Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm y tế (BHYT) là một chính sách an sinh xã hội quan trọng, góp phần bảo vệ sức khỏe và ổn định tài chính cho người dân khi gặp rủi ro về bệnh tật. Tại Việt Nam, Luật BHYT số 25/2008/QH12 có hiệu lực từ năm 2009 đã thúc đẩy sự phát triển của chính sách này trên phạm vi toàn quốc. Tuy nhiên, tỷ lệ bao phủ BHYT tại một số địa phương, trong đó có Huyện Cái Bè, Tỉnh Tiền Giang, vẫn còn thấp so với mặt bằng chung của tỉnh và cả nước. Cụ thể, tính đến cuối năm 2018, tỷ lệ bao phủ BHYT tại huyện này đạt khoảng 77%, thấp hơn mức 80,5% của toàn tỉnh Tiền Giang, với nhóm hộ gia đình có tỷ lệ tham gia thấp hơn đáng kể.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu xây dựng và kiểm định mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT hộ gia đình tại Huyện Cái Bè, Tỉnh Tiền Giang, trong giai đoạn từ năm 2016 đến 2018, với khảo sát thực hiện từ tháng 02 đến tháng 04 năm 2019. Qua đó, nghiên cứu đánh giá mức độ tác động của từng nhân tố và sự khác biệt theo các đặc điểm nhân khẩu học như độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp, thu nhập. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở thực nghiệm cho các cơ quan quản lý và đơn vị y tế nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia BHYT, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 21-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo hiểm y tế toàn dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình hành vi tiêu dùng, hành vi dự định và quyết định mua hàng, bao gồm:

  • Lý thuyết hành vi dự định (TPB) của Ajzen (1991), mở rộng từ lý thuyết hành động hợp lý, giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ, chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi cảm nhận.
  • Mô hình hành vi tiêu dùng của Philip Kotler, tập trung vào quá trình ra quyết định mua sắm, sử dụng sản phẩm/dịch vụ.
  • Mô hình EKB (Engle-Kollatt-Blackwell), mô tả quá trình ra quyết định mua hàng qua các giai đoạn từ nhận biết đến hành động.
  • Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: mức đóng BHYT, vai trò người tư vấn, chất lượng dịch vụ, quyền lợi khi tham gia, thủ tục hành chính, thông tin tuyên truyền.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn chính:

  1. Nghiên cứu sơ bộ (định tính và định lượng):

    • Thảo luận nhóm và phỏng vấn chuyên gia, người dân để xây dựng và điều chỉnh thang đo.
    • Khảo sát thử với 20 người tham gia BHYT để kiểm tra tính rõ ràng, dễ hiểu của bảng câu hỏi.

  2. Nghiên cứu chính thức (định lượng):

    • Thu thập dữ liệu qua phỏng vấn trực tiếp 300 hộ gia đình tại Huyện Cái Bè, trong đó 264 phiếu hợp lệ được sử dụng.
    • Phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20.0 với các phương pháp: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến, kiểm định sự khác biệt (T-test, ANOVA).
    • Cỡ mẫu được xác định theo quy tắc Parasuraman (N = 5n), với n là số biến quan sát (29 biến), đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của mức đóng BHYT:
    Mức đóng BHYT có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định tham gia BHYT hộ gia đình. Người dân đánh giá mức đóng phù hợp với thu nhập và ổn định qua các năm, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia.

  2. Vai trò của người tư vấn:
    Nhân viên tư vấn có ảnh hưởng tích cực đến quyết định tham gia BHYT. Sự nhiệt tình, kiến thức và kỹ năng tư vấn giúp người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, từ đó tăng cường sự tin tưởng và quyết định tham gia.

  3. Chất lượng dịch vụ:
    Chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh và phục vụ tại các cơ sở y tế được đánh giá cao, góp phần thúc đẩy quyết định tham gia BHYT. Thái độ phục vụ thân thiện, giải đáp nhanh chóng các thắc mắc là yếu tố quan trọng.

  4. Quyền lợi khi tham gia:
    Quyền lợi được hưởng như danh mục thuốc, chi phí khám chữa bệnh được thanh toán, chính sách ưu đãi khi tham gia liên tục có ảnh hưởng tích cực đến quyết định tham gia BHYT.

  5. Thủ tục hành chính:
    Thủ tục đăng ký, cấp đổi thẻ BHYT nhanh chóng, đơn giản giúp giảm bớt rào cản hành chính, tạo thuận lợi cho người dân tham gia.

  6. Thông tin tuyên truyền:
    Việc cung cấp thông tin rõ ràng, kịp thời về Luật BHYT và các chính sách liên quan giúp nâng cao nhận thức và thúc đẩy quyết định tham gia BHYT.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy bốn nhân tố gồm mức đóng BHYT, vai trò người tư vấn, chất lượng dịch vụ và quyền lợi khi tham gia có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định tham gia BHYT hộ gia đình tại Huyện Cái Bè. Hai yếu tố thủ tục hành chính và thông tin tuyên truyền tuy có tác động nhưng không đạt mức ý nghĩa thống kê trong mô hình hồi quy.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với các luận văn tại Bến Tre, Đồng Tháp và các nghiên cứu ở Nhật Bản, Ấn Độ về vai trò của mức đóng, quyền lợi và chất lượng dịch vụ. Sự khác biệt về thủ tục hành chính và thông tin tuyên truyền có thể do đặc thù địa phương và mức độ phát triển của hệ thống quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố (hệ số hồi quy chuẩn beta) và bảng phân tích ANOVA cho sự khác biệt theo nhóm nhân khẩu học. Điều này giúp minh họa rõ ràng mức độ tác động và sự khác biệt trong quyết định tham gia BHYT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu mức đóng BHYT:
    Cơ quan quản lý cần duy trì mức đóng phù hợp với thu nhập người dân, đồng thời áp dụng chính sách ưu đãi cho hộ gia đình tham gia liên tục nhằm tăng tính hấp dẫn và bền vững. Thời gian thực hiện: 1-2 năm, chủ thể: BHXH huyện và các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao vai trò nhân viên tư vấn:
    Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng tư vấn cho nhân viên BHYT, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp và giải thích chính sách để người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ. Thời gian: liên tục, chủ thể: BHXH huyện, bệnh viện đa khoa.

  3. Cải thiện chất lượng dịch vụ y tế:
    Đẩy mạnh nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, thái độ phục vụ và giải quyết nhanh các khiếu nại, góp phần tạo niềm tin cho người tham gia BHYT. Thời gian: 1-3 năm, chủ thể: bệnh viện đa khoa huyện, trạm y tế xã.

  4. Đơn giản hóa thủ tục hành chính:
    Rút ngắn quy trình đăng ký, cấp đổi thẻ BHYT, áp dụng công nghệ thông tin để giảm thiểu thủ tục giấy tờ, tạo thuận lợi cho người dân. Thời gian: 1 năm, chủ thể: BHXH huyện, chính quyền địa phương.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền:
    Đẩy mạnh truyền thông về Luật BHYT, quyền lợi và nghĩa vụ của người tham gia qua các kênh truyền thông đa dạng, đặc biệt là tại các xã, thị trấn. Thời gian: liên tục, chủ thể: BHXH huyện, ban tuyên giáo, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý BHYT và an sinh xã hội:
    Giúp nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT, từ đó xây dựng chính sách phù hợp nhằm nâng cao tỷ lệ bao phủ BHYT.

  2. Bệnh viện và cơ sở y tế tuyến huyện:
    Tham khảo để cải thiện chất lượng dịch vụ, nâng cao trải nghiệm người bệnh và tăng cường vai trò tư vấn cho người dân.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, y tế công cộng:
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu về hành vi tiêu dùng dịch vụ y tế và bảo hiểm y tế.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng:
    Sử dụng kết quả nghiên cứu để triển khai các chương trình tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT, góp phần phát triển bền vững hệ thống bảo hiểm y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao mức đóng BHYT lại ảnh hưởng đến quyết định tham gia?
    Mức đóng phù hợp với thu nhập giúp người dân dễ dàng chi trả, giảm gánh nặng tài chính, từ đó tăng khả năng tham gia BHYT. Ví dụ, mức đóng ổn định và ưu đãi cho hộ gia đình tham gia liên tục tạo động lực lớn.

  2. Vai trò của nhân viên tư vấn trong việc thúc đẩy tham gia BHYT là gì?
    Nhân viên tư vấn giúp người dân hiểu rõ quyền lợi, thủ tục và giải đáp thắc mắc, tạo sự tin tưởng và giảm bớt rào cản thông tin, từ đó thúc đẩy quyết định tham gia.

  3. Chất lượng dịch vụ y tế ảnh hưởng thế nào đến quyết định tham gia BHYT?
    Dịch vụ y tế chất lượng cao, thái độ phục vụ tốt giúp người dân an tâm khi sử dụng BHYT, tăng sự hài lòng và quyết định tham gia lâu dài.

  4. Thủ tục hành chính có phải là rào cản lớn trong việc tham gia BHYT?
    Thủ tục phức tạp, rườm rà có thể làm người dân chán nản, giảm động lực tham gia. Đơn giản hóa thủ tục là giải pháp quan trọng để tăng tỷ lệ tham gia.

  5. Thông tin tuyên truyền có vai trò như thế nào trong việc nâng cao nhận thức về BHYT?
    Thông tin rõ ràng, kịp thời giúp người dân hiểu đúng về quyền lợi và nghĩa vụ, giảm sự hoang mang, từ đó tăng khả năng tham gia BHYT.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xây dựng và kiểm định thành công mô hình gồm 6 nhân tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT hộ gia đình tại Huyện Cái Bè, trong đó 4 nhân tố có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê.
  • Mức đóng BHYT, vai trò người tư vấn, chất lượng dịch vụ và quyền lợi khi tham gia là các yếu tố then chốt thúc đẩy quyết định tham gia BHYT.
  • Thủ tục hành chính và thông tin tuyên truyền tuy có tác động nhưng chưa đạt mức ý nghĩa thống kê trong mô hình hồi quy.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia BHYT hộ gia đình tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả nhằm hướng tới mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân tại Huyện Cái Bè.

Hành động ngay hôm nay để góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và đảm bảo an sinh xã hội bền vững!