Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, văn hóa đối ngoại ngày càng trở thành một công cụ quan trọng trong chính sách đối ngoại của các quốc gia. Tại Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Bộ VH,TT&DL) đã triển khai Chiến lược văn hóa đối ngoại giai đoạn 2015 đến nay nhằm nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Theo Quyết định số 210/QĐ-TTg ngày 08/02/2015 của Thủ tướng Chính phủ, chiến lược này hướng tới việc quảng bá các giá trị văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam toàn diện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2021, gắn liền với các văn bản pháp luật và chỉ thị quan trọng như Chỉ thị số 25/CT-TTg năm 2021 về đẩy mạnh triển khai chiến lược văn hóa đối ngoại.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ quá trình thực hiện chiến lược văn hóa đối ngoại của Bộ VH,TT&DL, đánh giá hiệu quả và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả trong thời gian tới. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa đối ngoại, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển văn hóa và ngoại giao văn hóa của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Các chỉ số như số lượng sự kiện văn hóa quốc tế, lượt khách tham quan các triển lãm văn hóa, và mức độ nhận diện hình ảnh quốc gia được xem là các metrics quan trọng để đánh giá hiệu quả chiến lược.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: chủ nghĩa tự do trong quan hệ quốc tế và chủ nghĩa duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin kết hợp tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ nghĩa tự do giúp phân tích các mối quan hệ hợp tác quốc tế và vai trò của văn hóa trong ngoại giao mềm, trong khi chủ nghĩa duy vật biện chứng cung cấp góc nhìn lịch sử - xã hội về sự phát triển văn hóa và chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm:

  • Văn hóa đối ngoại: tổng thể các hoạt động văn hóa nhằm phục vụ mục tiêu đối ngoại của quốc gia, bao gồm quảng bá văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới và bảo vệ bản sắc dân tộc.
  • Ngoại giao văn hóa: hoạt động ngoại giao sử dụng văn hóa như một công cụ mềm để xây dựng hình ảnh quốc gia và tăng cường quan hệ quốc tế.
  • Thông tin đối ngoại: công tác truyền tải thông tin, quảng bá chính sách và hình ảnh quốc gia ra thế giới, hỗ trợ cho ngoại giao văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo chính phủ, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước. Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng với các chuyên gia, cán bộ Bộ VH,TT&DL và các cơ quan liên quan nhằm thu thập quan điểm thực tiễn về quá trình triển khai chiến lược. Phương pháp liên ngành kết hợp các lĩnh vực quan hệ quốc tế, văn hóa học, truyền thông quốc tế và khoa học xã hội giúp xử lý đa chiều các dữ liệu thu thập.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm khoảng 10-15 chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực văn hóa đối ngoại và quản lý nhà nước. Phân tích dữ liệu được thực hiện theo hướng định tính, kết hợp so sánh các chỉ số thực tiễn như số lượng sự kiện văn hóa quốc tế, lượt khách tham quan triển lãm, và mức độ phủ sóng truyền thông quốc tế. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2021, phù hợp với giai đoạn thực hiện chiến lược.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường quảng bá hình ảnh quốc gia qua văn hóa: Bộ VH,TT&DL đã tổ chức hơn 50 sự kiện văn hóa quốc tế quy mô lớn, trong đó có các lễ hội văn hóa - du lịch tại Nhật Bản, Hàn Quốc thu hút hàng vạn khách tham dự. Tại Triển lãm Thế giới EXPO Dubai 2020, Nhà triển lãm Việt Nam đón hơn 700.000 lượt khách và giành giải thưởng “Giải Đồng cho Nhà triển lãm thuê có diễn giải chủ đề tốt nhất”.

  2. Phát triển ngành công nghiệp văn hóa và xuất khẩu sản phẩm văn hóa: Chiến lược đã thúc đẩy sự phát triển đồng bộ các ngành công nghiệp văn hóa, góp phần tăng trưởng doanh thu xuất khẩu sản phẩm văn hóa khoảng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2015-2021.

  3. Tăng cường hợp tác quốc tế và xây dựng mạng lưới văn hóa đối ngoại: Bộ đã phối hợp với hơn 30 quốc gia và tổ chức quốc tế, thành lập các Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Lào, Pháp và các địa bàn trọng điểm khác, nâng cao hiệu quả giao lưu văn hóa đa phương.

  4. Nâng cao nhận thức và năng lực cán bộ văn hóa đối ngoại: Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ văn hóa đối ngoại được tổ chức thường xuyên, với hơn 200 cán bộ được đào tạo nâng cao năng lực trong giai đoạn nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Việc triển khai chiến lược văn hóa đối ngoại của Bộ VH,TT&DL đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Các hoạt động quảng bá văn hóa không chỉ giúp xây dựng hình ảnh đất nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác kinh tế, chính trị. So với một số nghiên cứu trước đây, kết quả này khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa đối ngoại trong chính sách đối ngoại tổng thể.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như nguồn lực đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng, sự phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, và năng lực đội ngũ cán bộ chưa đồng đều. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng sự kiện văn hóa quốc tế, bảng thống kê lượt khách tham quan triển lãm, và biểu đồ so sánh doanh thu xuất khẩu sản phẩm văn hóa qua các năm.

Những thách thức từ toàn cầu hóa và đại dịch Covid-19 cũng ảnh hưởng đến tiến độ và quy mô các hoạt động văn hóa đối ngoại, đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt và đổi mới phương thức triển khai trong thời gian tới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư nguồn lực cho văn hóa đối ngoại: Đề xuất tăng ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội hóa nhằm nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa quốc tế, phấn đấu tăng 20% ngân sách trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ VH,TT&DL phối hợp với Bộ Tài chính.

  2. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả hơn: Thiết lập Ban chỉ đạo liên ngành về văn hóa đối ngoại để đồng bộ hóa các hoạt động, đảm bảo phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương. Timeline: trong 12 tháng tới.

  3. Phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu về văn hóa đối ngoại: Mở rộng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng ngoại giao văn hóa, ưu tiên đào tạo kỹ năng số và truyền thông đa phương tiện. Mục tiêu đào tạo ít nhất 100 cán bộ/năm trong 5 năm tới.

  4. Đổi mới phương thức quảng bá văn hóa trên nền tảng số: Tăng cường ứng dụng công nghệ số, xây dựng các nền tảng trực tuyến quảng bá văn hóa Việt Nam, tận dụng mạng xã hội và các kênh truyền thông quốc tế. Chủ thể thực hiện: Bộ VH,TT&DL phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, triển khai trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về văn hóa và đối ngoại: Giúp nâng cao hiểu biết về vai trò và phương pháp triển khai chiến lược văn hóa đối ngoại, hỗ trợ hoạch định chính sách hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và học giả ngành quan hệ quốc tế, văn hóa học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú để phát triển các nghiên cứu chuyên sâu về ngoại giao văn hóa và sức mạnh mềm quốc gia.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, du lịch: Hỗ trợ xây dựng chiến lược hợp tác, quảng bá sản phẩm văn hóa và phát triển thị trường quốc tế.

  4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành quản lý hoạt động đối ngoại, quan hệ quốc tế: Là tài liệu tham khảo quan trọng để hiểu rõ quá trình thực hiện chiến lược văn hóa đối ngoại của Việt Nam, từ đó phát triển kỹ năng nghiên cứu và thực hành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chiến lược văn hóa đối ngoại của Việt Nam có mục tiêu gì chính?
    Mục tiêu chính là quảng bá các giá trị văn hóa Việt Nam ra thế giới, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

  2. Bộ VH,TT&DL đóng vai trò gì trong chiến lược này?
    Bộ là cơ quan chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương tổ chức triển khai, điều phối các hoạt động văn hóa đối ngoại, xây dựng chính sách, quản lý các Trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài và báo cáo kết quả thực hiện.

  3. Các hoạt động văn hóa đối ngoại được triển khai như thế nào?
    Bao gồm tổ chức lễ hội văn hóa - du lịch tại nước ngoài, triển lãm nghệ thuật, tham gia các sự kiện quốc tế như EXPO, xây dựng Trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài, đào tạo cán bộ và phát triển ngành công nghiệp văn hóa.

  4. Những khó khăn chính trong quá trình thực hiện chiến lược là gì?
    Nguồn lực đầu tư hạn chế, sự phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, năng lực cán bộ chưa đồng đều, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và thách thức từ toàn cầu hóa văn hóa làm xói mòn bản sắc dân tộc.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả văn hóa đối ngoại trong tương lai?
    Cần tăng cường đầu tư, đổi mới phương thức quảng bá trên nền tảng số, phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả và huy động sự tham gia của các chủ thể xã hội.

Kết luận

  • Văn hóa đối ngoại là công cụ chiến lược quan trọng trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, góp phần nâng cao vị thế quốc gia.
  • Bộ VH,TT&DL đã chủ động triển khai nhiều hoạt động văn hóa đối ngoại đa dạng, đạt được kết quả tích cực trong giai đoạn 2015-2021.
  • Các hoạt động quảng bá văn hóa quốc tế đã thu hút hàng trăm nghìn lượt khách và giành được nhiều giải thưởng quốc tế.
  • Cần khắc phục các hạn chế về nguồn lực, phối hợp liên ngành và năng lực cán bộ để nâng cao hiệu quả chiến lược trong thời gian tới.
  • Đề xuất tăng cường đầu tư, đổi mới công nghệ, phát triển nhân lực và xây dựng cơ chế phối hợp nhằm thực hiện thành công chiến lược văn hóa đối ngoại đến năm 2030.

Call-to-action: Các nhà hoạch định chính sách, cán bộ quản lý và chuyên gia nghiên cứu cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ, đổi mới sáng tạo để phát huy tối đa sức mạnh của văn hóa đối ngoại, góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng trên trường quốc tế.