I. Tổng Quan Về Người Cao Tuổi Có Việc Làm Tại Nam Từ Liêm
Bước vào thế kỷ 21, thế giới chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ của làn sóng già hóa dân số. Tuổi thọ bình quân tăng, đặc biệt tại Việt Nam. Điều này tạo ra những biến đổi sâu sắc về đời sống kinh tế của người cao tuổi, khiến nhiều người tiếp tục tham gia thị trường lao động để đảm bảo sinh kế. Tình trạng già hóa dân số buộc nhiều người cao tuổi phải tiếp tục làm việc để tự đảm bảo sinh kế. Tại Việt Nam, số người cao tuổi tiếp tục làm việc chiếm tới 43,6% dân số người cao tuổi của cả nước. Sự khác biệt về động cơ làm việc và tính đa dạng của công việc khiến kết quả thực hiện công việc không đồng nhất. Đa số những người này thuộc nhóm nam giới, có sức khỏe tốt, chưa từng thụ hưởng chính sách xã hội. Theo [Đặnǥ Nǥuyên Anh, 2014], trung bình mỗi năm có thêm 600.000 người bước vào độ tuổi 60. Điều này đặt ra nhiều vấn đề về an sinh xã hội và cơ hội việc làm cho người hưu trí.
1.1. Gia Tăng Tuổi Thọ và Tỷ Lệ Người Cao Tuổi Làm Việc
Tuổi thọ trung bình tại Việt Nam tăng cao, đạt 76 tuổi vào năm 2016, cao hơn 3 tuổi so với năm 2014. Sự gia tăng này dẫn đến số lượng người cao tuổi tham gia vào lực lượng lao động ngày càng tăng. Theo [Richard Jacksοn và Tοbias Peter, 2015], lý do tham gia thị trường lao động của họ khá đa dạng, bao gồm: duy trì sức khỏe, duy trì các mối quan hệ xã hội. Tuy nhiên về cơ bản là bắt nguồn từ lý do kinh tế, nghĩa là để giảm bớt sự phụ thuộc vào người thân. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của việc làm cho người già trong việc duy trì cuộc sống độc lập và khỏe mạnh.
1.2. Động Lực Tham Gia Thị Trường Lao Động Cho Người Cao Tuổi
Động lực làm việc của người cao tuổi rất đa dạng, từ duy trì sức khỏe và các mối quan hệ xã hội đến giải trí và cảm nhận giá trị bản thân. Tuy nhiên, lý do kinh tế vẫn là yếu tố then chốt, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào người thân. Theo [Nǥân hànǥ Thế ǥiới, 2016], điều này có nghĩa yếu tố thúc đẩy làm việc của người cao tuổi có sự khác biệt, công việc mà người cao tuổi duy trì có sự đa dạng, kéo theo đó là kết quả thực hiện công việc thường không đồng nhất. Do đó, việc tạo ra cơ hội việc làm cho người hưu trí phù hợp với nhu cầu và khả năng của họ là rất quan trọng.
II. Thách Thức Và Vấn Đề Của Người Cao Tuổi Làm Việc Hiện Nay
Mặc dù tuổi thọ gia tăng là tín hiệu tích cực, cuộc sống trong gia đình của nhiều người cao tuổi trở nên đơn điệu do hiện tượng “tách hộ” và sự suy giảm mối quan hệ với con cháu. Để thích ứng, nhiều người cao tuổi tích cực tham gia hoạt động xã hội để tìm kiếm niềm vui và giảm thiểu cô đơn. Theo [Thanǥavel Palanivel et al, 2016], sự tôn trọng của các thành viên trong gia đình dành cho người cao tuổi cũng giảm theo. Sự tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội giúp xây dựng các mối quan hệ thân thiện, bền chặt, có trách nhiệm với cộng đồng, qua đó cảm nhận sự tôn trọng của xã hội. Điều này có nghĩa các mối quan hệ xã hội của người cao tuổi với cộng đồng tăng lên.
2.1. Sự Cô Đơn và Thiếu Tôn Trọng Trong Gia Đình
Cuộc sống trong gia đình của nhiều người cao tuổi trở nên đơn điệu do hiện tượng “tách hộ” và sự suy giảm mối quan hệ với con cháu. Sự tôn trọng của các thành viên trong gia đình dành cho người cao tuổi cũng giảm theo. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần và sức khỏe của họ. Do vậy, nhiều người cao tuổi tìm đến việc làm thêm cho người lớn tuổi như một cách để duy trì kết nối xã hội và cảm thấy hữu ích.
2.2. Giảm Khả Năng Duy Trì Quan Hệ Xã Hội
Khả năng duy trì quan hệ xã hội của người cao tuổi có thể suy giảm do nhiều yếu tố, bao gồm sức khỏe, tài chính và sự thay đổi trong cuộc sống. Điều này có thể dẫn đến cảm giác cô đơn và bị cô lập. Sự suy giảm khả năng duy trì các mối quan hệ xã hội với bạn thân và hàng xóm có thể dẫn đến cuộc sống ngoài cộng đồng của họ có nguy cơ trở nên đơn điệu. Việc làm cho người già giúp họ duy trì kết nối với xã hội và tạo ra những mối quan hệ mới.
III. Việc Làm Cho Người Cao Tuổi Động Lực Và Thực Trạng Tại Nam Từ Liêm
Trong môi trường công việc, đa số người cao tuổi lựa chọn công việc trong lĩnh vực kinh doanh - dịch vụ, ở vị trí lao động tự do, không được ký hợp đồng lao động, có thời gian làm việc kéo dài. Yếu tố chủ đạo thúc đẩy họ tiếp tục thực hiện công việc thuộc về yếu tố xã hội, nghĩa là làm việc để con, cháu tôn trọng, qua đó cảm nhận sự hữu ích của bản thân. Tuy nhiên, công việc mà người cao tuổi đang làm thường cho thu nhập thấp, mặc dù vậy, đa số nhóm dân số này hài lòng về nó. Động lực làm việc của người cao tuổi có sự khác biệt theo độ tuổi, giới tính, sức khỏe và tình trạng thụ hưởng chính sách xã hội.
3.1. Lựa Chọn Công Việc và Điều Kiện Lao Động Của NCT
Đa số người cao tuổi lựa chọn công việc trong lĩnh vực kinh doanh - dịch vụ, ở vị trí lao động tự do, không được ký hợp đồng lao động, có thời gian làm việc kéo dài. Điều này cho thấy sự thiếu ổn định trong việc làm cho người cao tuổi và sự cần thiết của các chính sách bảo vệ quyền lợi của họ. Theo tài liệu gốc, lĩnh vực và vị trí công việc cho thu nhập cao nhất có sự khác biệt rõ rệt giữa các nhóm người cao tuổi.
3.2. Yếu Tố Thúc Đẩy Và Mức Độ Hài Lòng Về Công Việc
Yếu tố chủ đạo thúc đẩy người cao tuổi tiếp tục làm việc thường thuộc về yếu tố xã hội, như mong muốn được con cháu tôn trọng và cảm nhận sự hữu ích của bản thân. Mặc dù thu nhập từ công việc thường thấp, đa số người cao tuổi vẫn hài lòng với công việc hiện tại. Theo khảo sát, mức độ hài lòng về công việc có sự khác biệt theo các biến số ảnh hưởng như độ tuổi, giới tính, sức khỏe và tình trạng thụ hưởng chính sách xã hội. Chính vì vậy, an sinh xã hội cho người cao tuổi phải được đảm bảo
IV. Ảnh Hưởng Của Gia Đình Đến Đời Sống Người Cao Tuổi Ở Hà Nội
Trong gia đình, đa số người cao tuổi có việc làm thiết lập được mối quan hệ thân thiết, bền chặt, tạo được nhiều ảnh hưởng tích cực đến người thân thông qua hoạt động định hướng, tư vấn cho con/cháu, điều hòa mâu thuẫn gia đình và quyết định việc lớn trong nhà. Nhờ vậy, họ nhận được sự tôn trọng của các thành viên trong gia đình. Song, nguy cơ đối diện cuộc sống cô đơn ngay trong nhà của nhóm dân số này cũng đang hiện hữu. Nhiều người cảm nhận vị trí, vai trò của bản thân có sự suy giảm.
4.1. Vai Trò Của Người Cao Tuổi Trong Gia Đình Hiện Đại
Người cao tuổi vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng, tư vấn cho con cháu và giải quyết các mâu thuẫn gia đình. Tuy nhiên, sự thay đổi trong cấu trúc gia đình và lối sống có thể dẫn đến sự suy giảm vai trò và ảnh hưởng của họ. Cần tạo điều kiện để người cao tuổi tiếp tục đóng góp vào gia đình và xã hội. Theo bảng thống kê, mức độ chia sẻ chuyện vui, buồn, khó khăn với người nhà có sự khác biệt giữa các nhóm người cao tuổi.
4.2. Mức Độ Tôn Trọng Và Sự Gắn Kết Gia Đình
Sự tôn trọng và lắng nghe ý kiến của người cao tuổi là yếu tố quan trọng để duy trì sự gắn kết gia đình. Tuy nhiên, nhiều người cao tuổi cảm thấy không được tôn trọng và lắng nghe đầy đủ. Mức độ tôn trọng sự định hướng, tư vấn từ phía gia đình có sự khác biệt giữa các nhóm người cao tuổi. Sự tôn trọng từ gia đình giúp người cao tuổi cảm thấy có giá trị và tiếp tục đóng góp vào cuộc sống gia đình.
V. Cộng Đồng Và Vai Trò Của Người Cao Tuổi Tại Quận Nam Từ Liêm
Ở cộng đồng, người cao tuổi có việc làm tạo dựng được nhiều mối quan hệ xã hội gắn kết với bạn thân và hàng xóm, sẵn sàng hỗ trợ nhóm dân số này vượt qua mâu thuẫn gia đình và khó khăn gặp phải. Điều đó giúp họ nhận được sự tôn trọng của cộng đồng. Tuy nhiên, khả năng duy trì quan hệ xã hội với bạn thân và hàng xóm của người cao tuổi có việc làm suy giảm dần. Thực tế đó khiến cho cuộc sống ngoài cộng đồng của họ có nguy cơ trở nên đơn điệu.
5.1. Mạng Lưới Quan Hệ Xã Hội Của NCT Ở Cộng Đồng
Người cao tuổi xây dựng mạng lưới quan hệ xã hội thông qua bạn bè và hàng xóm, tạo nên sự gắn kết trong cộng đồng. Những mối quan hệ này mang lại sự hỗ trợ tinh thần và giúp người cao tuổi cảm thấy không cô đơn. Theo tài liệu nghiên cứu, mức độ thường xuyên đến chơi nhà bạn thân và hàng xóm có sự khác biệt giữa các nhóm người cao tuổi.
5.2. Sự Tôn Trọng Và Hỗ Trợ Từ Cộng Đồng Đối Với NCT
Sự tôn trọng và hỗ trợ từ cộng đồng là yếu tố quan trọng giúp người cao tuổi duy trì vai trò và đóng góp của mình. Cộng đồng ghi nhận và đánh giá cao kinh nghiệm và kiến thức của người cao tuổi. Mức độ lắng nghe ý kiến của người cao tuổi từ phía bạn thân và hàng xóm có sự khác biệt giữa các nhóm. Từ đó, chính sách hỗ trợ việc làm cho người cao tuổi cũng cần được xem xét và cải thiện.
VI. Đề Xuất Giải Pháp Nâng Cao Đời Sống NCT Có Việc Làm Nam Từ Liêm
Nghiên cứu này tập trung vào phân tích chân dung xã hội của người cao tuổi có việc làm tại Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, qua đó cho thấy những thuận lợi và khó khăn, cũng như khả năng hòa nhập xã hội của họ. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp chính sách nhằm cải thiện cuộc sống vật chất, tinh thần cho người cao tuổi có việc làm. Các giải pháp bao gồm tăng cường an sinh xã hội, tạo điều kiện làm việc phù hợp và nâng cao nhận thức về vai trò của người cao tuổi trong xã hội. Cần có sự phối hợp giữa nhà nước, gia đình và cộng đồng để đảm bảo cuộc sống tốt đẹp cho người cao tuổi.
6.1. Chính Sách Hỗ Trợ Việc Làm Bán Thời Gian Cho Người Cao Tuổi
Cần có các chính sách hỗ trợ việc làm bán thời gian cho người cao tuổi phù hợp với sức khỏe và khả năng của họ. Điều này giúp người cao tuổi duy trì thu nhập, kết nối xã hội và cảm thấy hữu ích. Chính sách cần tập trung vào tạo cơ hội việc làm cho người hưu trí và đảm bảo quyền lợi của họ.
6.2. Tăng Cường An Sinh Xã Hội Và Chăm Sóc Sức Khỏe
Cần tăng cường an sinh xã hội cho người cao tuổi, bao gồm lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội và các khoản trợ cấp xã hội khác. Đồng thời, cần chú trọng chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi để họ có thể tiếp tục làm việc và đóng góp cho xã hội. Các chương trình chăm sóc sức khỏe cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu và điều kiện của người cao tuổi tại Quận Nam Từ Liêm.
