Luận văn thạc sĩ: Cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện Hải Phòng

• Tác giả: Nguyễn Duy Hải
• Người hướng dẫn: PGS.TS Bùi Xuân Nhàn
• Trường học: Trường Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Cải thiện cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện Hải Phòng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH SỰ NGHIỆP
• 1.1. Khái niệm, nội dung của cơ chế tự chủ tài chính
• 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cơ chế tự chủ tại các bệnh viện
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC BỆNH VIỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khái niệm và nội dung của cơ chế tự chủ tài chính

Cơ chế tự chủ tài chính là một khái niệm quan trọng trong quản lý tài chính tại các bệnh viện. Để hiểu rõ hơn về cơ chế này, cần phân tích các khái niệm liên quan như 'cơ chế', 'tự chủ' và 'tự chủ tài chính'. Cơ chế được hiểu là cách thức hoạt động của một tập hợp các yếu tố phụ thuộc vào nhau. Tự chủ là quyền tự quyết và tự điều hành của một tổ chức trong khuôn khổ pháp luật. Khi áp dụng vào lĩnh vực y tế, cơ chế tự chủ tài chính cho phép các bệnh viện có quyền tự quyết định trong việc quản lý tài chính, từ việc sử dụng ngân sách đến việc thu chi. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn tạo ra sự chủ động trong việc đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Theo đó, các bệnh viện cần phải chịu trách nhiệm về quyết định tài chính của mình, từ đó thúc đẩy tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính.

1.1 Đặc điểm của cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện

Cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện có những đặc điểm riêng biệt. Đầu tiên, nó cho phép các bệnh viện tự quyết định về nguồn thu và chi tiêu, từ đó tạo ra sự linh hoạt trong quản lý tài chính. Thứ hai, cơ chế này yêu cầu các bệnh viện phải có kế hoạch tài chính rõ ràng và khả năng tự đánh giá hiệu quả hoạt động của mình. Điều này không chỉ giúp các bệnh viện nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn tạo ra động lực cho đội ngũ nhân viên y tế. Cuối cùng, cơ chế tự chủ tài chính cũng đòi hỏi sự minh bạch trong quản lý tài chính, từ đó tạo niềm tin cho người dân và các bên liên quan. Việc thực hiện cơ chế này không chỉ giúp các bệnh viện hoạt động hiệu quả hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế tại thành phố Hải Phòng.

II. Thực trạng cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện Hải Phòng

Thực trạng cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện trên địa bàn thành phố Hải Phòng cho thấy nhiều điểm tích cực nhưng cũng tồn tại không ít hạn chế. Các bệnh viện đã bắt đầu áp dụng cơ chế này, cho phép họ tự quyết định về nguồn thu và chi tiêu. Tuy nhiên, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc quản lý ngân sách và nguồn thu. Nhiều bệnh viện vẫn phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, dẫn đến tình trạng không chủ động trong việc phát triển dịch vụ. Hơn nữa, nhận thức của đội ngũ cán bộ về cơ chế tự chủ tài chính còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Để cải thiện tình hình, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng trong việc đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ y tế về quản lý tài chính.

2.1 Đánh giá kết quả đạt được

Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng cơ chế tự chủ tài chính đã mang lại một số kết quả tích cực cho các bệnh viện tại Hải Phòng. Các bệnh viện đã có thể tự quyết định về các khoản chi tiêu, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. Nguồn thu từ dịch vụ khám chữa bệnh cũng tăng lên, giúp các bệnh viện có thêm nguồn lực để đầu tư vào cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế. Điều này không chỉ cải thiện điều kiện làm việc cho nhân viên y tế mà còn nâng cao chất lượng phục vụ cho người bệnh. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển những kết quả này, các bệnh viện cần tiếp tục cải thiện quy trình quản lý tài chính và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ.

III. Giải pháp hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính

Để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện trên địa bàn thành phố Hải Phòng, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần nâng cao nhận thức về tự chủ tài chính cho đội ngũ cán bộ y tế. Việc tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo sẽ giúp cán bộ hiểu rõ hơn về quyền và trách nhiệm của mình trong việc quản lý tài chính. Thứ hai, cần đa dạng hóa nguồn thu cho bệnh viện, không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà còn từ các dịch vụ y tế khác. Cuối cùng, việc hoàn thiện cơ chế trả lương và phân phối thu nhập cũng rất quan trọng, giúp tạo động lực cho nhân viên y tế. Những giải pháp này không chỉ giúp các bệnh viện hoạt động hiệu quả hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế tại Hải Phòng.

3.1 Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ

Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế là một trong những giải pháp quan trọng để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính. Cần tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính, giúp cán bộ hiểu rõ hơn về quy trình và các quy định liên quan. Bên cạnh đó, việc khuyến khích cán bộ tham gia vào các khóa học, hội thảo về quản lý tài chính cũng rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp nâng cao kiến thức mà còn tạo ra sự chủ động trong việc quản lý tài chính tại các bệnh viện. Khi đội ngũ cán bộ có đủ năng lực, họ sẽ tự tin hơn trong việc đưa ra các quyết định tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của bệnh viện.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi cơ chế quản lý tài chính công, việc hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện công lập trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế. Tại thành phố Hải Phòng, với hệ thống 25 bệnh viện công, trong đó có 9 bệnh viện tuyến thành phố, việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đã được triển khai từ năm 2012 đến 2016. Tuy nhiên, nguồn ngân sách nhà nước cấp cho các bệnh viện có xu hướng giảm dần, trong khi nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và các khoản thu khác tăng lên rõ rệt, chiếm tỷ trọng trên 78% tổng nguồn thu tại các bệnh viện nghiên cứu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện trên địa bàn Hải Phòng, đánh giá những ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện cơ chế này đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba bệnh viện đại diện gồm Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp, Bệnh viện Phụ Sản và Bệnh viện Trẻ Em, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2012-2016. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tài chính y tế, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và cải thiện chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh tại Hải Phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị hành chính sự nghiệp. Khái niệm cơ chế tự chủ tài chính được hiểu là quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong việc quản lý, sử dụng kinh phí được giao nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính: (1) Tự chủ về sử dụng kinh phí, (2) Tự chủ về sử dụng kinh phí tiết kiệm được, và (3) Các chỉ tiêu đánh giá cơ chế tự chủ tài chính như nguồn thu, chi tiêu, hiệu quả sử dụng ngân sách. Ngoài ra, luận văn phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến cơ chế tự chủ tài chính gồm cơ chế, chính sách pháp luật của Nhà nước; cơ chế quản lý tài chính của đơn vị; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ tài chính; hệ thống kiểm soát tài chính; và nhận thức của người lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo tổng hợp và sổ sách kế toán của ba bệnh viện đại diện trong giai đoạn 2012-2016. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát xã hội học với 50 phiếu điều tra phát ra, thu về 43 phiếu hợp lệ (tỷ lệ 86%), tập trung vào cán bộ làm công tác y tế tại các bệnh viện. Phương pháp phân tích sử dụng công cụ Microsoft Excel để xử lý số liệu, so sánh tỷ lệ và đánh giá thực trạng cơ chế tự chủ tài chính. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu đảm bảo tính đại diện cho toàn ngành y tế Hải Phòng. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2012-2016 với định hướng đề xuất giải pháp đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nguồn thu sự nghiệp tăng mạnh, tỷ trọng trên 78% tổng nguồn thu: Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp, nguồn thu sự nghiệp chiếm 90,7%; Bệnh viện Phụ Sản 84,3%; Bệnh viện Trẻ Em 78,6%. Điều này cho thấy cơ chế tự chủ tài chính đã thúc đẩy các bệnh viện tăng cường khai thác nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước.

2. Ngân sách nhà nước cấp giảm dần qua các năm: Mặc dù được giao ổn định trong 5 năm, thực tế ngân sách cấp cho các bệnh viện nghiên cứu có xu hướng giảm, ví dụ Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp chỉ nhận 9,3% tổng nguồn thu từ ngân sách nhà nước năm 2016.

3. Nguồn thu bảo hiểm y tế (BHYT) tăng nhanh, cải thiện công bằng tài chính: Tỷ lệ thu BHYT trong tổng nguồn thu sự nghiệp tại các bệnh viện tăng từ khoảng 58% lên trên 65% trong giai đoạn 2012-2015, góp phần giảm gánh nặng chi phí trực tiếp cho người bệnh.

4. Cơ chế tự chủ tài chính tạo động lực tiết kiệm và nâng cao hiệu quả: Các bệnh viện được phép giữ lại phần kinh phí tiết kiệm được để chi trả thu nhập tăng thêm cho cán bộ, chi khen thưởng và các hoạt động phúc lợi, góp phần nâng cao động lực làm việc và hiệu quả công việc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự tăng trưởng nguồn thu sự nghiệp và BHYT là do cơ chế tự chủ tài chính khuyến khích các bệnh viện chủ động khai thác các nguồn thu ngoài ngân sách, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ để thu hút người bệnh. Việc giảm ngân sách nhà nước cấp phản ánh xu hướng chuyển đổi từ mô hình bao cấp sang mô hình tự chủ, tạo áp lực buộc các bệnh viện phải nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, kết quả tại Hải Phòng tương đồng với xu hướng chung của ngành y tế Việt Nam trong việc tăng cường tự chủ tài chính. Tuy nhiên, việc phân bổ ngân sách còn tồn tại bất cập khi chưa hoàn toàn tương ứng với quy mô và khối lượng công việc, dẫn đến khó khăn trong việc cân đối nguồn lực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu và bảng số liệu chi tiết về tỷ trọng các nguồn thu qua các năm, giúp minh họa rõ nét sự chuyển dịch nguồn tài chính trong các bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao nhận thức và đào tạo cán bộ về cơ chế tự chủ tài chính: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ tài chính và quản lý bệnh viện nhằm nâng cao năng lực quản lý tài chính, đảm bảo thực hiện đúng quy định và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 2019-2020; Chủ thể: Sở Y tế phối hợp với các trường đại học.

2. Đa dạng hóa nguồn thu cho bệnh viện: Khuyến khích phát triển các dịch vụ y tế có thu, liên doanh liên kết, hợp tác quốc tế và xã hội hóa trang thiết bị y tế để tăng nguồn thu ngoài ngân sách, giảm áp lực tài chính. Thời gian: 2019-2021; Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện và Sở Y tế.

3. Tăng cường quản lý và kiểm soát chi tiêu: Xây dựng và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả hơn. Thời gian: 2019-2020; Chủ thể: Các bệnh viện phối hợp với Kho bạc Nhà nước.

4. Hoàn thiện cơ chế trả lương và phân phối thu nhập: Xây dựng chính sách trả thu nhập tăng thêm gắn với hiệu quả công việc, đảm bảo công bằng và tạo động lực cho người lao động. Thời gian: 2019-2020; Chủ thể: Sở Y tế và các bệnh viện.

5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, viên chức: Tăng cường tuyển dụng, đào tạo và giữ chân nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính và quản lý bệnh viện. Thời gian: 2019-2022; Chủ thể: Sở Y tế và các bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý ngành y tế: Giúp hiểu rõ cơ chế tự chủ tài chính, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và giám sát hiệu quả hoạt động tài chính tại các bệnh viện.

2. Ban giám đốc các bệnh viện công lập: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và cải thiện chất lượng dịch vụ.

3. Cán bộ tài chính và kế toán bệnh viện: Hỗ trợ nâng cao năng lực chuyên môn, áp dụng các quy định pháp luật và quy chế chi tiêu nội bộ một cách hiệu quả.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ chế tự chủ tài chính trong lĩnh vực y tế, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới quản lý công.

Câu hỏi thường gặp

1. Cơ chế tự chủ tài chính là gì và tại sao lại quan trọng đối với bệnh viện công?
   Cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện chủ động quản lý, sử dụng kinh phí được giao, đồng thời tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động. Điều này giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tạo động lực tiết kiệm và cải thiện chất lượng dịch vụ y tế.

2. Nguồn thu chính của các bệnh viện công tại Hải Phòng là gì?
   Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, thu từ hoạt động sự nghiệp như viện phí và bảo hiểm y tế, cùng các khoản thu khác. Trong đó, nguồn thu sự nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trên 78%, thể hiện sự chuyển dịch tài chính theo cơ chế tự chủ.

3. Những khó khăn chính khi triển khai cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện là gì?
   Khó khăn bao gồm việc giảm ngân sách nhà nước cấp, bất cập trong phân bổ kinh phí chưa tương ứng với khối lượng công việc, thiếu quy định hoàn chỉnh về thu phí dịch vụ, và hạn chế về năng lực cán bộ tài chính.

4. Làm thế nào để bệnh viện có thể tiết kiệm chi phí và sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí?
   Bệnh viện cần xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch, áp dụng công nghệ quản lý tài chính, tăng cường kiểm soát chi tiêu, đồng thời phát huy vai trò người lao động trong việc tiết kiệm và nâng cao hiệu quả công việc.

5. Cơ chế trả thu nhập tăng thêm được thực hiện như thế nào trong các bệnh viện tự chủ tài chính?
   Phần kinh phí tiết kiệm được từ chi tiêu quản lý được sử dụng để chi trả thu nhập tăng thêm cho cán bộ, dựa trên hiệu quả công việc và thành tích đóng góp, nhằm tạo động lực làm việc và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Kết luận

• Cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Hải Phòng đã góp phần tăng nguồn thu sự nghiệp, giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả hoạt động.
• Ngân sách nhà nước cấp cho các bệnh viện có xu hướng giảm, đòi hỏi các đơn vị phải chủ động khai thác nguồn thu khác và quản lý tài chính hiệu quả hơn.
• Tỷ trọng thu từ bảo hiểm y tế tăng nhanh, cải thiện công bằng tài chính trong chăm sóc sức khỏe.
• Việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính tạo động lực tiết kiệm chi phí và nâng cao thu nhập cho người lao động, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn thu, tăng cường quản lý chi tiêu và hoàn thiện chính sách trả lương, hướng đến hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính đến năm 2020.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và bệnh viện cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển của ngành y tế Hải Phòng.