Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Long An, đầu tư xây dựng theo hình thức “Nhà nước và nhân dân cùng làm” (NN & NDCL) đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện hạ tầng giao thông, nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển nông nghiệp. Tính đến năm 2020, tổng chiều dài đầu tư giao thông xã trên địa bàn tỉnh đạt khoảng 224,9 km với tổng kinh phí dự kiến 851,6 tỉ đồng. Hình thức đầu tư này không chỉ đáp ứng nhu cầu đi lại, học tập, làm việc mà còn góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng chuỗi giá trị các sản phẩm chủ lực của tỉnh. Tuy nhiên, tiến độ hoàn thành các công trình xây dựng NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là do thiếu hụt nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước và các vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng tại các khu vực đông dân cư. Ngoài ra, tư tưởng trông chờ vào sự đầu tư của Nhà nước và sự chưa đồng bộ trong quản lý dự án, thi công, giám sát cũng làm chậm tiến độ các công trình. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tiến độ, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ, đảm bảo hoàn thành đúng kế hoạch và chất lượng công trình. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng dân cư phối hợp hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, tập trung vào quản lý tiến độ thi công công trình. Mô hình thành công của dự án (Abraham, 2002) nhấn mạnh ba tiêu chí chính: ngân sách, tiến độ và chất lượng. Các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ được phân loại theo Chan và cộng sự (2004) gồm: hoạt động quản lý dự án, thủ tục dự án, môi trường bên ngoài, các nhân tố liên quan đến dự án và con người. Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các lý thuyết về rủi ro dự án (Klemetti, 2006), quản lý thay đổi thiết kế (Hwang Bon-Gang, 2009), và các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của dự án xây dựng công (Tabish và cộng sự, 2011). Các khái niệm chính bao gồm: tiến độ thi công, biến động tiến độ (tính bằng phần trăm sai lệch giữa thời gian hoàn thành thực tế và kế hoạch), năng lực các bên tham gia (chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn giám sát), nguồn vốn thực hiện dự án, hệ thống thông tin quản lý, chính sách và phân cấp quản lý trong đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm khảo sát tài liệu, thảo luận với 05 chuyên gia ngành xây dựng và thu thập thông tin thực tế tại các công trình NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát bằng bảng câu hỏi với hơn 150 cá nhân tham gia quản lý tiến độ các công trình, trong đó thu về ít nhất 90 phiếu hợp lệ. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhóm các biến quan sát thành các nhân tố chính, và phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến biến động tiến độ hoàn thành công trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công trình NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An trong giai đoạn 2017-2019. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu thuận tiện đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng tham gia quản lý dự án, nhà thầu, tư vấn giám sát và chủ đầu tư.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của môi trường bên ngoài: Biến động về trượt giá vật liệu xây dựng, thời tiết và địa chất công trình có tác động tích cực đến biến động tiến độ. Cụ thể, khoảng 65% công trình bị ảnh hưởng bởi thay đổi thời tiết và 58% công trình gặp khó khăn do địa chất không ổn định, làm tăng thời gian thi công trung bình từ 10-15%.

  2. Hệ thống thông tin quản lý: Việc phổ biến thông tin về quy hoạch và kêu gọi nhân dân chưa kịp thời và rộng rãi, dẫn đến 47% dự án bị chậm tiến độ do thiếu sự phối hợp và hiểu biết của cộng đồng dân cư.

  3. Nguồn vốn thực hiện dự án: Thiếu hụt vốn và chậm giải ngân là nguyên nhân chính gây trễ tiến độ, với 72% công trình gặp khó khăn trong việc thanh toán kịp thời cho nhà thầu, làm gián đoạn thi công trung bình 20 ngày.

  4. Năng lực các bên tham gia: Năng lực hạn chế của nhà thầu về nhân lực và thiết bị, cũng như năng lực quản lý của chủ đầu tư và tư vấn giám sát, ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Khoảng 55% nhà thầu không đủ nhân lực theo yêu cầu, 40% thiếu thiết bị thi công, và 60% chủ đầu tư chưa đáp ứng tốt khả năng phối hợp và ra quyết định.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy môi trường bên ngoài như thời tiết và địa chất là những yếu tố khách quan khó kiểm soát nhưng có ảnh hưởng rõ rệt đến tiến độ thi công, phù hợp với nghiên cứu của Klemetti (2006) và Schexnayder (2003). Hệ thống thông tin quản lý chưa hiệu quả làm giảm sự đồng thuận và phối hợp của cộng đồng, tương tự với nhận định của Trịnh Thùy Anh và Nguyễn Thị Thanh Thảo (2011). Vấn đề nguồn vốn và giải ngân chậm là nguyên nhân phổ biến gây trễ tiến độ, phù hợp với nghiên cứu của Kaming et al. (1997) và Abdul-Rahman (2006). Năng lực của các bên tham gia, đặc biệt là nhà thầu và chủ đầu tư, có vai trò quyết định trong việc đảm bảo tiến độ, đồng thuận với các nghiên cứu của Chan et al. (2004) và Pinto và Slevin (1989). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ công trình bị ảnh hưởng bởi từng nhân tố và bảng phân tích hồi quy cho thấy mức độ ảnh hưởng tương đối của các nhóm nhân tố đến biến động tiến độ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác dự báo và ứng phó với môi trường bên ngoài: Chủ đầu tư và nhà thầu cần xây dựng kế hoạch thi công linh hoạt, dự phòng các rủi ro về thời tiết và địa chất, đồng thời đầu tư thiết bị khảo sát địa chất kỹ lưỡng trước khi thi công. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý dự án và nhà thầu.

  2. Cải thiện hệ thống thông tin quản lý: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến kịp thời các quy định, kế hoạch dự án và vận động nhân dân tham gia tích cực. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng để nâng cao nhận thức cộng đồng. Thời gian thực hiện: 3 tháng; Chủ thể: UBND phường, xã và Ban Quản lý dự án.

  3. Đảm bảo nguồn vốn và giải ngân kịp thời: Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính và chủ đầu tư để rút ngắn thủ tục thanh toán, đảm bảo vốn luôn sẵn sàng cho nhà thầu thi công liên tục. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Sở Tài chính, Ban Quản lý dự án.

  4. Nâng cao năng lực các bên tham gia: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho chủ đầu tư, tư vấn giám sát và nhà thầu; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát năng lực thực tế của các bên. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Trường Đại học, Ban Quản lý dự án, các tổ chức đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ công trình NN & NDCL, từ đó hoàn thiện chính sách và quy trình quản lý dự án.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao năng lực quản lý tiến độ, tối ưu hóa nguồn lực và phối hợp các bên liên quan.

  3. Nhà thầu và tư vấn giám sát: Hỗ trợ nhận diện các yếu tố rủi ro, cải tiến biện pháp thi công và giám sát nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tiến độ thi công công trình xây dựng có sự tham gia của cộng đồng dân cư, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực xây dựng và quản lý dự án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ công trình NN & NDCL?
    Môi trường bên ngoài (thời tiết, địa chất), nguồn vốn thực hiện dự án và năng lực các bên tham gia là những nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng trên 60% theo khảo sát thực tế.

  2. Làm thế nào để cải thiện hệ thống thông tin quản lý trong các dự án này?
    Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến thông tin kịp thời qua các kênh truyền thông địa phương, đồng thời tổ chức các buổi họp dân để nâng cao nhận thức và sự phối hợp của cộng đồng.

  3. Nguồn vốn chậm giải ngân ảnh hưởng thế nào đến tiến độ?
    Chậm giải ngân làm gián đoạn thi công, gây trì hoãn trung bình khoảng 20 ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ hoàn thành công trình.

  4. Năng lực của chủ đầu tư và nhà thầu ảnh hưởng ra sao?
    Năng lực quản lý, phối hợp và kỹ thuật của chủ đầu tư, cùng với năng lực nhân lực và thiết bị của nhà thầu, quyết định khả năng thực hiện đúng tiến độ và chất lượng công trình.

  5. Có giải pháp nào để ứng phó với biến động thời tiết trong thi công?
    Lập kế hoạch thi công linh hoạt, dự phòng các phương án thi công trong điều kiện thời tiết xấu, đồng thời sử dụng thiết bị và công nghệ phù hợp để giảm thiểu ảnh hưởng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ 7 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các công trình xây dựng NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An, trong đó môi trường bên ngoài, nguồn vốn và năng lực các bên tham gia là những yếu tố quan trọng nhất.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu trên 150 người tham gia đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.
  • Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính bội cho thấy các nhân tố này có ảnh hưởng thống kê có ý nghĩa đến biến động tiến độ thi công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ, bao gồm cải thiện hệ thống thông tin, đảm bảo nguồn vốn, nâng cao năng lực các bên và ứng phó với môi trường bên ngoài.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án xây dựng có sự tham gia của cộng đồng dân cư, góp phần phát triển bền vững hạ tầng địa phương.

Để tiếp tục phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, các cơ quan quản lý và chủ thể liên quan nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ và chất lượng các công trình xây dựng NN & NDCL, nâng cao đời sống cộng đồng và phát triển kinh tế địa phương bền vững.