Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế xã hội, việc nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, trở thành một yêu cầu cấp thiết đối với các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam. Trường Đại học Ngô Quyền, với nhiệm vụ đào tạo sĩ quan chỉ huy công binh cho Quân đội nhân dân Việt Nam, đã chú trọng phát triển hoạt động dạy học môn tiếng Anh nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học viên. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại trường còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nhận diện, phân tích thực trạng chất lượng hoạt động dạy học và quản lý môn tiếng Anh tại trường Đại học Ngô Quyền từ năm 2014 đến nay, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý khả thi nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn trường. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả đào tạo ngoại ngữ cho học viên sĩ quan, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục trong các trường đại học quân sự không chuyên ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó nhấn mạnh bốn chức năng quản lý cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra. Lý thuyết quản lý dạy học ngoại ngữ được vận dụng nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học tiếng Anh, bao gồm quản lý chương trình, quản lý giảng viên, quản lý học viên và quản lý các điều kiện đảm bảo chất lượng. Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, biện pháp quản lý, kỹ năng giao tiếp tiếng Anh, và quản lý chất lượng giáo dục. Ngoài ra, mô hình quản lý theo hệ thống được áp dụng để tiếp cận toàn diện các yếu tố liên quan trong quá trình dạy học tiếng Anh tại trường đại học không chuyên ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ quản lý, văn bản chỉ đạo, báo cáo chuyên môn của Bộ môn Ngoại ngữ và các phòng ban liên quan. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi được áp dụng với mẫu 165 học viên đào tạo sĩ quan phân đội bậc đại học, được chọn theo tiêu chí toàn bộ khóa học đã hoàn thành chương trình tiếng Anh đổi mới từ năm 2014. Phỏng vấn sâu được thực hiện với 5 cán bộ quản lý, 6 giảng viên tiếng Anh và các chủ thể quản lý khác nhằm làm rõ thực trạng và khó khăn trong quản lý. Phương pháp quan sát lớp học cũng được sử dụng để bổ sung thông tin. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng thống kê mô tả và kiểm định Chi-square với phần mềm SPSS, trong khi dữ liệu định tính được phân tích theo nhóm chủ đề để làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2014 đến năm 2018, phù hợp với giai đoạn đổi mới chương trình giảng dạy tiếng Anh tại trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ tiếng Anh đầu vào của học viên còn thấp: 100% học viên thi tốt nghiệp môn tiếng Anh, nhưng 78.6% có điểm trung bình và yếu, chỉ 21.2% đạt khá trở lên. Điều này phản ánh trình độ ngoại ngữ đầu vào chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo đại học (Biểu đồ 2.1).

  2. Nhận thức về tầm quan trọng của tiếng Anh chưa đồng đều: 77.6% học viên đánh giá việc học tiếng Anh là rất cần thiết, nhưng vẫn còn gần 22.4% chưa nhận thức đúng mức. Mục đích học tiếng Anh chủ yếu là để vượt qua kỳ thi (55.1%) và phục vụ công việc sau này (49.7%), trong khi chỉ 40.5% học viên học để giao tiếp thành thạo (Bảng 2.2).

  3. Đội ngũ giảng viên tiếng Anh còn hạn chế về số lượng và chất lượng: Tỷ lệ giảng viên/học viên là 1/174, với 6 giảng viên, trong đó chỉ 2 người có trình độ thạc sĩ, phần lớn còn trẻ và thiếu kinh nghiệm giảng dạy chuyên sâu. Việc bồi dưỡng phương pháp giảng dạy còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.

  4. Quản lý hoạt động dạy học còn nhiều bất cập: Công tác quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy, kiểm tra đánh giá chưa toàn diện. Thời lượng ôn tập nhiều hơn thời gian kiểm tra, làm giảm tính chủ động của học viên. Việc kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh đầy đủ năng lực thực hành tiếng Anh của học viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự đồng bộ trong quản lý chương trình và đội ngũ giảng viên, cũng như nhận thức chưa đầy đủ của học viên về vai trò của tiếng Anh trong đào tạo và công tác sau này. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý giáo dục ngoại ngữ, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều trường đại học không chuyên ngữ tại Việt Nam, nơi mà việc đầu tư cho đội ngũ giảng viên và đổi mới phương pháp giảng dạy còn hạn chế. Việc quản lý chưa chặt chẽ dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao, học viên thiếu động lực và kỹ năng thực hành tiếng Anh yếu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm đầu vào, bảng thống kê nhận thức học viên và biểu đồ tỷ lệ giảng viên/học viên để minh họa rõ nét các vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về vai trò của tiếng Anh: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, hội thảo, ngoại khóa nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và học viên về tầm quan trọng của tiếng Anh trong đào tạo và công tác quân sự. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Ban Giám hiệu và Bộ môn Ngoại ngữ chủ trì.

  2. Phát triển đội ngũ giảng viên tiếng Anh: Đầu tư đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm cho giảng viên, khuyến khích học viên đi bồi dưỡng ở nước ngoài hoặc các khóa đào tạo chuyên sâu trong nước. Xây dựng kế hoạch đào tạo dài hạn 3-5 năm, do Phòng Đào tạo phối hợp Bộ môn Ngoại ngữ thực hiện.

  3. Cải tiến công tác quản lý chương trình và kiểm tra đánh giá: Rà soát, điều chỉnh nội dung chương trình phù hợp với trình độ học viên, tăng cường các hình thức kiểm tra đánh giá kỹ năng giao tiếp thực tế. Áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng như kiểm tra vấn đáp, thuyết trình, bài tập nhóm. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Hội đồng Khoa học và Ban Khảo thí-Kiểm định chất lượng chủ trì.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại: Cải thiện phòng học, trang thiết bị nghe nhìn, phần mềm học tập trực tuyến để hỗ trợ giảng dạy và tự học của học viên. Thực hiện trong 2 năm, do Ban Quản lý cơ sở vật chất và Bộ môn Ngoại ngữ phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học quân sự: Nhận diện các vấn đề quản lý dạy học ngoại ngữ, áp dụng biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh cho học viên sĩ quan.

  2. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học không chuyên ngữ: Tham khảo các phương pháp quản lý và đổi mới giảng dạy phù hợp với đặc thù học viên quân sự.

  3. Nhà nghiên cứu quản lý giáo dục và đào tạo ngoại ngữ: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo về quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh trong môi trường quân sự.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách giáo dục: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, chương trình đào tạo ngoại ngữ trong các trường đại học quân sự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao trình độ tiếng Anh đầu vào của học viên lại thấp?
    Do học viên chủ yếu tập trung vào các môn khối A khi thi đại học, tiếng Anh không được chú trọng, cùng với phương pháp học tập tại phổ thông thiên về ngữ pháp hơn kỹ năng giao tiếp.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại trường là gì?
    Bao gồm thiếu đồng bộ trong quản lý chương trình, đội ngũ giảng viên còn hạn chế về số lượng và chất lượng, phương pháp kiểm tra đánh giá chưa toàn diện, và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ.

  3. Làm thế nào để nâng cao động lực học tiếng Anh của học viên?
    Cần tăng cường tuyên truyền về vai trò của tiếng Anh, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tạo môi trường thực hành giao tiếp và áp dụng các hình thức đánh giá khích lệ học viên.

  4. Phương pháp giảng dạy nào được đề xuất để cải thiện chất lượng?
    Phương pháp giao tiếp kết hợp học dựa vào nhiệm vụ và lấy người học làm trung tâm được khuyến khích, giúp học viên phát triển kỹ năng thực hành và tự tin sử dụng tiếng Anh.

  5. Vai trò của công tác bồi dưỡng giảng viên trong nâng cao chất lượng dạy học?
    Bồi dưỡng giúp giảng viên cập nhật phương pháp giảng dạy hiện đại, nâng cao năng lực chuyên môn và sư phạm, từ đó cải thiện hiệu quả giảng dạy và quản lý hoạt động dạy học.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường Đại học Ngô Quyền đã đạt được một số kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế về đội ngũ giảng viên, nhận thức học viên và công tác quản lý chương trình.
  • Trình độ tiếng Anh đầu vào của học viên còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo và thực hành ngoại ngữ.
  • Cần có các biện pháp đồng bộ nâng cao nhận thức, phát triển đội ngũ giảng viên, cải tiến quản lý chương trình và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Việc thực hiện các biện pháp này trong vòng 1-5 năm sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đào tạo sĩ quan trong thời kỳ hội nhập.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý giáo dục, giảng viên và nhà nghiên cứu tham khảo kết quả nghiên cứu để áp dụng và phát triển công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ trong các trường đại học quân sự.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn đào tạo và yêu cầu phát triển của Nhà trường.