Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, đội ngũ người hoạt động không chuyên trách cấp xã đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Thành phố Huế với diện tích khoảng 265,99 km² và dân số 652.572 người, có 36 đơn vị hành chính gồm 29 phường và 7 xã. Tính đến năm 2023, tổng số người hoạt động không chuyên trách cấp xã là 387 người, chiếm khoảng 20% tổng số người hoạt động không chuyên trách toàn tỉnh. Tuy nhiên, thực trạng thực hiện chính sách đối với nhóm đối tượng này còn nhiều bất cập như mức phụ cấp thấp, chế độ bảo hiểm xã hội chưa đầy đủ, và công tác đào tạo, bồi dưỡng chưa được quan tâm đúng mức.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực trạng thực hiện chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách cấp xã tại thành phố Huế giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn 2024-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách về số lượng, chức danh, phụ cấp, bảo hiểm xã hội, đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá thi đua khen thưởng đối với người hoạt động không chuyên trách cấp xã trên địa bàn thành phố Huế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách quản lý công, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, chính sách công và quản trị nguồn nhân lực công. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết chính sách công: Nhấn mạnh quá trình xây dựng, thực hiện và đánh giá chính sách nhằm giải quyết các vấn đề xã hội. Trong đó, thực hiện chính sách là quá trình đưa chính sách vào thực tiễn thông qua các chủ thể thực hiện và các nguồn lực hỗ trợ.
Lý thuyết quản trị nguồn nhân lực công: Tập trung vào việc quản lý, phát triển và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực trong khu vực công, đặc biệt là các chính sách đãi ngộ, đào tạo và đánh giá nhằm nâng cao năng lực và động lực làm việc của cán bộ.
Các khái niệm chính bao gồm: người hoạt động không chuyên trách cấp xã, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách, thực hiện chính sách, chế độ phụ cấp, bảo hiểm xã hội, đào tạo bồi dưỡng, đánh giá thi đua khen thưởng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra xã hội học kết hợp phỏng vấn sâu và khảo sát bảng hỏi. Cỡ mẫu khảo sát gồm 120 phiếu phát ra tại 20 phường và 3 xã, thu về 110 phiếu hợp lệ, tương đương tỷ lệ phản hồi 91,7%. Phỏng vấn sâu được thực hiện với lãnh đạo UBND thành phố Huế, Phòng Nội vụ, Chủ tịch và Phó Chủ tịch các phường, xã nhằm thu thập thông tin về số lượng, chức danh và thực trạng thực hiện chính sách.
Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu và mô tả bằng biểu đồ, bảng biểu nhằm minh họa các kết quả khảo sát. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2020-2023 với định hướng đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2024-2030.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Số lượng và chức danh người hoạt động không chuyên trách cấp xã: Thành phố Huế được phân bổ tối đa 532 người hoạt động không chuyên trách, nhưng thực tế chỉ bố trí 387 người, trong đó 129 người kiêm nhiệm. Bình quân mỗi phường/xã có khoảng 10,75 người hoạt động không chuyên trách. Việc bố trí chưa đầy đủ chức danh như Phó Chủ tịch Hội Nông dân chỉ có ở 12/36 đơn vị.
Chế độ phụ cấp và bảo hiểm xã hội: Mức phụ cấp dao động từ 0,9 đến 1,8 lần mức lương cơ sở (1.000.000 đồng/tháng từ 01/7/2023). Người hoạt động không chuyên trách chỉ được hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm y tế, không được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động như cán bộ chuyên trách. Khảo sát cho thấy 85% người được hỏi không hài lòng với chế độ tiền công và bảo hiểm hiện tại.
Đào tạo, bồi dưỡng: Từ 2020 đến 2023, số người tham gia đào tạo, bồi dưỡng tăng rõ rệt với 51 người học trung cấp chính trị - hành chính, 89 người bồi dưỡng ngạch chuyên viên. Tuy nhiên, vẫn còn tâm lý ngại tham gia do mức hỗ trợ thấp và khó khăn trong bố trí công việc. Khoảng 60% người khảo sát chưa hài lòng với chế độ đào tạo, bồi dưỡng.
Đánh giá, thi đua, khen thưởng: Công tác đánh giá và khen thưởng được thực hiện thường xuyên, nhưng chưa có quy định cụ thể về nhiệm vụ và tiêu chí đánh giá cho từng chức danh không chuyên trách, dẫn đến hiệu quả chưa cao và thiếu động lực cho người lao động.
Thảo luận kết quả
Việc bố trí số lượng người hoạt động không chuyên trách chưa đạt định biên do hạn chế về nguồn lực tài chính và mức phụ cấp thấp, không tương xứng với khối lượng công việc và trình độ chuyên môn yêu cầu. So sánh với một số địa phương khác, mức phụ cấp và chế độ bảo hiểm xã hội tại Huế còn thấp hơn, ảnh hưởng đến việc thu hút và giữ chân nhân sự.
Chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện và không có chế độ thai sản, ốm đau tạo ra sự bất công giữa cán bộ chuyên trách và không chuyên trách, gây tâm lý không an tâm công tác. Kết quả khảo sát phản ánh rõ sự không hài lòng này, đồng thời cho thấy nhu cầu cải thiện chính sách là cấp thiết.
Công tác đào tạo, bồi dưỡng mặc dù có tiến bộ nhưng chưa đồng bộ và chưa thực sự tạo động lực cho người hoạt động không chuyên trách. Việc bố trí công việc sau đào tạo chưa hợp lý dẫn đến hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực chưa cao.
Đánh giá, thi đua, khen thưởng chưa được cụ thể hóa theo chức danh và nhiệm vụ, làm giảm tính công bằng và động lực làm việc. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng thấp về các chính sách này, cần có sự điều chỉnh phù hợp.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường bố trí đủ số lượng và chức danh người hoạt động không chuyên trách: UBND thành phố Huế cần rà soát, bổ sung số lượng người hoạt động không chuyên trách theo định biên tối đa 532 người trong giai đoạn 2024-2030, ưu tiên giảm tỷ lệ kiêm nhiệm để nâng cao hiệu quả công việc.
Nâng mức phụ cấp và hoàn thiện chế độ bảo hiểm xã hội: Đề xuất tăng mức phụ cấp tối thiểu lên 1,5 lần mức lương cơ sở, đồng thời mở rộng quyền lợi bảo hiểm xã hội bắt buộc, bao gồm cả chế độ thai sản, ốm đau nhằm đảm bảo quyền lợi và tạo động lực cho người hoạt động không chuyên trách.
Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng: Tổ chức các khóa đào tạo linh hoạt về thời gian và hình thức, ưu tiên các lớp ngoài giờ và cuối tuần, đồng thời tăng hỗ trợ tài chính và tạo điều kiện bố trí công việc cho người tham gia đào tạo.
Hoàn thiện quy trình đánh giá, thi đua, khen thưởng: Xây dựng tiêu chí đánh giá cụ thể theo chức danh, tăng cường công khai minh bạch trong công tác thi đua khen thưởng, đồng thời áp dụng các hình thức khen thưởng phù hợp để khích lệ tinh thần làm việc.
Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2024-2030 với sự phối hợp của UBND thành phố, Phòng Nội vụ, các phường, xã và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước cấp xã, phường, xã: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đội ngũ người hoạt động không chuyên trách.
Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý công: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách về phụ cấp, bảo hiểm xã hội, đào tạo và đánh giá cán bộ không chuyên trách.
Các tổ chức chính trị - xã hội cấp cơ sở: Hỗ trợ trong việc tổ chức, vận động và phát huy vai trò của người hoạt động không chuyên trách trong các phong trào, hoạt động cộng đồng.
Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý công và chính sách công: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp chính sách trong lĩnh vực quản lý công cấp cơ sở.
Câu hỏi thường gặp
Người hoạt động không chuyên trách cấp xã là ai?
Là những người làm việc tại các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể cấp xã nhưng không phải cán bộ, công chức, được tuyển chọn hoặc bầu cử để thực hiện các nhiệm vụ không thường xuyên.Chế độ phụ cấp hiện nay dành cho người hoạt động không chuyên trách như thế nào?
Mức phụ cấp dao động từ 0,9 đến 1,8 lần mức lương cơ sở, tùy theo chức danh, thấp hơn nhiều so với cán bộ chuyên trách, gây khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân sự.Người hoạt động không chuyên trách có được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc không?
Theo quy định hiện hành, họ chỉ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm y tế, không được hưởng các chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động như cán bộ chuyên trách.Công tác đào tạo, bồi dưỡng cho người hoạt động không chuyên trách được thực hiện ra sao?
Được tổ chức đa dạng về hình thức và thời gian, nhưng còn hạn chế về hỗ trợ tài chính và bố trí công việc, dẫn đến một số người ngại tham gia.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách?
Cần tăng mức phụ cấp, hoàn thiện chế độ bảo hiểm, đẩy mạnh đào tạo bồi dưỡng, xây dựng quy trình đánh giá, thi đua khen thưởng minh bạch và phù hợp với chức danh, nhiệm vụ.
Kết luận
- Người hoạt động không chuyên trách cấp xã tại thành phố Huế có vai trò quan trọng trong triển khai chính sách và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
- Thực trạng chính sách hiện nay còn nhiều bất cập về số lượng, phụ cấp, bảo hiểm xã hội và đào tạo bồi dưỡng.
- Nghiên cứu đã chỉ ra các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn 2024-2030.
- Việc hoàn thiện chính sách sẽ góp phần thu hút, giữ chân và phát huy năng lực đội ngũ người hoạt động không chuyên trách cấp xã.
- Khuyến nghị các cơ quan chức năng sớm triển khai các giải pháp đồng bộ để nâng cao chất lượng quản lý công và phát triển nguồn nhân lực cấp cơ sở.
Hãy cùng chung tay hoàn thiện chính sách để người hoạt động không chuyên trách cấp xã yên tâm công tác, góp phần xây dựng địa phương phát triển bền vững.