Việc xây dựng nội quy, quy chế chưa đầy đủ cũng làm giảm hiệu quả quản lý và giám sát.

Phổ biến, tuyên truyền chính sách được thực hiện đa dạng, giúp viên chức hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm, từ đó nâng cao động lực học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ. Tuy nhiên, mức độ thường xuyên chưa cao, có thể dẫn đến việc viên chức không cập nhật kịp thời các quy định mới, ảnh hưởng đến việc đăng ký dự thi thăng hạng.

Việc chưa quan tâm đầy đủ đến các viên chức thuộc các ngạch khác ngoài nghiên cứu và hành chính là một hạn chế lớn, làm giảm tính công bằng và hiệu quả của chính sách. Đây là điểm cần được khắc phục để đảm bảo sự phát triển đồng đều và bền vững của đội ngũ viên chức toàn Viện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện số lượng viên chức được thăng hạng theo năm và theo hạng chức danh, bảng đánh giá mức độ hài lòng về các bước thực hiện chính sách, giúp minh họa rõ nét các kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sự tham gia của viên chức trong xây dựng kế hoạch thực hiện chính sách

    • Động từ hành động: Tổ chức lấy ý kiến, tham vấn
    • Target metric: Tỷ lệ viên chức tham gia góp ý đạt trên 70%
    • Timeline: Triển khai ngay từ quý I năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ phối hợp với các đơn vị trực thuộc

  2. Hoàn thiện nội quy, quy chế thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp

    • Động từ hành động: Xây dựng, ban hành
    • Target metric: 100% các đơn vị có nội quy, quy chế rõ ràng
    • Timeline: Hoàn thành trong quý II năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ, lãnh đạo Viện

  3. Đa dạng hóa và duy trì thường xuyên công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách

    • Động từ hành động: Tổ chức, cập nhật, truyền thông
    • Target metric: Tăng tỷ lệ viên chức đánh giá công tác tuyên truyền tốt lên 80%
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ, các đơn vị trực thuộc

  4. Mở rộng đối tượng thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho các viên chức thuộc các ngạch văn hóa, thư viện, biên tập viên

    • Động từ hành động: Xây dựng đề án, tổ chức thi
    • Target metric: Tổ chức ít nhất 1 kỳ thi thăng hạng cho các ngạch này trong giai đoạn 2024-2025
    • Timeline: Lập kế hoạch năm 2024, triển khai năm 2025
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Nội vụ

  5. Tăng cường theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách

    • Động từ hành động: Giám sát, đánh giá
    • Target metric: 100% đơn vị được kiểm tra định kỳ hàng năm
    • Timeline: Bắt đầu từ năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ, Thanh tra Viện

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước về viên chức

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách quản lý viên chức.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện chính sách.

  2. Ban Tổ chức cán bộ các đơn vị sự nghiệp công lập

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp thực tiễn để tổ chức thi, xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp hiệu quả, nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức.
    • Use case: Lập kế hoạch, phổ biến, tuyên truyền và giám sát thực hiện chính sách.

  3. Viên chức và cán bộ công tác tổ chức cán bộ

    • Lợi ích: Nắm bắt quyền lợi, trách nhiệm và quy trình thăng hạng chức danh nghề nghiệp, từ đó chủ động nâng cao trình độ và tham gia các kỳ thi, xét thăng hạng.
    • Use case: Chuẩn bị hồ sơ, tham gia thi/xét thăng hạng.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành chính sách công, quản lý nhà nước

    • Lợi ích: Tham khảo nghiên cứu thực tiễn về chính sách công trong lĩnh vực quản lý viên chức, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Tham khảo tài liệu, xây dựng đề tài nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp là gì?
    Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp là quy định của Nhà nước nhằm bổ nhiệm viên chức giữ chức danh nghề nghiệp ở hạng cao hơn trong cùng ngành, lĩnh vực, tạo điều kiện cho viên chức nâng cao trình độ và năng lực chuyên môn.

  2. Viên chức nào được ưu tiên thăng hạng tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam?
    Viên chức chuyên ngành khoa học và công nghệ, đặc biệt là nghiên cứu viên và kỹ sư, được ưu tiên thăng hạng thông qua thi hoặc xét đặc cách theo tiêu chuẩn quy định.

  3. Quy trình tổ chức thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp gồm những bước nào?
    Quy trình gồm năm bước: xây dựng kế hoạch triển khai, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp thực hiện, theo dõi kiểm tra đôn đốc và đánh giá tổng kết.

  4. Tại sao việc phổ biến, tuyên truyền chính sách cần được duy trì thường xuyên?
    Việc duy trì thường xuyên giúp viên chức cập nhật kịp thời các quy định mới, nâng cao nhận thức và tự giác thực hiện chính sách, từ đó nâng cao hiệu quả thực hiện.

  5. Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam cần làm gì để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách thăng hạng?
    Cần tăng cường sự tham gia của viên chức trong xây dựng kế hoạch, hoàn thiện nội quy quy chế, mở rộng đối tượng thăng hạng, duy trì công tác tuyên truyền và tăng cường giám sát, kiểm tra.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những thành công và hạn chế cụ thể.
  • Việc thăng hạng chức danh nghề nghiệp đã góp phần nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ viên chức, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
  • Công tác xây dựng kế hoạch và phổ biến, tuyên truyền chính sách được thực hiện khá tốt nhưng cần cải thiện về sự tham gia của viên chức và tính thường xuyên.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đến năm 2030, bao gồm tăng cường tham gia, hoàn thiện quy chế, mở rộng đối tượng và tăng cường giám sát.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá liên tục và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn nhằm phát triển bền vững đội ngũ viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị trực thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ để triển khai hiệu quả các giải pháp, đồng thời khuyến khích viên chức tích cực tham gia nâng cao trình độ, góp phần xây dựng đội ngũ viên chức chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học xã hội và nhân văn của đất nước.