Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế cạnh tranh ngày càng gay gắt, ngành ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế quốc gia. Dịch vụ ngân hàng bán lẻ, đặc biệt là tín dụng cá nhân, chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động kinh doanh của các ngân hàng, đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tại tỉnh Cà Mau, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc tế Việt Nam (VIB) - Chi nhánh Cà Mau đã và đang mở rộng thị trường, tập trung phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ nhằm thu hút và giữ chân khách hàng. Theo báo cáo kinh doanh 6 tháng đầu năm 2021, VIB đạt lợi nhuận trước thuế 3.952 tỷ đồng, tăng trưởng 68%, với tỷ lệ nợ xấu giảm xuống còn 1,3%. Tổng tài sản ngân hàng đạt trên 277 nghìn tỷ đồng, dư nợ tín dụng tăng 8,1%, trong đó dư nợ bán lẻ tăng 14,2%, chiếm gần 90% tổng dư nợ.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như hình ảnh ngân hàng, lãi suất, chiêu thị, nhân viên, sự thuận tiện, thủ tục giao dịch và ảnh hưởng xã hội đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng bán lẻ của khách hàng tại VIB Chi nhánh Cà Mau. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 06 đến tháng 12 năm 2021, với phạm vi khảo sát tại tỉnh Cà Mau, sử dụng mẫu 200 khách hàng cá nhân đang sử dụng dịch vụ ngân hàng bán lẻ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp ngân hàng xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, nâng cao khả năng thu hút và giữ chân khách hàng, đồng thời góp phần phát triển bền vững dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình hành vi tiêu dùng, trong đó nổi bật là:
Lý thuyết hành vi có hoạch định (TPB) của Ajzen (1991, 2006): Giải thích rằng thái độ, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi ảnh hưởng đến ý định hành vi, từ đó tác động đến hành vi thực tế của khách hàng trong việc lựa chọn dịch vụ ngân hàng.
Mô hình chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng của Kotler (2005): Phân tích các yếu tố văn hóa, xã hội, cá nhân, tâm lý và marketing mix (7Ps) tác động đến hành vi tiêu dùng, trong đó các yếu tố như sản phẩm, giá cả, kênh phân phối, chiêu thị, con người, quy trình và chứng cứ hữu hình được xem xét.
Các khái niệm chính bao gồm: hình ảnh ngân hàng (thương hiệu, uy tín), lãi suất (giá cả dịch vụ), chiêu thị (quảng cáo, khuyến mãi), nhân viên (thái độ, trình độ), sự thuận tiện (vị trí, thời gian giao dịch), thủ tục giao dịch (đơn giản, nhanh chóng) và ảnh hưởng xã hội (ý kiến người thân, liên kết nơi làm việc).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện theo ba giai đoạn chính:
Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với 20 khách hàng và các chuyên gia ngân hàng nhằm hoàn thiện bảng câu hỏi, điều chỉnh các biến quan sát cho phù hợp với thực tế tại VIB Chi nhánh Cà Mau.
Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 200 khách hàng cá nhân sử dụng dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại VIB Chi nhánh Cà Mau thông qua bảng câu hỏi Likert 5 điểm. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng.
Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để xử lý số liệu, bao gồm phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy bội và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.
Thời gian khảo sát chính thức diễn ra từ tháng 08 đến tháng 10 năm 2021, với mục tiêu ứng dụng kết quả nghiên cứu đến năm 2025.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng của sự thuận tiện: Yếu tố sự thuận tiện có ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng bán lẻ, với hệ số hồi quy cao nhất trong mô hình. Khách hàng đánh giá cao mạng lưới chi nhánh, số lượng máy ATM, vị trí giao thông thuận lợi và thời gian làm việc linh hoạt của VIB Cà Mau.
Tác động của nhân viên ngân hàng: Thái độ phục vụ thân thiện, năng động, khả năng hỗ trợ linh hoạt và tạo dựng lòng tin của nhân viên có ảnh hưởng tích cực đến quyết định lựa chọn dịch vụ, chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng ảnh hưởng các yếu tố.
Ảnh hưởng của chiêu thị và hình ảnh ngân hàng: Các chương trình quảng cáo, khuyến mãi hấp dẫn, chính sách chăm sóc khách hàng tốt cùng với hình ảnh ngân hàng uy tín, danh tiếng lâu năm và tham gia tích cực các hoạt động cộng đồng góp phần nâng cao sự lựa chọn của khách hàng.
Lãi suất và thủ tục giao dịch: Lãi suất cạnh tranh, công khai rõ ràng và thủ tục giao dịch đơn giản, nhanh chóng cũng là những yếu tố quan trọng tác động cùng chiều đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng bán lẻ.
Ảnh hưởng xã hội: Ý kiến người thân, sự liên kết với nơi làm việc qua hình thức trả lương qua tài khoản ngân hàng VIB cũng có tác động tích cực, tuy mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố khác.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực ngân hàng bán lẻ tại Việt Nam và quốc tế, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của yếu tố sự thuận tiện và nhân viên trong việc thu hút khách hàng. Sự thuận tiện không chỉ giúp khách hàng tiết kiệm thời gian mà còn tạo dựng niềm tin về quy mô và uy tín ngân hàng. Nhân viên với thái độ phục vụ chuyên nghiệp và linh hoạt góp phần nâng cao trải nghiệm khách hàng, tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh nhiều ngân hàng cung cấp sản phẩm tương tự.
Việc chiêu thị hiệu quả và hình ảnh ngân hàng tích cực giúp ngân hàng ghi dấu ấn trong tâm trí khách hàng, từ đó tăng khả năng lựa chọn dịch vụ. Lãi suất cạnh tranh và thủ tục giao dịch đơn giản là những yếu tố thiết thực, trực tiếp ảnh hưởng đến quyết định của khách hàng, nhất là trong lĩnh vực tín dụng cá nhân.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố, hoặc bảng hệ số hồi quy để minh họa sự đóng góp cụ thể của từng biến trong mô hình. So sánh với các nghiên cứu tại các thành phố lớn cho thấy mức độ ảnh hưởng của các yếu tố có sự khác biệt nhẹ, phản ánh đặc thù thị trường địa phương tại Cà Mau.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường phát triển mạng lưới và nâng cao sự thuận tiện: Mở rộng số lượng chi nhánh, phòng giao dịch và máy ATM tại các khu vực trọng điểm, đồng thời kéo dài thời gian làm việc linh hoạt để đáp ứng nhu cầu khách hàng. Mục tiêu tăng 15% số điểm giao dịch trong vòng 2 năm, do Ban Quản lý Chi nhánh thực hiện.
Đào tạo và nâng cao chất lượng nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, tư vấn và chăm sóc khách hàng, khuyến khích nhân viên linh hoạt hỗ trợ khách hàng ngoài giờ hành chính. Mục tiêu nâng chỉ số hài lòng khách hàng về nhân viên lên trên 90% trong 1 năm, do Phòng Nhân sự phối hợp với Ban Quản lý Chi nhánh triển khai.
Đẩy mạnh hoạt động chiêu thị và chăm sóc khách hàng: Tăng cường các chương trình quảng cáo đa kênh, khuyến mãi hấp dẫn và chăm sóc khách hàng cá nhân như tặng quà sinh nhật, ưu đãi lần đầu giao dịch. Mục tiêu tăng nhận diện thương hiệu lên 20% trong 18 tháng, do Phòng Marketing thực hiện.
Cải tiến thủ tục giao dịch và minh bạch lãi suất: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đơn giản hóa quy trình, đồng thời công khai rõ ràng các mức lãi suất và phí phát sinh để tạo sự tin tưởng. Mục tiêu giảm thời gian giao dịch trung bình xuống dưới 15 phút trong 1 năm, do Phòng Dịch vụ Khách hàng phối hợp với Ban Quản lý Chi nhánh thực hiện.
Tăng cường liên kết với các tổ chức, doanh nghiệp địa phương: Phát triển các chương trình hợp tác trả lương qua tài khoản ngân hàng VIB, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng doanh nghiệp và cá nhân. Mục tiêu tăng 10% số khách hàng doanh nghiệp liên kết trong 2 năm, do Phòng Quan hệ Doanh nghiệp đảm nhiệm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản trị ngân hàng và lãnh đạo chi nhánh: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng trưởng thị phần tại địa phương.
Chuyên viên marketing và phát triển sản phẩm ngân hàng: Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi khách hàng để thiết kế các chương trình quảng cáo, khuyến mãi và cải tiến sản phẩm phù hợp với nhu cầu thực tế.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, tài chính ngân hàng: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu hành vi tiêu dùng trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng, cũng như các mô hình lý thuyết hành vi có hoạch định.
Các tổ chức tài chính và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ liên quan: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng để xây dựng các giải pháp hợp tác, phát triển sản phẩm tài chính phù hợp với khách hàng cá nhân.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại VIB Cà Mau?
Sự thuận tiện được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, bao gồm mạng lưới chi nhánh, máy ATM và thời gian làm việc linh hoạt, giúp khách hàng dễ dàng tiếp cận dịch vụ.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính để hoàn thiện bảng câu hỏi và nghiên cứu định lượng với mẫu 200 khách hàng, phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 22.0 qua các kỹ thuật như Cronbach’s Alpha, EFA và hồi quy bội.Làm thế nào để nhân viên ngân hàng ảnh hưởng đến quyết định của khách hàng?
Nhân viên với thái độ thân thiện, năng động, linh hoạt hỗ trợ khách hàng và khả năng tạo dựng lòng tin đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao trải nghiệm và sự hài lòng của khách hàng.Chiêu thị có vai trò như thế nào trong việc thu hút khách hàng?
Chiêu thị qua quảng cáo, khuyến mãi và chăm sóc khách hàng giúp ngân hàng tạo ấn tượng tích cực, nâng cao nhận diện thương hiệu và thúc đẩy khách hàng lựa chọn dịch vụ.Ảnh hưởng xã hội tác động ra sao đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng?
Ý kiến người thân và sự liên kết với nơi làm việc qua hình thức trả lương qua tài khoản ngân hàng góp phần tạo sự tin tưởng và thuận tiện, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố khác.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định bảy yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến quyết định lựa chọn dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại VIB Chi nhánh Cà Mau: hình ảnh ngân hàng, lãi suất, chiêu thị, nhân viên, sự thuận tiện, thủ tục giao dịch và ảnh hưởng xã hội.
- Yếu tố sự thuận tiện và nhân viên ngân hàng có tác động mạnh nhất, đóng vai trò then chốt trong việc thu hút và giữ chân khách hàng.
- Kết quả nghiên cứu được thực hiện trên mẫu 200 khách hàng cá nhân, sử dụng phương pháp phân tích đa biến với phần mềm SPSS 22.0, đảm bảo độ tin cậy và tính thực tiễn cao.
- Đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh dịch vụ ngân hàng bán lẻ, tập trung vào phát triển mạng lưới, đào tạo nhân viên, cải tiến thủ tục và đẩy mạnh chiêu thị.
- Nghiên cứu có thể được ứng dụng thực tiễn tại VIB Chi nhánh Cà Mau và các ngân hàng thương mại khác trong khu vực, đồng thời mở hướng nghiên cứu tiếp theo về ảnh hưởng của công nghệ số trong dịch vụ ngân hàng bán lẻ.
Quý độc giả và các nhà quản lý ngân hàng được khuyến khích áp dụng các kết quả và đề xuất trong luận văn để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại địa phương.