Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2021, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng đã chứng kiến sự biến động tích cực trong công tác quản lý ngân sách cấp phường với tổng thu ngân sách tăng từ khoảng 113 tỷ đồng năm 2017 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, đồng thời đảm bảo cân đối thu chi. Ngân sách cấp phường đóng vai trò thiết yếu trong việc thực hiện chức năng quản lý kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng tại địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách cấp phường vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc khai thác nguồn thu chưa triệt để, dự toán ngân sách mang tính hình thức, và công tác kiểm tra, giám sát chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý ngân sách cấp phường tại quận Ngô Quyền, xác định những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp phường trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 12 phường thuộc quận Ngô Quyền, trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và đảm bảo an ninh quốc phòng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước, trong đó nhấn mạnh vai trò của ngân sách cấp phường như một bộ phận cấu thành của ngân sách nhà nước, chịu sự phân cấp quản lý theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng là:

  1. Mô hình chu trình quản lý ngân sách gồm ba khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách. Mỗi khâu đều có tiêu chí đánh giá hiệu quả riêng biệt, từ việc xây dựng kế hoạch thu chi đến việc thực hiện và kiểm tra, giám sát.

  2. Mô hình phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, nhấn mạnh nguyên tắc phân cấp quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền nhằm tăng tính chủ động, sáng tạo trong quản lý ngân sách cấp phường.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, ngân sách cấp phường, quản lý ngân sách, phân cấp quản lý tài khóa, và hiệu quả quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND quận Ngô Quyền, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế khu vực Ngô Quyền - Hải An, Chi cục Thống kê và Kho bạc Nhà nước trong giai đoạn 2017-2021. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 12 phường trên địa bàn quận.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh số liệu thu chi ngân sách qua các năm, đánh giá tỷ lệ thực hiện dự toán và các chỉ tiêu quản lý ngân sách. Ngoài ra, nghiên cứu còn áp dụng phương pháp phân tích định tính để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp phường.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2021 đến 2022, tập trung vào việc thu thập, xử lý số liệu và phân tích thực trạng, đồng thời đề xuất các biện pháp cải tiến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng tổng thu ngân sách cấp phường: Tổng thu ngân sách cấp phường tại quận Ngô Quyền tăng trưởng ổn định, với mức tăng 14,77% năm 2018 so với năm 2017, và 12,58% năm 2021 so với năm 2020. Tuy nhiên, năm 2020 ghi nhận sự giảm nhẹ 2,54% do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

  2. Cân đối thu chi ngân sách: Tổng chi ngân sách cũng tăng tương ứng với tổng thu, đảm bảo cân đối thu chi qua các năm. Tỷ lệ chênh lệch thu chi ngân sách duy trì ở mức dương, thể hiện công tác quản lý ngân sách được quan tâm và thực hiện nghiêm túc.

  3. Nguồn thu ngân sách chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách cấp trên: Khoảng 88-91% tổng thu ngân sách cấp phường đến từ nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên, cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn hỗ trợ này, hạn chế tính tự chủ tài chính của các phường.

  4. Dự toán ngân sách còn mang tính hình thức: Việc lập dự toán thu chi chủ yếu dựa trên số liệu năm trước (chiếm 79%) và chia đều theo kế hoạch (19%), trong khi chỉ có 2% dựa trên kế hoạch thực tế, dẫn đến tính khả thi thấp và khó phản ánh đúng nhu cầu thực tế của địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý ngân sách cấp phường bao gồm năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, sự phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên, và quy trình lập dự toán chưa sát thực tế. So với các nghiên cứu tại các quận khác như Hồng Bàng (Hải Phòng), Hoàng Mai (Hà Nội) và Quận 1 (TP. Hồ Chí Minh), quận Ngô Quyền còn nhiều điểm cần cải thiện trong việc chủ động khai thác nguồn thu và nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Việc phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên làm giảm tính chủ động và sáng tạo trong quản lý tài chính địa phương, đồng thời làm tăng nguy cơ lãng phí và thiếu minh bạch. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nguồn thu theo từng loại, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu chi qua các năm, và biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự toán dựa trên các phương pháp khác nhau.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lập dự toán và tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách cấp phường: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi tiêu nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do UBND quận phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, phần mềm kế toán hiện đại như Misa Bamboo.Net để nâng cao tính chính xác, minh bạch và kịp thời trong thu chi ngân sách. Thời gian triển khai trong 12 tháng, do Phòng Tài chính - Kế hoạch quận chủ trì.

  3. Cải tiến quy trình lập dự toán ngân sách: Khuyến khích các phường xây dựng dự toán dựa trên phân tích thực tế, dự báo kinh tế xã hội và tham vấn ý kiến người dân, giảm bớt sự phụ thuộc vào số liệu năm trước. Thực hiện ngay trong các kỳ lập dự toán ngân sách hàng năm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý ngân sách; đồng thời công khai thông tin thu chi ngân sách để người dân giám sát. Thời gian thực hiện liên tục, do Hội đồng nhân dân phường và UBND quận phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp phường và quận: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách, từ lập dự toán đến kiểm soát chi tiêu.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Tham khảo các phân tích về phân cấp quản lý ngân sách và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách tài chính công ở cấp cơ sở.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và tư vấn phát triển kinh tế - xã hội: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng quản lý ngân sách cấp phường, làm cơ sở cho các đề xuất chính sách phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân sách cấp phường gồm những nguồn thu nào?
    Ngân sách cấp phường bao gồm ba nguồn chính: các khoản thu phát sinh trên địa bàn phường được hưởng 100%, các khoản thu được phân chia theo tỷ lệ phần trăm, và nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên nhằm đảm bảo cân đối thu chi.

  2. Tại sao ngân sách cấp phường phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên?
    Do hạn chế về nguồn thu nội địa và quy định phân cấp ngân sách, các phường thường không tự chủ hoàn toàn về tài chính, phải nhận bổ sung từ ngân sách cấp trên để đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ chi tiêu.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường?
    Bao gồm năng lực quản lý của cán bộ, hệ thống văn bản pháp luật, điều kiện kinh tế - xã hội, phân cấp quản lý ngân sách, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán ngân sách cấp phường?
    Cần xây dựng dự toán dựa trên phân tích thực tế, dự báo kinh tế xã hội, tham vấn ý kiến người dân và giảm sự phụ thuộc vào số liệu năm trước, đồng thời tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán.

  5. Vai trò của công tác kiểm tra, giám sát trong quản lý ngân sách cấp phường là gì?
    Công tác này giúp phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính minh bạch, kỷ luật tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và niềm tin của người dân.

Kết luận

  • Ngân sách cấp phường tại quận Ngô Quyền có sự tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2017-2021, đảm bảo cân đối thu chi nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên.
  • Việc lập dự toán ngân sách còn mang tính hình thức, chưa phản ánh sát thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính địa phương.
  • Năng lực cán bộ quản lý, quy trình quản lý và công tác kiểm tra, giám sát là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, cải tiến quy trình lập dự toán và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp phường.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại quận Ngô Quyền.

Call to action: Các cơ quan quản lý và cán bộ cấp phường cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới.