Bảo đảm quyền bị cáo trong xét xử sơ thẩm hình sự tại Hà Nội

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA BỊ CÁO TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

1.1. Những vấn đề lý luận về bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử vụ án hình sự

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm bảo đảm quyền của bị cáo và vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm quyền của bị cáo

1.1.2. Ý nghĩa

1.2. Quy định của pháp luật hiện hành về bảo đảm quyền của bị cáo trong hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

1.2.1. Bảo đảm quyền quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; quyết định đình chỉ vụ án, quyết định của Tòa án và các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật TTHS

1.2.2. Bảo đảm quyền tham gia phiên tòa, triệu tập người, đề nghị triệu tập người làu chứng, bị hại, người có quyền, nghĩa vụ

1.2.3. Bảo đảm quyền đưa ra chứng cứ, tài liệu, đề vật yên cư

1.2.4. Bảo đảm quyền trình bày chứng cứ, tử hậu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành điều tra, đánh giá

1.2.5. Bảo đảm quyền nhờ người bào chữa

1.2.6. Bảo đảm quyền trình bày lời khai, trình bày ý kiến không buộc phải tự khai ra

1.2.7. Bảo đảm quyền phản đối chứng minh hoặc buộc phải nhận tình có tội

1.2.8. Bảo đảm quyền đề nghị chỉ tòa phiên tòa hỏi hoặc triệu mình hỏi người tham gia phiên tòa nếu được chủ tọa đồng ý; tranh luận tại phiên tòa

1.2.9. Bảo đảm quyền nêu lên sự công bằng của xét xử

1.2.10. Bảo đảm quyền xem biên bản phiên tòa, yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung vào biên bản phiên tòa

1.2.11. Bảo đảm quyền kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án

1.2.12. Bảo đảm quyền khiếu nại quyết định hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

1.3. Tiểu kết chương

2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA BỊ CÁO TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TAND QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

2.1. Tình hình địa phương

2.2. Kết quả bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo trong hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của TAND quận Hoàn Kiếm

2.2.1. Bảo đảm quyền của bị cáo ở giai đoạn chuẩn bị xét xử

2.2.2. Bảo đảm quyền của bị cáo ở giai đoạn thi tục phiên tòa

2.2.3. Bảo đảm quyền của bị cáo ở giai đoạn tranh tụng

2.2.4. Bảo đảm quyền của bị cáo ở giai đoạn nghị án và tuyên án

2.3. Những hạn chế thiếu sót của việc bảo đảm quyền của bị cáo

3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA BỊ CÁO TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TAND QUẬN HOÀN KIẾM

3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và ban hành văn bản hướng dẫn thi hành

3.2. Giải pháp nâng cao năng lực của những người tiến hành tố tụng

3.2.1. Nâng cao năng lực đội ngũ Thẩm phán

3.2.2. Nâng cao chất lượng Hội thẩm nhân dân

3.3. Giải pháp nâng cao vai trò và trách nhiệm người bào chữa của bị cáo; việc phát hiện những thiếu sót của Tòa án khi xử lý bảo đảm quyền của bị cáo

3.4. Các giải pháp khác

3.5. Tiểu kết chương 3

KẾT LUẬN

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Những vấn đề lý luận về bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử vụ án hình sự

Bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử hình sự là một trong những nguyên tắc cơ bản của pháp luật hình sự Việt Nam. Khái niệm này không chỉ thể hiện sự tôn trọng quyền con người mà còn phản ánh bản chất của một hệ thống tư pháp công bằng. Quyền của bị cáo bao gồm quyền được biết về các cáo buộc, quyền bào chữa, quyền tham gia vào quá trình xét xử và quyền kháng cáo. Theo Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, bị cáo là người đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử, và từ thời điểm này, quyền lợi của họ cần được bảo vệ một cách nghiêm túc. Việc bảo đảm quyền của bị cáo không chỉ là trách nhiệm của Tòa án mà còn là của toàn bộ hệ thống tư pháp, bao gồm Viện kiểm sát và các cơ quan điều tra. "Bảo đảm quyền là hoạt động của Nhà nước nhằm thiết lập và thực hiện các quyền trên cơ sở những đảm bảo chắc chắn về quyền của mỗi con người". Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các biện pháp cụ thể để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị cáo, nhằm tránh những sai sót có thể dẫn đến oan sai hoặc bỏ lọt tội phạm.

II. Quy định của pháp luật hiện hành về bảo đảm quyền của bị cáo trong hoạt động xét xử sơ thẩm

Pháp luật hiện hành đã đưa ra nhiều quy định nhằm bảo đảm quyền của bị cáo trong quá trình xét xử. Theo đó, các quyền này bao gồm quyền được thông báo về vụ án, quyền bào chữa, quyền yêu cầu triệu tập người làm chứng, và quyền kháng cáo bản án. Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 đã quy định rõ ràng các quyền này, nhằm đảm bảo rằng bị cáo có thể tham gia đầy đủ vào quá trình xét xử. "Bảo đảm quyền của bị cáo không chỉ là một yêu cầu pháp lý mà còn là một yêu cầu đạo đức trong hoạt động tư pháp". Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng niềm tin của nhân dân vào hệ thống tư pháp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều hạn chế trong việc thực hiện các quyền này, đặc biệt là trong các phiên tòa sơ thẩm. Việc thiếu sự tham gia của luật sư hoặc sự không rõ ràng trong các quy trình tố tụng có thể dẫn đến việc quyền lợi của bị cáo không được bảo vệ đầy đủ.

III. Tình hình thực tiễn bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại TAND quận Hoàn Kiếm

Tại TAND quận Hoàn Kiếm, thực tiễn bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử sơ thẩm đã cho thấy nhiều vấn đề cần được cải thiện. Theo thống kê từ năm 2016 đến tháng 6 năm 2020, tỷ lệ tham gia của luật sư trong các phiên tòa còn thấp, điều này ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ quyền lợi của bị cáo. "Việc bảo đảm quyền của bị cáo không chỉ phụ thuộc vào quy định pháp luật mà còn liên quan đến sự thực thi của các cơ quan tư pháp". Các vụ án thường xuyên gặp phải tình trạng hoãn phiên tòa, dẫn đến việc quyền bào chữa của bị cáo không được thực hiện đúng mức. Hơn nữa, một số quyết định của Tòa án về việc áp dụng biện pháp ngăn chặn cũng cần được xem xét lại để đảm bảo tính hợp lý và công bằng. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của bị cáo mà còn tác động đến uy tín của hệ thống tư pháp.

IV. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực của những người tiến hành tố tụng

Để bảo đảm quyền của bị cáo trong xét xử sơ thẩm, cần thiết phải có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trước hết, việc hoàn thiện các quy định pháp luật là rất quan trọng. Cần xem xét lại các điều khoản trong Bộ luật Tố tụng hình sự để tăng cường tính minh bạch và công bằng trong quá trình xét xử. "Giải pháp nâng cao năng lực của những người tiến hành tố tụng là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của bị cáo". Điều này bao gồm việc đào tạo chuyên môn cho các thẩm phán, kiểm sát viên và luật sư, nhằm nâng cao kỹ năng và nhận thức về quyền của bị cáo. Bên cạnh đó, cần tăng cường sự giám sát và kiểm tra của các cơ quan chức năng đối với hoạt động xét xử, nhằm phát hiện kịp thời những vi phạm và khắc phục. Các giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của bị cáo mà còn góp phần nâng cao chất lượng hoạt động tư pháp tại Việt Nam.

Luận văn thạc sĩ về quyền của bị cáo trong giai đoạn xét xử sơ thẩm tại toà án nhân dân quận Hoàn Kiếm, Hà Nội