Tổng quan nghiên cứu

Công tác quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. Tại quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, giai đoạn 2016-2020, tổng thu ngân sách nhà nước đạt khoảng 7.239 tỷ đồng, tăng gấp 4,13 lần so với giai đoạn trước, với tốc độ tăng thu bình quân hàng năm đạt 17,55%. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế biến động do suy thoái và đại dịch Covid-19, công tác quản lý tài chính vẫn còn nhiều thách thức như thất thu thuế, chồng chéo văn bản pháp luật và hạn chế trong kiểm tra, xử lý vi phạm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại quận Hồng Bàng giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý tài chính tại quận Hồng Bàng, với số liệu thu thập từ giai đoạn 2016-2020 và đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý tài chính tại các cơ quan hành chính nhà nước cấp quận, góp phần nâng cao hiệu quả ngân sách và phát triển bền vững địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc tạo lập và sử dụng các quỹ tài chính nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của cơ quan nhà nước. Quản lý tài chính được thực hiện theo chu trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán, thanh tra kiểm tra.

  • Mô hình cơ chế tự chủ tài chính: Theo Nghị định số 130/2005/NĐ-CP, các cơ quan hành chính nhà nước được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí quản lý hành chính, nhằm nâng cao tính chủ động, hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, dự toán thu - chi ngân sách, chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển, cơ chế phân cấp quản lý tài chính, kiểm soát tài chính, tiết kiệm và chống lãng phí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu và xử lý số liệu thống kê. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu chi ngân sách nhà nước quận Hồng Bàng giai đoạn 2016-2020, các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật liên quan và kết quả kiểm tra, thanh tra của các cơ quan chức năng. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của quận trong giai đoạn trên, được thu thập từ các phòng ban chuyên môn và Kho bạc Nhà nước quận. Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định lượng số liệu thu chi, so sánh tỷ lệ tăng trưởng, đánh giá hiệu quả quản lý tài chính dựa trên các tiêu chí như tính đúng, đủ, kịp thời của thu ngân sách, hiệu quả chi ngân sách và công tác kiểm tra, xử lý vi phạm. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2021, bao gồm thu thập số liệu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách quận Hồng Bàng giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 7.239 tỷ đồng, tăng gấp 4,13 lần so với giai đoạn 2011-2015, với tốc độ tăng bình quân 17,55%/năm. Thuế ngoài quốc doanh tăng 2,3 lần, đạt 1.368 tỷ đồng, phản ánh sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu nguồn thu.

  2. Cơ cấu chi ngân sách hợp lý: Chi ngân sách tập trung vào các khoản chi thường xuyên như chi an ninh quốc phòng, giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa và chi đầu tư phát triển. Chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách quận đạt 595,6 tỷ đồng trong giai đoạn, góp phần chỉnh trang đô thị và phát triển hạ tầng.

  3. Quản lý dự toán chặt chẽ: Quận xây dựng dự toán thu chi ngân sách sát thực tế, tuân thủ nguyên tắc cân đối ngân sách, tiết kiệm và chống lãng phí. Việc điều chỉnh dự toán được thực hiện linh hoạt theo tình hình thực tế, đảm bảo không vượt quá định mức được phê duyệt.

  4. Công tác kiểm tra, thanh tra hiệu quả: Các cơ quan chức năng như Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra thành phố và Sở Tài chính đã thực hiện kiểm tra, đánh giá công tác quản lý và sử dụng ngân sách, tài sản nhà nước trên địa bàn quận, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự tăng trưởng thu ngân sách ổn định là do quận Hồng Bàng đã thực hiện đồng bộ các biện pháp cải cách hành chính, hiện đại hóa công tác quản lý thuế, tăng cường chống thất thu và xử lý nợ đọng thuế. So với một số nghiên cứu trong ngành, kết quả này cho thấy hiệu quả quản lý tài chính cấp quận có sự cải thiện rõ rệt, đặc biệt trong bối cảnh khó khăn do đại dịch Covid-19. Việc phân bổ chi ngân sách hợp lý, ưu tiên các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế và đầu tư phát triển hạ tầng đã góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và cải thiện đời sống nhân dân. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như chồng chéo văn bản pháp luật, chưa đồng bộ trong kiểm tra xử lý vi phạm, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách theo năm, bảng phân bổ chi ngân sách theo lĩnh vực và biểu đồ so sánh tỷ lệ thuế ngoài quốc doanh qua các năm để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính

    • Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả quản lý thu chi, giảm thiểu sai sót và gian lận.
    • Thời gian: Triển khai trong giai đoạn 2021-2023.
    • Chủ thể: UBND quận phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch và các đơn vị liên quan.

  2. Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm tài chính

    • Mục tiêu: Đảm bảo tính minh bạch, kỷ luật trong quản lý ngân sách, giảm thất thoát, lãng phí.
    • Thời gian: 2021-2025.
    • Chủ thể: Thanh tra quận, Kiểm toán Nhà nước, Sở Tài chính.

  3. Xây dựng và áp dụng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả chi ngân sách theo kết quả đầu ra

    • Mục tiêu: Đánh giá chính xác hiệu quả sử dụng ngân sách, nâng cao trách nhiệm giải trình.
    • Thời gian: 2022-2024.
    • Chủ thể: UBND quận, các phòng ban chuyên môn.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính

    • Mục tiêu: Cải thiện trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý tài chính công.
    • Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2021-2025.
    • Chủ thể: Phòng Nội vụ phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về quản lý tài chính công

    • Mục tiêu: Tạo sự đồng thuận, nâng cao ý thức tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn hệ thống.
    • Thời gian: 2021-2025.
    • Chủ thể: UBND quận, các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các cơ quan hành chính nhà nước cấp quận, huyện

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, áp dụng các biện pháp quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phù hợp với đặc thù địa phương, đảm bảo cân đối ngân sách.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo thực tiễn, bổ sung kiến thức về quản lý tài chính công cấp địa phương.

  4. Các tổ chức kiểm toán, thanh tra và giám sát tài chính

    • Lợi ích: Hiểu rõ các vấn đề thực tiễn trong quản lý tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý tài chính tại quận Hồng Bàng có những điểm mạnh nào?
    Quận đã đạt tốc độ tăng thu ngân sách bình quân 17,55%/năm, với tổng thu giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 7.239 tỷ đồng. Cơ cấu chi ngân sách hợp lý, tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế và đầu tư phát triển hạ tầng.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại quận là gì?
    Bao gồm thất thu thuế do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế và đại dịch Covid-19, chồng chéo văn bản pháp luật, hạn chế trong công tác kiểm tra, xử lý vi phạm và quản lý nợ đọng thuế.

  3. Phương pháp lập dự toán ngân sách tại quận Hồng Bàng được thực hiện như thế nào?
    Dự toán được xây dựng sát thực tế, tuân thủ nguyên tắc cân đối ngân sách, dự báo khả năng phục hồi kinh tế và các dòng đầu tư mới, đồng thời thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí ngay từ khâu lập dự toán.

  4. Các biện pháp đề xuất nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính là gì?
    Bao gồm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện cơ chế kiểm tra giám sát, xây dựng chỉ tiêu đánh giá hiệu quả chi ngân sách, đào tạo cán bộ và nâng cao nhận thức về quản lý tài chính công.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý tài chính tại quận?
    Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý, sử dụng kinh phí được giao, đồng thời phối hợp với các phòng ban chuyên môn và cơ quan kiểm tra, thanh tra để đảm bảo hiệu quả quản lý tài chính.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại quận Hồng Bàng giai đoạn 2016-2020 đạt nhiều kết quả tích cực với tổng thu ngân sách tăng gấp 4,13 lần, tốc độ tăng bình quân 17,55%/năm.
  • Cơ cấu chi ngân sách hợp lý, ưu tiên các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế và đầu tư phát triển hạ tầng, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và chỉnh trang đô thị.
  • Công tác lập và thực hiện dự toán ngân sách được thực hiện chặt chẽ, tuân thủ nguyên tắc tiết kiệm, cân đối ngân sách và chống lãng phí.
  • Các hạn chế như thất thu thuế, chồng chéo văn bản pháp luật và hạn chế trong kiểm tra, xử lý vi phạm cần được khắc phục bằng các biện pháp đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện cơ chế kiểm tra giám sát, xây dựng chỉ tiêu đánh giá hiệu quả, đào tạo cán bộ và nâng cao nhận thức quản lý tài chính công cho giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại quận Hồng Bàng.