Tổng quan nghiên cứu

Kho bạc Nhà nước (KBNN) Thanh Hóa là một trong những đơn vị quan trọng trong hệ thống quản lý tài chính công của tỉnh Thanh Hóa, có vai trò then chốt trong việc quản lý và điều hành ngân sách nhà nước (NSNN). Từ năm 2016 đến 2018, KBNN Thanh Hóa đã thực hiện quản lý dự toán thu, chi ngân sách với tổng số công chức lên đến 358 người, quản lý 7 phòng nghiệp vụ và 27 KBNN cấp huyện, thị xã, thành phố. Trong giai đoạn này, công tác quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại một số hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa trong giai đoạn 2016-2018, làm rõ những mặt tích cực và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa, bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra tài chính.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý tài chính công tại địa phương, đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, minh bạch, đồng thời nâng cao năng lực quản lý của cán bộ công chức trong hệ thống KBNN. Qua đó, hỗ trợ thực hiện các chính sách tài chính của Nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công trong cơ quan hành chính nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Quản lý tài chính công là quá trình sử dụng các công cụ và phương pháp quản lý nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tài chính trong các cơ quan nhà nước để đạt mục tiêu đã định, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và minh bạch.

  • Mô hình quản lý dự toán ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách, trong đó lập dự toán là khâu mở đầu quan trọng, thực hiện dự toán là quá trình biến kế hoạch thành hiện thực, quyết toán là khâu tổng kết, đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách.

  • Khái niệm về cơ quan hành chính nhà nước (HCNN): Cơ quan HCNN là tổ chức thực thi quyền hành pháp, có chức năng quản lý, điều hành các lĩnh vực kinh tế - xã hội, hoạt động dựa trên ngân sách nhà nước và chịu sự giám sát của cơ quan quyền lực.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm soát chi ngân sách, tự chủ tài chính, quản lý tài chính công, và công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng số liệu kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo thu chi ngân sách của KBNN Thanh Hóa giai đoạn 2016-2018. Ngoài ra, dữ liệu được thu thập từ các văn bản pháp luật, quy định của Bộ Tài chính và Kho bạc Nhà nước.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp mô tả, phân tích thống kê truyền thống như tổng hợp, phân tổ, trình bày dữ liệu bằng bảng biểu, so sánh các chỉ tiêu thu chi qua các năm để đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung toàn bộ hoạt động quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa, không giới hạn mẫu nhỏ, nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích dữ liệu và đánh giá thực trạng trong giai đoạn 2016-2018, đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp tổng hợp, so sánh kinh nghiệm quản lý tài chính tại các KBNN tỉnh Nam Định và Nghệ An để rút ra bài học áp dụng cho Thanh Hóa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán thu, chi ngân sách: Trong giai đoạn 2016-2018, KBNN Thanh Hóa đã lập dự toán thu đạt khoảng 95-98% so với kế hoạch giao, tuy nhiên dự toán chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển còn chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến việc phân bổ dự toán chưa hiệu quả. Ví dụ, tổng chi thường xuyên giai đoạn này chiếm khoảng 70% tổng chi ngân sách, trong khi chi đầu tư phát triển chỉ chiếm khoảng 30%.

  2. Chấp hành dự toán và phân bổ ngân sách: Việc chấp hành dự toán thu, chi tại KBNN Thanh Hóa còn tồn tại một số hạn chế như chậm trễ trong phân bổ kinh phí, chưa thực hiện đầy đủ quyền tự chủ tài chính của các đơn vị sử dụng ngân sách. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản đạt khoảng 85% kế hoạch, thấp hơn so với các tỉnh bạn như Nam Định (trên 90%).

  3. Công tác quyết toán ngân sách: Quyết toán thu, chi ngân sách tại KBNN Thanh Hóa được thực hiện đúng quy trình, tuy nhiên còn một số sai sót nhỏ trong báo cáo quyết toán, cần tăng cường kiểm tra, rà soát. Tỷ lệ báo cáo quyết toán đúng hạn đạt khoảng 92%, thấp hơn mức chuẩn đề ra là 100%.

  4. Kiểm tra, thanh tra và kiểm toán nội bộ: Công tác kiểm tra, thanh tra nội bộ được thực hiện thường xuyên nhưng chưa phát huy hết hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý vi phạm. Số lượng các quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài chính tại KBNN Thanh Hóa còn thấp, chưa tương xứng với quy mô hoạt động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc lập dự toán chưa sát thực tế do thiếu thông tin đầy đủ và cập nhật kịp thời, cũng như năng lực quản lý tài chính của một số cán bộ còn hạn chế. So với kinh nghiệm tại KBNN Nam Định và Nghệ An, Thanh Hóa chưa áp dụng triệt để công nghệ thông tin trong quản lý thu chi, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

Việc phân bổ dự toán và chấp hành dự toán còn bị ảnh hưởng bởi cơ chế phân cấp phân quyền chưa rõ ràng, hạn chế quyền tự chủ của các đơn vị sử dụng ngân sách. Điều này làm giảm tính chủ động và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, thanh tra chưa được tổ chức đồng bộ và thường xuyên, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện kịp thời các sai phạm, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng biểu thể hiện tỷ lệ thực hiện dự toán thu, chi qua các năm, biểu đồ so sánh tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản giữa các tỉnh, và bảng thống kê số lượng quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán: Tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan để thu thập thông tin chính xác, cập nhật kịp thời nhu cầu chi tiêu thực tế. Áp dụng các công cụ phân tích dự báo tài chính hiện đại nhằm nâng cao độ chính xác của dự toán. Thời gian thực hiện: từ năm 2024, chủ thể thực hiện là phòng Kế hoạch - Tài chính KBNN Thanh Hóa.

  2. Nâng cao hiệu quả phân bổ và chấp hành dự toán: Rà soát, điều chỉnh quy trình phân bổ ngân sách theo hướng minh bạch, công khai, đảm bảo quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Tăng cường giám sát việc thực hiện dự toán để kịp thời xử lý các vướng mắc. Thời gian thực hiện: 2024-2025, chủ thể là Ban lãnh đạo KBNN Thanh Hóa phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra nội bộ: Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, chú trọng công tác tự kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong quản lý tài chính. Đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ kiểm tra, thanh tra. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2024, chủ thể là phòng Kiểm tra - Thanh tra KBNN Thanh Hóa.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Triển khai các phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, kết nối dữ liệu với các cơ quan thuế, hải quan và ngân hàng để nâng cao hiệu quả quản lý thu chi, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian thực hiện: 2024-2026, chủ thể là Ban công nghệ thông tin phối hợp với các phòng nghiệp vụ.

  5. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ công chức. Thời gian thực hiện: hàng năm, chủ thể là Ban lãnh đạo KBNN Thanh Hóa phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các Kho bạc Nhà nước: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý tài chính, từ lập dự toán đến quyết toán, đồng thời áp dụng các giải pháp cải tiến công tác quản lý.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước: Tham khảo để hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý tài chính công, từ đó chỉ đạo thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ tài chính tại đơn vị.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán và quản lý tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về quản lý tài chính công tại địa phương.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Kế toán, Quản lý tài chính công: Là tài liệu tham khảo hữu ích để nắm bắt kiến thức thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và áp dụng vào học tập, nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước Thanh Hóa có những đặc điểm gì nổi bật?
    Quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra. Đơn vị đã đạt được nhiều kết quả tích cực như đảm bảo an toàn tài sản nhà nước, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về lập dự toán chưa sát thực tế và phân bổ ngân sách chưa hiệu quả.

  2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa là gì?
    Khó khăn gồm việc lập dự toán chưa chính xác do thiếu thông tin, năng lực quản lý tài chính của cán bộ còn hạn chế, quy trình phân bổ ngân sách chưa minh bạch, và công tác kiểm tra, thanh tra chưa phát huy hiệu quả tối đa.

  3. Kinh nghiệm quản lý tài chính từ các tỉnh khác có thể áp dụng cho Thanh Hóa như thế nào?
    Kinh nghiệm từ Nam Định và Nghệ An cho thấy việc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thuế, hải quan, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại và tăng cường kiểm tra, thanh tra là những giải pháp hiệu quả có thể áp dụng cho Thanh Hóa.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán tại KBNN Thanh Hóa?
    Cần tăng cường thu thập thông tin, áp dụng công cụ phân tích dự báo tài chính, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan liên quan để lập dự toán sát thực tế, đảm bảo cân đối thu chi.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công tại KBNN Thanh Hóa là gì?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình quản lý thu chi, nâng cao tính chính xác, minh bạch, giảm thiểu sai sót và tăng cường giám sát, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Kết luận

  • KBNN Thanh Hóa đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác quản lý tài chính giai đoạn 2016-2018, góp phần đảm bảo an toàn tài sản nhà nước và thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
  • Một số hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, phân bổ ngân sách chưa hiệu quả và công tác kiểm tra, thanh tra còn hạn chế cần được khắc phục.
  • Áp dụng kinh nghiệm quản lý tài chính từ các tỉnh bạn và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin là hướng đi quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại KBNN Thanh Hóa.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về hoàn thiện lập dự toán, nâng cao hiệu quả phân bổ, tăng cường kiểm tra, ứng dụng CNTT và đào tạo cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn tới.
  • Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ công tác quản lý tài chính để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách và quy trình, hướng tới mục tiêu xây dựng KBNN điện tử hiện đại, hiệu quả vào năm 2025.

Call to action: Các cơ quan quản lý, cán bộ tài chính và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng các giải pháp và bài học kinh nghiệm từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.