Bảo Hộ Thương Mại Trong Bối Cảnh Khủng Hoảng Kinh Tế Hiện Nay

Chính sách bảo hộ thương mại xuất hiện từ thời kỳ tích lũy nguyên thủy của chủ nghĩa tư bản, dựa trên nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa trọng thương, học thuyết cho rằng thương mại quốc tế là một trò chơi có tổng bằng không. Sau đó, tư tưởng kinh tế tự do ra đời, các quốc gia giảm bớt rào cản thương mại. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, chính sách thuế quan siêu bảo hộ được coi là đặc trưng, là công cụ tối quan trọng để chủ nghĩa tư bản nắm độc quyền thị trường nội địa và mở rộng ra nước ngoài. Năm 1947, Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) ra đời.

Theo Từ điển Chính sách Thương mại Quốc tế của Walter Goode, bảo hộ thương mại là mức độ các nhà sản xuất nội địa và các sản phẩm của họ được bảo vệ khỏi sự cạnh tranh của thị trường quốc tế. Theo T.S Nguyễn Đức Dỵ, đây là chính sách của Nhà nước Tư bản trong lĩnh vực buôn bán quốc tế, nhằm bảo vệ nền sản xuất trong nước. Theo WTO, bảo hộ thương mại là việc Chính phủ các nước thiết lập các hàng rào cản trở luồng hàng hóa di chuyển giữa các nước.

Chính sách BHTM làm giảm bớt sự cạnh tranh của hàng nhập khẩu, bảo vệ các nhà kinh doanh trong nước và tăng thu cho ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, BHTM cản trở sự phát triển của thương mại quốc tế, gây ra tình trạng trì trệ trong sản xuất kinh doanh nội địa. Môi trường cạnh tranh giảm sút dẫn đến thiếu động lực thúc đẩy cải tiến công nghệ. Bảo hộ thương mại luôn dẫn tới thiệt hại cho người tiêu dùng trong nước, bởi thị trường hàng hóa kém đa dạng, chất lượng thấp, giá cả lại đắt đỏ.

Thuế quan là một loại thuế đánh vào hàng hóa tại biên giới quốc gia. Ưu điểm lớn của bảo hộ bằng thuế quan là rõ ràng, ổn định, dễ dự đoán và dễ đàm phán cắt giảm. Nhược điểm dễ thấy là không tạo được rào cản nhanh chóng. WTO cho phép các nước sử dụng thuế quan để bảo hộ sản xuất trong nước, nhưng phải ràng buộc và cam kết giảm dần.

Theo WTO, hàng rào phi thuế quan là những biện pháp phi thuế quan mang tính cản trở đối với thương mại mà không dựa trên cơ sở pháp lí, khoa học hoặc bình đẳng. Các NTMs trong thực tế rất phong phú về hình thức, chủ yếu được chia thành các nhóm biện pháp sau: Các biện pháp hạn chế định lượng, các biện pháp tương đương thuế quan và các biện pháp khác.

Thuế quan minh bạch, dễ định lượng tác động nhưng đôi khi không đủ mạnh để bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Các biện pháp phi thuế quan phức tạp hơn, khó định lượng tác động, nhưng có thể tạo ra rào cản mạnh mẽ hơn, thậm chí cấm hoàn toàn nhập khẩu một số mặt hàng. Lựa chọn biện pháp nào phụ thuộc vào mục tiêu chính sách và đặc thù của từng ngành.

Khủng hoảng kinh tế tài chính đã tác động tiêu cực đến thương mại quốc tế. Tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu giảm sút, hoạt động xuất nhập khẩu gặp khó khăn, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) sụt giảm. Ngành vận tải quốc tế cũng bị đình trệ, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế, các quốc gia có xu hướng áp dụng nhiều biện pháp bảo hộ thương mại hơn để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước và tạo công ăn việc làm. Các biện pháp phổ biến bao gồm áp thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, và các biện pháp phi thuế quan khác.

Ngành da giày là một trong những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề từ các biện pháp bảo hộ thương mại trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế. Nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp bảo hộ đối với da giày nhập khẩu, gây khó khăn cho các nhà xuất khẩu da giày, đặc biệt là từ các nước đang phát triển.

Ngành da giày Việt Nam phải đối mặt với nhiều biện pháp bảo hộ thương mại, bao gồm thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, và các biện pháp phi thuế quan. Các biện pháp này được áp dụng bởi nhiều quốc gia và khu vực, gây khó khăn cho xuất khẩu da giày của Việt Nam.

Vụ kiện chống bán phá giá của EU đối với giày mũ da Việt Nam năm 2005 là một ví dụ điển hình về tác động của bảo hộ thương mại. Vụ kiện này đã ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu da giày của Việt Nam sang thị trường EU và gây ra nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp da giày.

Các biện pháp bảo hộ thương mại đã gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sản xuất và xuất khẩu da giày của Việt Nam. Sản lượng xuất khẩu sụt giảm, thị phần tại các thị trường nhập khẩu co hẹp, và tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp da giày trở nên khó khăn hơn.

Nhà nước cần tích cực tham gia vào các liên kết kinh tế quốc tế, đẩy mạnh quá trình chuyển đổi nền kinh tế để Việt Nam sớm được công nhận là nền kinh tế thị trường, phát triển một cơ chế giám sát hàng xuất khẩu hiệu quả, và nâng cao nhận thức và phổ biến thông tin về các rào cản thương mại đến với các doanh nghiệp.

Hiệp hội Da Giày Việt Nam cần thiết lập hệ thống thông tin hỗ trợ doanh nghiệp, tăng cường vai trò liên kết các doanh nghiệp, và hình thành tổ chức chuyên nghiệp để phối hợp đối phó với bảo hộ cùng doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp da giày cần đa dạng hoá thị trường và sản phẩm xuất khẩu, nâng cao kiến thức về bảo hộ thương mại của WTO cũng như tìm hiểu kỹ càng luật pháp của các thị trường xuất khẩu, chuẩn hóa hệ thống chứng từ sổ sách và hạch toán kế toán theo thông lệ quốc tế, tích cực hợp tác khi vướng vào các vụ kiện phòng vệ thương mại, xây dựng chiến lược định giá thích hợp, và tăng cường năng lực sản xuất và chất lượng sản phẩm.

Hội nhập kinh tế quốc tế tạo đà cho sự tăng trưởng mạnh mẽ của xuất khẩu da giày Việt Nam. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) giúp giảm thuế và tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu.

Tình hình kinh tế thế giới vẫn chưa thực sự thoát ra khỏi khủng hoảng, cạnh tranh gay gắt với các nước xuất khẩu lớn khác, và hàng rào bảo hộ thương mại ngày một cao là những thách thức lớn đối với ngành da giày Việt Nam.

Để phát triển bền vững, ngành da giày Việt Nam cần tập trung vào nâng cao giá trị gia tăng, cải thiện năng lực cạnh tranh, và tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường và lao động. Cần chủ động tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và xây dựng thương hiệu mạnh.