Cải Cách Chính Sách Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt Đối Với Mặt Hàng Thuốc Lá Ở Việt Nam

Thuốc lá gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư phổi, ung thư vòm họng, và bệnh tim mạch. Việt Nam thuộc nhóm nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới. Tỷ lệ này cao do giá bán lẻ thuốc lá còn thấp và thanh thiếu niên dễ tiếp cận. Chính sách thuế cần được điều chỉnh để tăng giá thuốc lá, giảm tính hấp dẫn đối với người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ. Theo Tổ chức Y tế thế giới, việc sử dụng thuốc lá gây ra 25 loại bệnh khác nhau, trong đó có những căn bệnh nguy hiểm như: ung thư phổi, ung thư vòm họng, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh tim mạch,…

Trên thế giới, chính sách thuế được coi là một công cụ kinh tế hữu hiệu để hạn chế tiêu dùng thuốc lá. Ở Việt Nam, thuế TTĐB là một trong những sắc thuế quan trọng đối với mặt hàng này. Tuy nhiên, chính sách hiện hành vẫn còn nhiều hạn chế, cần được hoàn thiện để phát huy vai trò kiểm soát tiêu dùng. Việc tăng thuế TTĐB sẽ góp phần giảm tỷ lệ hút thuốc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Theo khuyến cáo của WHO thì thuế TTĐB là một trong những công cụ hiệu quả để hạn chế tiêu dùng các sản phẩm thuốc lá.

Một trong những mục tiêu quan trọng của thuế TTĐB đối với thuốc lá là kiểm soát tiêu dùng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy chính sách hiện hành chưa đạt được hiệu quả mong muốn. Tỷ lệ hút thuốc lá vẫn còn cao, đặc biệt là ở giới trẻ. Điều này đặt ra câu hỏi về tính hiệu quả của thuế suất và phương thức đánh thuế hiện tại. Cần có những nghiên cứu sâu hơn để đánh giá tác động thực tế của thuế TTĐB lên hành vi tiêu dùng thuốc lá.

Thị trường thuốc lá đang chứng kiến sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Những sản phẩm này chưa được quy định rõ ràng trong Luật Thuế TTĐB, tạo ra kẽ hở để trốn thuế và gây khó khăn cho công tác quản lý. Việc bổ sung các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào đối tượng chịu thuế là một yêu cầu cấp thiết. Cần quy định dự phòng chính sách thu thuế TTĐB đối với mặt hàng này.

Phương thức đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá hiện nay chủ yếu dựa trên thuế suất tương đối (tính theo tỷ lệ phần trăm giá bán). Phương thức này có những hạn chế nhất định, đặc biệt khi giá thuốc lá biến động. Nhiều quốc gia đã chuyển sang phương thức đánh thuế hỗn hợp (kết hợp cả thuế suất tương đối và tuyệt đối) để tăng tính ổn định và hiệu quả của chính sách thuế. Việc nghiên cứu và áp dụng phương thức đánh thuế hỗn hợp có thể là một giải pháp cải cách phù hợp.

Cần bổ sung thuế tuyệt đối (tính theo đơn vị sản phẩm) vào hệ thống thuế hiện hành để tạo ra một hệ thống thuế hỗn hợp. Mức thuế tuyệt đối cần đủ lớn để tác động đáng kể đến giá thuốc lá. Việc này sẽ giúp tăng tính ổn định của nguồn thu ngân sách và giảm thiểu tác động của biến động giá thuốc lá. Việc chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp với mức đủ lớn.

Việc tăng thuế suất thuế TTĐB cần được thực hiện theo một lộ trình rõ ràng và đều đặn. Lộ trình này cần tính đến mức tăng thu nhập của người dân để đảm bảo giá thuốc lá luôn ở mức cao so với thu nhập. Mục tiêu là đạt mức thuế tối ưu, chiếm khoảng 75% giá bán lẻ, theo khuyến cáo của WHO. Tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập.

Cần có chính sách thu thuế TTĐB dự phòng đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, trong trường hợp pháp luật chuyên ngành cho phép các sản phẩm này được nhập khẩu, sản xuất và kinh doanh. Chính sách này sẽ đảm bảo nguồn thu ngân sách và kiểm soát tiêu dùng các sản phẩm này một cách hiệu quả. Cần quy định dự phòng chính sách thu thuế TTĐB đối với mặt hàng này.

Một trong những mục tiêu của cải cách thuế TTĐB đối với thuốc lá là tăng thu ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, cần đánh giá kỹ lưỡng tác động của các phương án cải cách khác nhau để đảm bảo tăng thu ngân sách một cách bền vững. Cần tính đến khả năng người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm thuốc lá lậu hoặc các sản phẩm thay thế khác. Đánh giá tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá đến ngân sách nhà nước.

Mục tiêu quan trọng nhất của cải cách thuế TTĐB là giảm tỷ lệ hút thuốc lá. Cần đánh giá tác động của các phương án cải cách khác nhau đến hành vi tiêu dùng thuốc lá, đặc biệt là ở giới trẻ. Cần tính đến khả năng người tiêu dùng giảm tiêu dùng thuốc lá hoặc chuyển sang các sản phẩm thay thế khác. Đánh giá hiệu quả của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành đối với việc giảm tiêu thụ thuốc lá.

Cải cách thuế TTĐB sẽ tác động trực tiếp đến giá bán lẻ thuốc lá. Cần đánh giá mức tăng giá phù hợp để vừa giảm tính hấp dẫn của thuốc lá, vừa không gây ra tình trạng buôn lậu thuốc lá. Cần tính đến khả năng người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm thuốc lá rẻ tiền hơn hoặc các sản phẩm thay thế khác. T trọng thuế thuốc lá trên giá bán lẻ của nhãn hiệu thuốc lá phổ biến nhất của các nước trong khu vực ASEAN.

Cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các bộ ngành, các tổ chức y tế và các chuyên gia thuế để đảm bảo thành công của quá trình cải cách thuế TTĐB. Sự tham gia của các tổ chức xã hội và người dân cũng rất quan trọng để tạo sự đồng thuận và ủng hộ cho các giải pháp cải cách.

Nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia khác trong việc cải cách thuế TTĐB đối với thuốc lá sẽ giúp Việt Nam học hỏi và áp dụng các giải pháp hiệu quả. Cần xem xét các yếu tố như mức thuế suất, phương pháp tính thuế và các chính sách hỗ trợ để đưa ra các quyết định phù hợp. Kinh nghiệm của một số quốc gia về hoàn thiện chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá.