I. Toàn cảnh thực tiễn cải cách TTHC tại huyện Quế Sơn
Cải cách thủ tục hành chính (TTHC) là một nhiệm vụ trọng tâm, then chốt trong chương trình tổng thể cải cách hành chính của Việt Nam. Quá trình này nhằm xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, và hiệu quả, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo. Tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, công tác này được triển khai với quyết tâm chính trị cao, hướng đến mục tiêu tạo ra môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, minh bạch. Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Thị Thanh Thúy (2021) cung cấp một cơ sở khoa học vững chắc để phân tích sâu sắc thực tiễn cải cách TTHC tại huyện Quế Sơn, Quảng Nam. Bằng cách đi sâu vào các đặc điểm kinh tế - xã hội, nền tảng chính sách và quá trình triển khai thực tế, bài viết này sẽ làm rõ những thành tựu, thách thức và đề xuất các giải pháp khả thi. Mục tiêu cuối cùng là góp phần hiện đại hóa nền hành chính Quế Sơn, nâng cao chất lượng phục vụ và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.
1.1. Bối cảnh tự nhiên kinh tế xã hội ảnh hưởng CCHC
Huyện Quế Sơn là một huyện trung du miền núi của tỉnh Quảng Nam, với tổng diện tích tự nhiên là 257,46 km2 và dân số năm 2019 là 81.186 người. Địa hình chủ yếu là đồi núi (chiếm trên 60%), gây ra những khó khăn nhất định trong phát triển hạ tầng đồng bộ. Nền kinh tế của huyện vẫn dựa nhiều vào nông nghiệp, với trên 70% dân số sống bằng nghề nông. Tuy nhiên, Quế Sơn cũng sở hữu tiềm năng phát triển công nghiệp với các khu, cụm công nghiệp như Đông Quế Sơn, Hương An, tạo ra nhu cầu lớn về các TTHC liên quan đến đầu tư, đất đai và xây dựng. Chính đặc điểm này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đơn giản hóa TTHC cho doanh nghiệp tại Quế Sơn. Bên cạnh đó, trình độ dân trí và khả năng tiếp cận công nghệ thông tin không đồng đều giữa các khu vực cũng là một yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả triển khai các dịch vụ công trực tuyến Quế Sơn.
1.2. Nền tảng chính trị và pháp lý cho cải cách hành chính
Công cuộc cải cách hành chính huyện Quế Sơn được xây dựng trên một nền tảng chính trị và pháp lý vững chắc. Huyện ủy và UBND huyện đã xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Minh chứng rõ nét là việc ban hành Chương trình số 09-CTr/HU ngày 15/7/2016, cụ thể hóa Nghị quyết của Tỉnh ủy Quảng Nam về đẩy mạnh CCHC giai đoạn 2016-2020. Để chỉ đạo trực tiếp, Ban Chỉ đạo cải cách hành chính của huyện được thành lập, do các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Huyện ủy và UBND huyện đứng đầu. Về mặt pháp lý, huyện đã bám sát các văn bản chỉ đạo của trung ương và tỉnh, như Nghị quyết số 30c/NQ-CP của Chính phủ và các quyết định liên quan của UBND tỉnh Quảng Nam. Hàng năm, UBND huyện đều ban hành kế hoạch CCHC chi tiết, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật để nâng cao nhận thức cho cán bộ và người dân. Sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị là điều kiện tiên quyết đảm bảo cho các sáng kiến cải cách được triển khai đồng bộ và hiệu quả.
II. Phân tích thực trạng cải cách TTHC tại Quế Sơn và rào cản
Phân tích thực trạng cải cách TTHC tại Quế Sơn cho thấy một bức tranh đa chiều với nhiều điểm sáng nhưng cũng không ít thách thức. Trong giai đoạn 2011-2020, huyện đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc rà soát, cắt giảm và công khai hóa thủ tục. Tuy nhiên, quá trình này vẫn còn tồn tại những rào cản nhất định. Một số lĩnh vực, đặc biệt là đất đai, vẫn còn các quy trình phức tạp, chồng chéo. Việc triển khai các mô hình hiện đại như chính phủ điện tử, dịch vụ công cấp độ cao còn chậm, chưa đáp ứng kỳ vọng. Nguyên nhân của những hạn chế này đến từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của một bộ phận cán bộ, nguồn lực đầu tư còn hạn chế, và hạ tầng công nghệ thông tin chưa theo kịp yêu cầu. Việc nhìn thẳng vào những tồn tại này là cơ sở quan trọng để tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách TTHC Quế Sơn trong giai đoạn tiếp theo, hướng tới một nền hành chính thực sự phục vụ.
2.1. Hạn chế trong công tác kiểm soát và đơn giản hóa TTHC
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, công tác kiểm soát và đơn giản hóa TTHC tại Quế Sơn vẫn còn những hạn chế. Theo luận văn của Nguyễn Thị Thanh Thúy (2021), TTHC ở một số lĩnh vực vẫn còn "quá rườm rà, chồng chéo, gây phiền hà cho các tổ chức và nhân dân". Tình trạng giải quyết hồ sơ trễ hạn vẫn xảy ra, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, với 25 hồ sơ trễ hạn trong năm 2019 (tỷ lệ 0,22%). Nguyên nhân một phần do quy trình nội bộ giữa các cơ quan chưa thực sự thông suốt. Bên cạnh đó, việc tự kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật tại một số đơn vị đôi khi chưa kịp thời. Điều này cho thấy sự quyết liệt trong cải cách chưa đồng đều ở tất cả các cấp, các ngành, làm ảnh hưởng đến mục tiêu chung là tạo ra một môi trường hành chính tinh gọn và hiệu quả.
2.2. Vấn đề trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến Quế Sơn
Một trong những rào cản lớn nhất trong việc hiện đại hóa nền hành chính Quế Sơn là hiệu quả triển khai dịch vụ công trực tuyến. Dù huyện đã triển khai 11 TTHC trực tuyến mức độ 3 và 4 theo Quyết định của tỉnh, nhưng kết quả thực tế rất hạn chế. Dữ liệu từ nghiên cứu cho thấy một thực tế đáng báo động: "trong hai năm (2018-2019) trên địa bàn huyện không có hồ sơ trực tuyến phát sinh". Tình trạng này phản ánh một khoảng cách lớn giữa việc cung cấp dịch vụ và khả năng tiếp nhận của người dân, doanh nghiệp. Nguyên nhân có thể đến từ thói quen sử dụng giấy tờ truyền thống, trình độ tin học của người dân còn hạn chế, hoặc công tác tuyên truyền, hướng dẫn chưa đủ mạnh mẽ. Đây là một thách thức lớn cần có giải pháp đột phá để thúc đẩy chuyển đổi số trong cải cách hành chính Quế Sơn.
III. Phương pháp đột phá Mô hình một cửa liên thông tại Quế Sơn
Để giải quyết các bất cập và nâng cao hiệu quả phục vụ, mô hình một cửa liên thông tại Quế Sơn đã được triển khai và chứng tỏ là một giải pháp đột phá. Cơ chế này thay đổi căn bản phương thức làm việc của cơ quan hành chính, tạo ra một đầu mối duy nhất để tiếp nhận và trả kết quả, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí đi lại cho người dân, doanh nghiệp. Tại Quế Sơn, mô hình này được áp dụng đồng bộ từ cấp huyện đến cấp xã, với sự đầu tư bài bản về cơ sở vật chất và con người. Việc thành lập Trung tâm Hành chính công huyện và kiện toàn Bộ phận Một cửa tại 13/13 xã, thị trấn là những bước đi chiến lược. Mô hình này không chỉ giúp công khai, minh bạch hóa quy trình giải quyết TTHC mà còn là công cụ hữu hiệu để giám sát thái độ, trách nhiệm của công chức, góp phần quan trọng vào việc cải thiện chỉ số hài lòng của người dân (SIPAS) huyện Quế Sơn.
3.1. Triển khai cơ chế một cửa tại Trung tâm Hành chính công huyện
Trung tâm Hành chính công huyện Quế Sơn được thành lập vào ngày 30/3/2018, là bước tiến quan trọng trong lộ trình cải cách TTHC. Trung tâm hoạt động như một đầu mối tập trung, tiếp nhận và giải quyết 282 TTHC thuộc 13 lĩnh vực chuyên môn của UBND huyện. Với cơ cấu nhân sự gồm cả biên chế chuyên trách và luân phiên từ các phòng, ban, trung tâm đảm bảo tính chuyên nghiệp và phối hợp chặt chẽ. Việc đầu tư hơn 2 tỷ đồng để sửa chữa trụ sở và 500 triệu đồng mua sắm trang thiết bị cho thấy sự quyết tâm của chính quyền. Nhờ đó, quy trình được chuẩn hóa, thời gian giải quyết được rút ngắn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cấp huyện (DDCI) Quế Sơn. Đây là mô hình điển hình về việc tổ chức lại bộ máy theo hướng hiện đại, hiệu quả.
3.2. Bài học từ mô hình một cửa thân thiện tại thị trấn Đông Phú
Thị trấn Đông Phú là một điển hình tiêu biểu về việc thực hiện hiệu quả cơ chế một cửa. Đơn vị này đã có nhiều sáng kiến sáng tạo, tạo ra một mô hình "một cửa thân thiện, gần dân". Nổi bật là việc tổ chức làm việc cả ngày thứ Bảy để tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân. Cán bộ tại bộ phận một cửa luôn giữ thái độ "tôn trọng nhân dân, nhanh nhẹn trong giải quyết công việc, hướng dẫn chu đáo tận tình". Đặc biệt, thị trấn đã tiên phong áp dụng công nghệ thông tin, quản lý toàn bộ quy trình qua phần mềm, từ tiếp nhận, xử lý đến thu lệ phí và lưu trữ hồ sơ. Kết quả cải cách thủ tục hành chính Quế Sơn tại Đông Phú rất ấn tượng, với hàng chục nghìn hồ sơ được giải quyết nhanh chóng mỗi năm, mang lại sự tin tưởng và hài lòng cao từ công dân.
IV. Cách hiện đại hóa nền hành chính Quế Sơn qua chuyển đổi số
Bên cạnh cải cách về thể chế, hiện đại hóa nền hành chính Quế Sơn thông qua chuyển đổi số là một nhiệm vụ chiến lược. Ứng dụng công nghệ thông tin không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là yếu tố thay đổi phương thức quản lý và điều hành. Tại Quế Sơn, quá trình này được thể hiện qua việc triển khai đồng bộ phần mềm một cửa điện tử, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 9001, và tăng cường công khai TTHC trên không gian mạng. Mặc dù việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến còn hạn chế, nhưng nền tảng công nghệ đã được xây dựng bước đầu. Việc 100% hồ sơ hành chính được tiếp nhận và xử lý qua hệ thống một cửa điện tử là minh chứng cho sự chuyển dịch từ quản lý thủ công sang quản lý dựa trên dữ liệu. Đây là tiền đề quan trọng để huyện tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách TTHC Quế Sơn trong tương lai.
4.1. Ứng dụng phần mềm một cửa điện tử và hệ thống ISO 9001
Từ tháng 9/2016, phần mềm một cửa điện tử đã được cài đặt và đưa vào sử dụng tại 14 đơn vị (Trung tâm Hành chính công huyện và 13 xã, thị trấn). Hệ thống này cho phép 100% hồ sơ được tiếp nhận và theo dõi tiến độ xử lý trên môi trường mạng, tạo sự liên thông và minh bạch. Song song đó, huyện đã áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 9001:2008 (nay nâng cấp lên phiên bản 2015) tại 11 phòng, ban với 190 TTHC. Việc chuẩn hóa quy trình theo ISO giúp loại bỏ các bước không cần thiết, xác định rõ trách nhiệm của từng cá nhân, bộ phận, đảm bảo tính nhất quán và chất lượng trong giải quyết công việc. Sự kết hợp giữa công nghệ và quy trình chuẩn là chìa khóa để nâng cao hiệu suất làm việc.
4.2. Tăng cường công khai minh bạch TTHC trên không gian mạng
Công khai, minh bạch là nguyên tắc cốt lõi của một nền hành chính phục vụ. UBND huyện Quế Sơn và các xã, thị trấn đã thực hiện tốt việc niêm yết công khai toàn bộ TTHC trên Cổng thông tin điện tử của huyện và tại các Bộ phận Một cửa. Thông tin về quy trình, thành phần hồ sơ, thời gian giải quyết, phí và lệ phí được trình bày rõ ràng, dễ tiếp cận. Điều này không chỉ giúp người dân và doanh nghiệp chủ động chuẩn bị hồ sơ, giám sát quá trình giải quyết mà còn góp phần ngăn chặn tiêu cực, nhũng nhiễu. Việc công khai hóa là một bước đi quan trọng để xây dựng lòng tin, qua đó nâng cao chỉ số hài lòng của người dân (SIPAS) huyện Quế Sơn.
V. Đánh giá kết quả cải cách thủ tục hành chính Quế Sơn
Nhìn lại chặng đường vừa qua, kết quả cải cách thủ tục hành chính Quế Sơn đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền cùng với nỗ lực của đội ngũ cán bộ, công chức đã tạo ra những chuyển biến tích cực. Tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn luôn duy trì ở mức cao. Thời gian giải quyết nhiều TTHC được cắt giảm đáng kể, có thủ tục giảm từ 50-80% so với quy định. Các mô hình sáng tạo như "4 xin, 4 luôn" hay "3 không, 3 nên" đã góp phần xây dựng hình ảnh công chức thân thiện, chuyên nghiệp. Những kết quả này không chỉ có ý nghĩa về mặt quản lý nhà nước mà còn tác động trực tiếp đến môi trường kinh doanh và đời sống xã hội, là nền tảng để huyện tiếp tục thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh cấp huyện (DDCI) Quế Sơn trong giai đoạn mới.
5.1. Thống kê ấn tượng về tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn
Số liệu là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả cải cách. Theo Bảng 2.1 trong nghiên cứu, tỷ lệ hồ sơ TTHC được giải quyết đúng hạn tại huyện Quế Sơn luôn ở mức rất cao. Năm 2019, tỷ lệ này ở cấp huyện đạt 99,77% và ở cấp xã đạt 100%. Đây là những con số biết nói, phản ánh sự nghiêm túc và hiệu quả trong vận hành của hệ thống hành chính. Huyện cũng đã thực hiện rà soát và đơn giản hóa 168 TTHC cấp huyện và 45 TTHC cấp xã, tập trung vào việc cắt giảm thời gian giải quyết. Những con số này cho thấy thực trạng cải cách TTHC tại Quế Sơn đang đi đúng hướng, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp.
5.2. Chuyển biến tích cực về thái độ phục vụ và sự hài lòng
Một trong những thành tựu lớn nhất không thể đo đếm hoàn toàn bằng con số là sự thay đổi trong nhận thức và thái độ phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Việc khắc phục dần các biểu hiện "thờ ơ, gây phiền hà, nhũng nhiễu" đã tạo dựng được lòng tin từ công dân. Các mô hình văn hóa công vụ như "4 xin: xin chào, xin lỗi, xin cảm ơn, xin phép" và "4 luôn: luôn mỉm cười, luôn nhẹ nhàng, luôn lắng nghe, luôn giúp đỡ" được áp dụng đã thực sự thay đổi diện mạo của nền hành chính. Những chuyển biến này là yếu tố cốt lõi, tác động trực tiếp đến việc nâng cao chỉ số hài lòng của người dân (SIPAS) huyện Quế Sơn, thể hiện mục tiêu cuối cùng của cải cách là vì nhân dân phục vụ.
VI. Hướng đi tương lai cho cải cách hành chính huyện Quế Sơn
Dựa trên những kết quả cải cách thủ tục hành chính Quế Sơn đã đạt được và các hạn chế còn tồn tại, việc xác định phương hướng cho tương lai là vô cùng quan trọng. Trọng tâm trong giai đoạn tới là tiếp tục đẩy mạnh cải cách một cách toàn diện và thực chất hơn. Cần tập trung vào các khâu còn yếu như triển khai dịch vụ công trực tuyến, đơn giản hóa các TTHC phức tạp liên quan đến đất đai, đầu tư. Đồng thời, phải tiếp tục nâng cao năng lực, đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, coi đây là yếu tố then chốt. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số và xây dựng chính quyền điện tử phải được xem là giải pháp đột phá. Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn sẽ là kim chỉ nam quý báu để cải cách hành chính huyện Quế Sơn ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững.
6.1. Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách TTHC Quế Sơn toàn diện
Để cải cách TTHC đi vào chiều sâu, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Thứ nhất, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải thể hiện quyết tâm chính trị cao hơn, xem CCHC là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Thứ hai, cần tăng cường đầu tư nguồn lực cho hạ tầng công nghệ, đặc biệt là nâng cấp hệ thống mạng và trang thiết bị để đáp ứng yêu cầu của chính quyền số. Thứ ba, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho cả cán bộ và người dân để tăng tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến Quế Sơn. Cuối cùng, cần thường xuyên tổ chức các kênh đối thoại, lấy ý kiến của người dân và doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, đảm bảo chính sách cải cách luôn bám sát thực tiễn.
6.2. Bài học kinh nghiệm và kiến nghị từ thực tiễn địa phương
Thực tiễn tại Quế Sơn đã đúc kết nhiều bài học kinh nghiệm quý báu. Bài học đầu tiên là vai trò quyết định của sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và thường xuyên của cấp ủy, chính quyền. Thứ hai, việc công khai, minh bạch mọi quy trình là chìa khóa để xây dựng lòng tin và phòng chống tiêu cực. Thứ ba, cần có chính sách đãi ngộ hợp lý để tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, công chức yên tâm công tác và cống hiến. Từ những bài học này, có thể kiến nghị chính quyền cần tiếp tục duy trì sự giám sát chặt chẽ, nhân rộng các mô hình hiệu quả như tại thị trấn Đông Phú, và đặc biệt là phải coi trọng việc đo lường, đánh giá định kỳ chỉ số hài lòng của người dân để làm cơ sở cho những điều chỉnh chính sách kịp thời.
