Tổng quan nghiên cứu
Thịt gà là một trong những thực phẩm phổ biến và được ưa chuộng tại Việt Nam, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM), với mức tiêu thụ gia tăng khoảng 8% mỗi năm ở khu vực Châu Á và Nam Mỹ. Tuy nhiên, vấn đề an toàn thực phẩm, đặc biệt là thịt gà, đang trở thành mối quan tâm lớn do tồn dư thuốc kháng sinh, chất độc hại, gà thải loại và gà nhập lậu vẫn lưu thông trên thị trường. Tại TP. HCM, mỗi ngày có khoảng 40 tấn thịt gia súc, gia cầm không qua kiểm dịch, chiếm 10% lượng thịt tiêu thụ, gây ra nhiều rủi ro về sức khỏe người tiêu dùng. Dịch cúm gia cầm H5N1 cũng là mối đe dọa thường trực, ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi mua sắm của người dân.
Nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thịt gà an toàn của người tiêu dùng tại TP. HCM, dựa trên khảo sát 176 phản hồi hợp lệ từ người tiêu dùng qua email và mạng xã hội Facebook. Mục tiêu cụ thể gồm: nghiên cứu hành vi mua thịt gà an toàn, xác định các yếu tố tác động và so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào người tiêu dùng mua thịt gà an toàn cho mục đích sinh hoạt cá nhân hoặc hộ gia đình tại TP. HCM trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2013.
Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà sản xuất, phân phối và cơ quan quản lý nhà nước xây dựng chiến lược marketing, nâng cao nhận thức người tiêu dùng và kiểm soát chất lượng thịt gà an toàn, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển thị trường thực phẩm an toàn tại TP. HCM.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về hành vi người tiêu dùng, trong đó mô hình hành vi người tiêu dùng của Kotler và Armstrong (2012) được sử dụng làm nền tảng. Mô hình này phân tích các yếu tố tác động từ môi trường văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý đến quá trình ra quyết định mua hàng. Ba nhóm yếu tố chính được xem xét gồm:
Yếu tố nhân khẩu và kinh tế - xã hội: bao gồm giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, thu nhập, tình trạng việc làm, tình trạng hôn nhân, quy mô hộ gia đình và số trẻ em trong hộ. Các yếu tố này ảnh hưởng đến nhận thức và khả năng chi trả cho thịt gà an toàn.
Yếu tố thuộc tính sản phẩm và phân phối: gồm sự sẵn có, giá cả, chất lượng (độ tươi, vệ sinh) và khả năng truy nguyên nguồn gốc sản phẩm. Đây là các yếu tố quyết định sự tin tưởng và lựa chọn của người tiêu dùng.
Yếu tố cảm nhận rủi ro và lợi ích: liên quan đến nhận thức về các nguy cơ như dịch cúm gia cầm, ngộ độc thực phẩm và cảm nhận về sự an toàn sức khỏe khi sử dụng thịt gà an toàn.
Mô hình nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy Binary Logistics (Logit) để phân tích xác suất người tiêu dùng quyết định mua thịt gà an toàn dựa trên các biến độc lập nêu trên. Mô hình này phù hợp với biến phụ thuộc nhị phân (mua hoặc không mua) và cho phép đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với kích thước mẫu 176 người tiêu dùng tại TP. HCM, được chọn theo phương pháp phi xác suất thuận tiện và phát triển mầm. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi trực tuyến gửi qua email và đăng trên Facebook, nhằm tiếp cận đối tượng là người chịu trách nhiệm mua thực phẩm cho gia đình.
Bảng câu hỏi gồm 31 câu hỏi, bao gồm các phần: thông tin cá nhân, đánh giá về thuộc tính sản phẩm, cảm nhận rủi ro và lợi ích, cũng như hành vi tiêu dùng thịt gà an toàn. Các biến được mã hóa phù hợp cho phân tích hồi quy Logit.
Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 17. Phân tích thống kê mô tả được thực hiện để mô tả đặc điểm mẫu khảo sát và tỉ lệ quyết định mua theo từng biến. Phân tích hồi quy Binary Logistics được sử dụng để xác định các yếu tố có ảnh hưởng đến quyết định mua thịt gà an toàn, đồng thời kiểm định ý nghĩa thống kê của các biến độc lập thông qua kiểm định Wald và kiểm định mô hình bằng chỉ tiêu -2 log likelihood.
Timeline nghiên cứu kéo dài 5 tháng, từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2013, bao gồm các bước: thiết kế bảng câu hỏi, khảo sát thử, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, viết báo cáo kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đặc điểm người tiêu dùng thịt gà an toàn: Trong mẫu khảo sát, 75% là nữ, 69,8% thuộc nhóm tuổi từ 26 đến 45, 47,1% có trình độ đại học trở lên, 85% đang đi làm và 93% có thu nhập gia đình từ 11 triệu đồng trở lên. Khoảng 83,5% hộ gia đình có quy mô từ 1 đến 5 người, 48,3% không có trẻ em dưới 14 tuổi.
Hành vi mua thịt gà an toàn: Phần lớn người tiêu dùng mua thịt gà an toàn tại các siêu thị, với tỉ lệ quyết định mua cao hơn ở nhóm có thu nhập và trình độ học vấn cao. Tỉ lệ mua thịt gà an toàn theo giới tính cho thấy nữ có xu hướng mua nhiều hơn nam (khoảng 75% nữ tham gia khảo sát).
Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua: Kết quả hồi quy Logit cho thấy các yếu tố như giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, thu nhập, số trẻ em trong hộ, cảm nhận về chất lượng, sự sẵn có, cảm nhận rủi ro về ngộ độc thực phẩm và cảm nhận về an toàn sức khỏe có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định mua thịt gà an toàn. Ngược lại, cảm nhận về dịch cúm gia cầm có tác động tiêu cực đến quyết định mua.
Nhận thức về tiêu chuẩn và nguồn thông tin: Phần lớn người tiêu dùng chưa biết rõ về các tiêu chuẩn kiểm soát thịt gà an toàn từ khâu nuôi, giết mổ đến lưu thông. Nguồn thông tin chủ yếu đến từ báo chí và internet, cho thấy nhu cầu tăng cường truyền thông và giáo dục về an toàn thực phẩm.
Thảo luận kết quả
Người tiêu dùng có thu nhập và trình độ học vấn cao thường quan tâm hơn đến vấn đề an toàn thực phẩm, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy thu nhập và học vấn là các yếu tố quyết định quan trọng trong hành vi tiêu dùng thực phẩm an toàn. Sự khác biệt về giới tính phản ánh vai trò truyền thống của phụ nữ trong việc chuẩn bị bữa ăn gia đình tại Việt Nam.
Yếu tố cảm nhận rủi ro về ngộ độc thực phẩm thúc đẩy người tiêu dùng lựa chọn thịt gà an toàn, trong khi lo ngại về dịch cúm gia cầm lại làm giảm quyết định mua, có thể do tâm lý e ngại chung về thịt gia cầm. Điều này cho thấy cần có các biện pháp truyền thông chính xác để giảm thiểu sự hoang mang không cần thiết.
Sự sẵn có và chất lượng sản phẩm là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định mua, phù hợp với thực tế người tiêu dùng ưu tiên mua tại siêu thị nơi có kiểm soát chất lượng tốt hơn. Tuy nhiên, việc thiếu hiểu biết về tiêu chuẩn kiểm soát thịt gà an toàn cho thấy còn nhiều hạn chế trong công tác tuyên truyền và quản lý nhà nước.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ quyết định mua theo từng nhóm nhân khẩu học và bảng phân tích hồi quy Logit thể hiện hệ số và mức ý nghĩa của các biến độc lập, giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường truyền thông và giáo dục người tiêu dùng: Cơ quan chức năng cần phối hợp với các phương tiện truyền thông để nâng cao nhận thức về tiêu chuẩn thịt gà an toàn, quy trình kiểm soát chất lượng và lợi ích sức khỏe khi sử dụng sản phẩm an toàn. Mục tiêu tăng tỉ lệ nhận biết tiêu chuẩn lên ít nhất 70% trong vòng 2 năm.
Phát triển kênh phân phối tại các siêu thị và cửa hàng tiện lợi: Các nhà sản xuất và phân phối nên mở rộng mạng lưới cung cấp thịt gà an toàn tại các điểm bán hiện đại, đảm bảo sự sẵn có và thuận tiện cho người tiêu dùng. Mục tiêu tăng số điểm bán thịt gà an toàn lên 30% trong 1 năm.
Khuyến khích người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn thịt gà an toàn: Các chương trình khuyến mãi, giảm giá và quảng bá sản phẩm cần tập trung vào nhóm đối tượng có thu nhập trung bình trở lên và phụ nữ trong độ tuổi 26-45, nhằm tăng tỉ lệ mua thịt gà an toàn lên ít nhất 50% trong vòng 18 tháng.
Nâng cao quản lý và kiểm soát chất lượng thịt gà trên thị trường: Cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các cơ sở giết mổ lậu, thịt không qua kiểm dịch, đồng thời xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch. Mục tiêu giảm thiểu thịt không an toàn lưu thông xuống dưới 5% trong 2 năm tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà sản xuất và phân phối thịt gà: Nghiên cứu cung cấp thông tin về hành vi và nhu cầu của người tiêu dùng, giúp xây dựng chiến lược sản xuất, phân phối và marketing phù hợp nhằm tăng doanh số và uy tín sản phẩm.
Cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm: Tài liệu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thịt gà an toàn, từ đó thiết kế các chính sách, chương trình kiểm soát và tuyên truyền hiệu quả hơn.
Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực kinh tế và quản trị kinh doanh: Luận văn bổ sung dữ liệu thực nghiệm về hành vi tiêu dùng thực phẩm an toàn tại Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về thị trường thực phẩm và hành vi người tiêu dùng.
Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội quan tâm đến sức khỏe cộng đồng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để triển khai các chương trình nâng cao nhận thức và hỗ trợ người tiêu dùng lựa chọn thực phẩm an toàn, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao người tiêu dùng TP. HCM lại quan tâm đến thịt gà an toàn?
Người tiêu dùng quan tâm do lo ngại về các rủi ro sức khỏe như tồn dư thuốc, ngộ độc thực phẩm và dịch cúm gia cầm. Ví dụ, 93% người khảo sát có thu nhập từ 11 triệu đồng trở lên, có xu hướng ưu tiên chọn sản phẩm an toàn hơn.Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua thịt gà an toàn?
Thu nhập và trình độ học vấn là hai yếu tố nhân khẩu học có ảnh hưởng tích cực rõ rệt. Ngoài ra, cảm nhận về chất lượng và sự sẵn có của sản phẩm cũng đóng vai trò quan trọng.Người tiêu dùng có hiểu biết đầy đủ về tiêu chuẩn thịt gà an toàn không?
Phần lớn người tiêu dùng chưa biết rõ về các tiêu chuẩn kiểm soát thịt gà an toàn, chủ yếu nhận thông tin qua báo chí và internet, cho thấy cần tăng cường truyền thông.Tại sao lo ngại về dịch cúm gia cầm lại làm giảm quyết định mua thịt gà an toàn?
Lo ngại này tạo ra tâm lý e ngại chung với thịt gia cầm, khiến người tiêu dùng có thể tránh mua thịt gà dù là sản phẩm an toàn, phản ánh sự cần thiết của thông tin chính xác và minh bạch.Phương pháp nghiên cứu có đảm bảo tính đại diện không?
Mẫu khảo sát gồm 176 người được chọn theo phương pháp phi xác suất thuận tiện, phù hợp với điều kiện nghiên cứu nhưng có thể hạn chế về tính đại diện toàn diện cho toàn TP. HCM.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định rõ các yếu tố nhân khẩu học, thuộc tính sản phẩm và cảm nhận rủi ro-lợi ích ảnh hưởng đến quyết định mua thịt gà an toàn của người tiêu dùng tại TP. HCM.
- Người tiêu dùng chủ yếu mua thịt gà an toàn tại siêu thị, với nhóm có thu nhập và trình độ học vấn cao chiếm ưu thế.
- Cảm nhận về chất lượng, sự sẵn có và an toàn sức khỏe là các yếu tố thúc đẩy quyết định mua, trong khi lo ngại dịch cúm gia cầm có tác động ngược lại.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà sản xuất, phân phối và cơ quan quản lý trong việc phát triển thị trường và nâng cao nhận thức người tiêu dùng.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình truyền thông, mở rộng kênh phân phối và tăng cường kiểm soát chất lượng thịt gà an toàn tại TP. HCM.
Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe gia đình bạn bằng cách lựa chọn thịt gà an toàn và tin cậy!