Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, quận Hải An, thành phố Hải Phòng đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội năng động với tốc độ tăng trưởng bình quân 21,4%/năm, tổng giá trị sản xuất đạt khoảng 40.742 tỷ đồng. Thu ngân sách nhà nước (NSNN) trên địa bàn cũng tăng trưởng mạnh, với tổng thu năm 2019 đạt khoảng 3.044 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân 30,4%/năm. Tuy nhiên, công tác quản lý thu ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như năng lực cán bộ chưa đồng đều, quy trình lập dự toán chưa sát thực tế, và một số doanh nghiệp chưa nghiêm túc chấp hành nghĩa vụ thuế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Hải An trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách quận. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý thu ngân sách tại quận Hải An, một quận có vị trí chiến lược với cảng biển lớn, nhiều doanh nghiệp ngoài quốc doanh và doanh nghiệp nước ngoài.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện công tác quản lý thu ngân sách cấp quận, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các địa phương khác trong cả nước. Việc hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo cân đối ngân sách và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, phản ánh các mối quan hệ thu - chi giữa Nhà nước và xã hội, đồng thời là quỹ tiền tệ tập trung để thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội.
  • Nguyên tắc quản lý thu ngân sách nhà nước: Bao gồm nguyên tắc tuân thủ pháp luật, thống nhất, công bằng, minh bạch, thuận tiện và hiệu quả.
  • Mô hình phân cấp quản lý ngân sách: Phân cấp rõ ràng giữa các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương, xác định quyền hạn và trách nhiệm trong quản lý thu ngân sách.
  • Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước: Quá trình sử dụng các công cụ chính sách, pháp luật để quản lý thu thuế và các khoản thu khác nhằm đảm bảo nguồn thu bền vững và công bằng.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán thu ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán thu ngân sách, thanh tra kiểm tra thu ngân sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách kinh tế, tổ chức bộ máy và năng lực cán bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu của UBND quận Hải An, Phòng Tài chính - Kế hoạch quận, Chi cục Thuế quận, Kho bạc Nhà nước quận Hải An, cùng các giáo trình, website và báo cáo khoa học liên quan.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh và thống kê nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách trên địa bàn. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách giai đoạn 2015-2019 của quận Hải An.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019, với việc thu thập và xử lý số liệu theo từng năm để phân tích xu hướng và hiệu quả quản lý thu ngân sách. Phương pháp phân tích được lựa chọn nhằm đảm bảo tính khách quan, chính xác và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định và vượt dự toán: Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Hải An tăng từ khoảng 701 tỷ đồng năm 2015 lên 3.044 tỷ đồng năm 2019, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 30,4%/năm. Tỷ lệ thực hiện so với dự toán tổng thu ngân sách luôn đạt trên 97%, có năm vượt tới 125,96%.

  2. Cơ cấu thu ngân sách chuyển dịch tích cực: Thu trong cân đối ngân sách chiếm tỷ trọng lớn, trong đó thu ngoài quốc doanh và thu tiền sử dụng đất là hai khoản thu chủ yếu, tăng lần lượt từ 98 tỷ đồng và 130 tỷ đồng năm 2015 lên 287 tỷ đồng và 200 tỷ đồng năm 2019. Thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng cảng biển cũng tăng mạnh, từ 250 tỷ đồng năm 2015 lên khoảng 1.800 tỷ đồng năm 2018.

  3. Công tác lập dự toán còn hạn chế: Mặc dù quy trình lập dự toán được thực hiện đúng quy định, song số liệu dự toán chủ yếu dựa trên ước tính của các đơn vị, chưa sát với thực tế kinh tế xã hội. Một số phòng ban và phường lập dự toán chậm, ảnh hưởng đến tiến độ chung.

  4. Công tác quyết toán và kiểm tra thu ngân sách được thực hiện nghiêm túc: Tỷ lệ thực hiện quyết toán thu ngân sách so với dự toán luôn đạt trên 90%, nhiều khoản thu như thu tiền thuê đất, thuế bảo vệ môi trường, lệ phí trước bạ đều vượt dự toán. Công tác thanh tra, kiểm tra thu ngân sách được tăng cường nhằm chống thất thu và xử lý vi phạm.

Thảo luận kết quả

Kết quả thu ngân sách tăng trưởng mạnh mẽ phản ánh sự phát triển kinh tế năng động của quận Hải An, đặc biệt là sự đóng góp của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh và các dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Việc thu phí hạ tầng cảng biển là điểm sáng, góp phần tăng nguồn thu và tái đầu tư hạ tầng giao thông.

Tuy nhiên, công tác lập dự toán còn chưa sát thực tế, dẫn đến một số năm dự toán không phản ánh chính xác khả năng thu thực tế, gây khó khăn trong việc điều hành ngân sách. So với các nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp quận, huyện tại các thành phố lớn khác, việc phối hợp giữa các cơ quan thuế, tài chính và chính quyền địa phương tại Hải An còn có thể được cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý.

Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách, đào tạo cán bộ và hoàn thiện quy trình quản lý là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, chính xác và kịp thời trong công tác thu ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách theo năm, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán và biểu đồ cơ cấu các khoản thu chính để minh họa rõ nét hơn các xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán thu ngân sách: Xây dựng quy trình lập dự toán dựa trên số liệu thực tế và phân tích xu hướng kinh tế xã hội địa phương, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban và phường để đảm bảo tiến độ và chất lượng dự toán. Mục tiêu nâng cao độ chính xác dự toán lên trên 95% trong vòng 2 năm tới, do Phòng Tài chính - Kế hoạch chủ trì thực hiện.

  2. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và chống thất thu ngân sách: Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh và các khoản thu phí hạ tầng cảng biển nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Mục tiêu giảm tỷ lệ thất thu xuống dưới 3% tổng thu ngân sách trong 3 năm tới, do Chi cục Thuế và UBND quận phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ thu ngân sách, nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và xử lý số liệu. Mục tiêu 100% cán bộ được đào tạo định kỳ hàng năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch và Chi cục Thuế phối hợp triển khai.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý thu ngân sách điện tử, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan thuế, tài chính và Kho bạc Nhà nước để đảm bảo tính chính xác, minh bạch và kịp thời trong công tác thu ngân sách. Mục tiêu hoàn thành hệ thống trong vòng 2 năm, do UBND quận và các đơn vị liên quan phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế: Phối hợp với các cơ quan truyền thông và chính quyền địa phương để nâng cao nhận thức của người nộp thuế về nghĩa vụ và quyền lợi, khuyến khích kê khai thuế qua mạng và tuân thủ pháp luật thuế. Mục tiêu tăng tỷ lệ kê khai thuế qua mạng lên 80% trong 3 năm tới, do UBND quận và Chi cục Thuế chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp quận, huyện: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách, giúp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán thu ngân sách.

  2. Các cơ quan thuế và tài chính địa phương: Tài liệu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu ngân sách, từ đó xây dựng các biện pháp kiểm tra, thanh tra và chống thất thu phù hợp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý công: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết ngân sách nhà nước, phân cấp quản lý và các mô hình quản lý thu ngân sách tại địa phương.

  4. Lãnh đạo chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan: Giúp nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong công tác quản lý thu ngân sách, từ đó đề ra các chính sách, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý thu ngân sách nhà nước là quá trình sử dụng các công cụ chính sách và pháp luật để thu các khoản thuế, phí và lệ phí nhằm đảm bảo nguồn thu cho ngân sách. Ví dụ, tại quận Hải An, công tác này bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra kiểm tra thu ngân sách.

  2. Tại sao công tác lập dự toán thu ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định kế hoạch thu ngân sách phù hợp với khả năng thực tế, làm cơ sở cho việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả. Nếu dự toán không sát thực tế, sẽ gây khó khăn trong điều hành ngân sách và ảnh hưởng đến cân đối thu - chi.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách và thể chế kinh tế, tổ chức bộ máy quản lý, năng lực cán bộ và hệ thống thông tin quản lý. Ví dụ, tại Hải An, sự phát triển kinh tế năng động và chính sách thu phí hạ tầng cảng biển đã góp phần tăng nguồn thu.

  4. Làm thế nào để chống thất thu ngân sách hiệu quả?
    Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đào tạo cán bộ và tuyên truyền nâng cao ý thức người nộp thuế. Quận Hải An đã thực hiện các biện pháp này để giảm thiểu thất thu.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách?
    Công nghệ giúp xử lý dữ liệu nhanh chóng, chính xác, minh bạch và thống nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho cải cách hành chính và nghiệp vụ thu ngân sách. Ứng dụng này giúp giảm sai sót và nâng cao hiệu quả quản lý.

Kết luận

  • Quận Hải An đã đạt được kết quả tích cực trong công tác quản lý thu ngân sách giai đoạn 2015-2019 với tốc độ tăng trưởng bình quân trên 30%/năm và tỷ lệ thực hiện dự toán luôn đạt trên 97%.
  • Cơ cấu thu ngân sách chuyển dịch theo hướng tích cực, trong đó thu ngoài quốc doanh và thu phí hạ tầng cảng biển đóng vai trò quan trọng.
  • Công tác lập dự toán còn một số hạn chế về độ chính xác và tiến độ, cần được hoàn thiện để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Việc tăng cường kiểm tra, đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin là các giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới nhằm đảm bảo nguồn thu bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội quận Hải An.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và cán bộ liên quan cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ phát triển địa phương bền vững.