Biểu hiện quyền thế trong diễn ngôn hội thoại qua truyện ngắn hiện đại

MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: Một số vấn đề về “diễn ngôn” và “phân tích diễn ngôn”

1.1. Mối quan hệ giữa “diễn ngôn” và “văn bản”

1.2. Mối quan hệ giữa “phân tích diễn ngôn” và “phân tích văn bản”

1.3. Một số vấn đề cơ bản về “diễn ngôn hội thoại” và phân tích “diễn ngôn hội thoại”

1.3.1. Thế nào là “diễn ngôn hội thoại”?

1.3.2. Cấu trúc hội thoại

1.3.2.1. Cấu trúc chung

1.3.2.2. Các yếu tố cấu tạo

1.3.3. Một số vấn đề về phân tích “diễn ngôn hội thoại”

1.3.4. Đặc điểm các nhân vật giao tiếp

1.3.5. Các nguyên lý giao tiếp (lịch sự - cộng tác)

1.3.6. Một số vấn đề về “phân tích diễn ngôn phê phán”

1.3.7. Vấn đề “quyền thế” trong diễn ngôn phê phán

1.3.8. Tiểu kết

2. CHƯƠNG 2: Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong diễn ngôn hội thoại trên một số phương diện từ vựng

2.1. Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong hội thoại thông qua hệ thống từ xưng hô

2.1.1. Quan hệ quyền thế biểu hiện qua nhóm từ xưng hô chính danh và không chính danh

2.1.1.1. Một số nét về từ xưng hô chính danh và không chính danh trong tiếng Việt

2.1.1.2. Vai trò của nhóm từ xưng hô chính danh và không chính danh trong việc biểu thị quan hệ quyền thế hội thoại

2.1.2. Biểu hiện của quan hệ quyền thế thông qua các cặp xưng hô tương hỗ và phi tương hỗ

2.1.2.1. Thế nào là xưng hô tương hỗ và phi tương hỗ?

2.1.2.2. Quan hệ quyền thế biểu hiện qua các cặp xưng hô tương hỗ và phi tương hỗ

2.1.2.3. Vai trò của ngôi thứ ba trong việc biểu thị quan hệ quyền thế

2.1.2.3.1. Một số nét về quan hệ giữa các vai giao tiếp với ngôi thứ ba trong hội thoại

2.1.2.3.2. Quan hệ quyền thế biểu hiện qua việc tạo lập/không tạo lập quan hệ với ngôi thứ ba

2.1.3. Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong hội thoại thông qua việc sử dụng các tiểu từ tình thái

2.1.3.1. Vài nét về đặc điểm các tiểu từ tình thái trong tiếng Việt

2.1.3.2. Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong hội thoại thông qua các tiểu từ tình thái trong tiếng Việt

2.1.3.2.1. Tiểu từ tình thái mang sắc thái khiêm nhường, mềm mỏng

2.1.3.2.2. Tiểu từ tình thái mang sắc thái mạnh mẽ, dứt khoát

2.1.4. Tiểu kết

3. CHƯƠNG 3: Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong diễn ngôn hội thoại trên một số phương diện ngữ pháp và cách thức tổ chức hội thoại

3.1. Biểu hiện của quan hệ quyền thế trên phương diện ngữ pháp

3.2. Biểu hiện của quan hệ quyền thế thông qua các kiểu phát ngôn mệnh lệnh, cầu khiến, vô nhân xưng. Biểu hiện của quan hệ quyền thế thông qua các kiểu câu chủ động/bị động, cách nói trực tiếp/gián tiếp, câu đưa đẩy.

3.3. Biểu hiện của quan hệ quyền thế trên phương diện cách thức tổ chức hội thoại

3.3.1. Biểu hiện của quan hệ quyền thế thông qua sự xuất hiện các lối nói chêm xen, hiện tượng tranh lời/cướp lời

3.3.2. Biểu hiện của quan hệ quyền thế thông qua việc tuân thủ các nguyên lý hội thoại (nguyên lý cộng tác, nguyên lý lịch sự)

3.4. Tiểu kết

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về biểu hiện quyền thế trong diễn ngôn hội thoại

Biểu hiện quyền thế trong diễn ngôn hội thoại là một chủ đề quan trọng trong nghiên cứu ngôn ngữ học hiện đại. Nó không chỉ phản ánh mối quan hệ giữa các nhân vật mà còn thể hiện cách thức mà ngôn ngữ được sử dụng để xác lập và duy trì quyền lực trong giao tiếp. Các tác phẩm văn học hiện đại thường chứa đựng những cuộc hội thoại phong phú, nơi mà quyền thế được thể hiện qua từ ngữ, cấu trúc câu và cách thức tổ chức hội thoại.

1.1. Khái niệm quyền thế trong diễn ngôn hội thoại

Quyền thế trong diễn ngôn hội thoại được hiểu là khả năng chi phối và ảnh hưởng đến người khác thông qua ngôn ngữ. Điều này có thể được thể hiện qua các từ xưng hô, cách sử dụng ngữ điệu và các yếu tố ngữ pháp khác.

1.2. Vai trò của diễn ngôn trong việc thể hiện quyền lực

Diễn ngôn không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là công cụ thể hiện quyền lực. Các nhân vật trong truyện ngắn hiện đại thường sử dụng ngôn ngữ để khẳng định vị thế của mình trong mối quan hệ xã hội.

II. Vấn đề và thách thức trong phân tích quyền thế qua diễn ngôn

Phân tích quyền thế trong diễn ngôn hội thoại gặp nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc xác định các yếu tố ngôn ngữ cụ thể. Các nhà nghiên cứu cần phải xem xét không chỉ nội dung mà còn cả ngữ cảnh và cách thức giao tiếp. Điều này đòi hỏi một phương pháp tiếp cận đa chiều và linh hoạt.

2.1. Những khó khăn trong việc xác định quyền thế

Một trong những khó khăn lớn nhất là việc xác định rõ ràng các biểu hiện của quyền thế trong ngôn ngữ. Các yếu tố như ngữ cảnh, văn hóa và tâm lý của nhân vật đều ảnh hưởng đến cách thức mà quyền lực được thể hiện.

2.2. Tác động của ngữ cảnh đến diễn ngôn

Ngữ cảnh giao tiếp có thể thay đổi cách mà quyền thế được thể hiện. Một cuộc hội thoại trong một bối cảnh trang trọng sẽ khác với một cuộc trò chuyện thân mật, điều này ảnh hưởng đến cách sử dụng ngôn ngữ của các nhân vật.

III. Phương pháp phân tích quyền thế trong diễn ngôn hội thoại

Để phân tích quyền thế trong diễn ngôn hội thoại, các nhà nghiên cứu thường sử dụng các phương pháp như phân tích từ vựng, ngữ pháp và cách thức tổ chức hội thoại. Những phương pháp này giúp làm rõ cách mà ngôn ngữ được sử dụng để thể hiện quyền lực.

3.1. Phân tích từ vựng và quyền thế

Phân tích từ vựng giúp xác định các từ ngữ và cụm từ thể hiện quyền lực. Các từ xưng hô, từ ngữ chỉ định vị trí xã hội là những yếu tố quan trọng trong việc thể hiện quyền thế.

3.2. Ngữ pháp và cấu trúc hội thoại

Cấu trúc ngữ pháp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện quyền thế. Các kiểu câu mệnh lệnh, cầu khiến hay câu bị động có thể chỉ ra sự chi phối trong giao tiếp.

IV. Ứng dụng thực tiễn của phân tích quyền thế trong văn học

Phân tích quyền thế trong diễn ngôn hội thoại không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc hiểu rõ hơn về các tác phẩm văn học. Qua đó, người đọc có thể nhận diện được các mối quan hệ quyền lực giữa các nhân vật và cách thức mà ngôn ngữ được sử dụng để duy trì chúng.

4.1. Phân tích các tác phẩm văn học hiện đại

Các tác phẩm văn học hiện đại thường chứa đựng những cuộc hội thoại phong phú, nơi mà quyền thế được thể hiện qua ngôn ngữ. Phân tích các tác phẩm này giúp làm rõ hơn về mối quan hệ quyền lực trong xã hội.

4.2. Giá trị của việc hiểu quyền thế trong giao tiếp

Hiểu rõ về quyền thế trong giao tiếp giúp người tham gia có thể lựa chọn chiến lược ngôn ngữ phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp và duy trì mối quan hệ xã hội.

V. Kết luận và triển vọng nghiên cứu về quyền thế trong diễn ngôn

Nghiên cứu về quyền thế trong diễn ngôn hội thoại là một lĩnh vực còn nhiều tiềm năng. Các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục khai thác các khía cạnh khác nhau của quyền lực trong ngôn ngữ, từ đó làm phong phú thêm hiểu biết về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và xã hội.

5.1. Tương lai của nghiên cứu quyền thế trong ngôn ngữ

Nghiên cứu quyền thế trong ngôn ngữ sẽ tiếp tục phát triển, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi trong các mối quan hệ xã hội.

5.2. Khuyến nghị cho các nghiên cứu tiếp theo

Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc áp dụng các phương pháp phân tích mới và khai thác các nguồn tư liệu phong phú hơn để làm rõ hơn về quyền thế trong diễn ngôn.

Luận văn thạc sĩ: Biểu hiện của quan hệ quyền thế trong diễn ngôn hội thoại