Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường toàn cầu, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất và thương mại, đang đối mặt với áp lực nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh doanh. Công tác xây dựng định mức lao động trở thành một trong những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp quản lý nguồn nhân lực hiệu quả, đảm bảo trả lương công bằng và thúc đẩy người lao động nâng cao năng suất. Tại Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Thương mại và Xuất nhập khẩu Viettel (Viettelimex), Nhà máy in trực thuộc đã đạt được nhiều thành tựu với doanh thu năm 2018 vượt 110% kế hoạch, lợi nhuận trước thuế hoàn thành 104% kế hoạch, và năng suất lao động trung bình đạt khoảng 17 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, công tác định mức lao động tại Nhà máy in vẫn còn nhiều hạn chế, mang tính hành chính và thiếu tính chiến lược lâu dài.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng định mức lao động khoa học, phù hợp với đặc điểm sản xuất của Nhà máy in Viettel, góp phần nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác định mức lao động trong lĩnh vực sản xuất tại Nhà máy in Viettel trong giai đoạn 2016-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý lao động, giảm chi phí sản xuất và tạo động lực làm việc cho người lao động, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức lao động khoa học và xây dựng định mức lao động, bao gồm:

  • Khái niệm định mức lao động: Định mức lao động là lượng lao động được quy định để hoàn thành một sản phẩm hoặc công việc theo tiêu chuẩn chất lượng trong điều kiện môi trường nhất định. Định mức có thể biểu hiện dưới dạng thời gian, sản lượng, phục vụ, quản lý, tương quan và biên chế.

  • Phân loại định mức lao động: Bao gồm thời gian được tính trong mức (thời gian chuẩn kết, thời gian tác nghiệp, thời gian phục vụ, thời gian nghỉ ngơi) và thời gian không được tính trong mức (thời gian lãng phí do công nhân, tổ chức, kỹ thuật).

  • Chức năng của định mức lao động: Giúp phát hiện lãng phí, nghiên cứu khả năng sản xuất, đề xuất cải tiến kỹ thuật và tổ chức lao động, xây dựng mức lao động và quản lý, điều chỉnh mức phù hợp.

  • Nguyên tắc xây dựng định mức lao động: Áp dụng phương pháp bấm giờ bước công việc, tổng hợp thời gian thực hiện các bước, tính tổng thời gian công việc, và sử dụng các phương pháp định mức phù hợp.

  • Phương pháp xây dựng định mức lao động: Chia thành hai nhóm chính là phương pháp tổng hợp (dựa trên kinh nghiệm, sản phẩm nghiệm thu) và phương pháp phân tích (dựa trên phân tích chi tiết các bước công việc, khảo sát thời gian, so sánh điển hình).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp sau:

  • Phương pháp quan sát: Quan sát có hệ thống tại Nhà máy in Viettel nhằm thu thập dữ liệu về thời gian thực hiện các bước công việc, bao gồm quan sát có chuẩn bị và không chuẩn bị, quan sát có tham dự và không tham dự, quan sát công khai và không công khai.

  • Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm: Phân tích các số liệu, báo cáo hoạt động sản xuất kinh doanh, đánh giá thực trạng công tác định mức lao động, từ đó rút ra bài học và đề xuất giải pháp.

  • Phương pháp xây dựng định mức lao động: Áp dụng phương pháp phân tích khảo sát thời gian hao phí, bấm giờ từng bước công việc, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến thời gian thực hiện, lập bảng định mức lao động chi tiết cho từng công đoạn sản xuất.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo hoạt động kinh doanh năm 2018, khảo sát thực tế tại Nhà máy in Viettel, bảng định mức lao động hiện hành, các tài liệu kỹ thuật và quy trình sản xuất.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ công nhân viên tại Nhà máy in Viettel trong giai đoạn 2016-2018, với khảo sát chi tiết các bước công việc trong ca làm việc tiêu chuẩn 8 giờ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng công tác định mức lao động còn mang tính hành chính: Công tác định mức lao động tại Nhà máy in Viettel chủ yếu giải quyết nhu cầu nhân lực ngắn hạn, chưa có kế hoạch chiến lược dài hạn. Việc xây dựng định mức chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả áp dụng thấp, gây chậm tiến độ bàn giao sản phẩm.

  2. Phân tích thời gian thực hiện công việc cho thấy tỷ lệ thời gian phục vụ và nghỉ ngơi chiếm khoảng 30% tổng thời gian tác nghiệp: Ví dụ, trong sản xuất đơn chiếc, thời gian tác nghiệp là 22 phút, thời gian chuẩn kết 1,4 phút, thời gian phục vụ và nghỉ ngơi chiếm 30% so với thời gian tác nghiệp, dẫn đến định mức lao động là 30 phút cho một sản phẩm.

  3. Mô hình tổ chức sản xuất và quản lý hiện đại nhưng chưa tối ưu hóa công tác định mức lao động: Nhà máy in Viettel được đầu tư dây chuyền máy móc hiện đại từ châu Âu, với quy trình sản xuất chuẩn hóa, tuy nhiên công tác định mức lao động chưa tận dụng hết tiềm năng công nghệ và trình độ công nhân.

  4. Kết quả kinh doanh năm 2018 tích cực với doanh thu đạt 110% kế hoạch và lợi nhuận trước thuế đạt 104% kế hoạch: Năng suất lao động trung bình đạt khoảng 17 triệu đồng/người/tháng, tuy nhiên vẫn còn dư địa cải thiện thông qua việc hoàn thiện định mức lao động.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác định mức lao động tại Nhà máy in Viettel còn nhiều hạn chế do chưa xây dựng được hệ thống định mức khoa học, đồng bộ và có tính chiến lược. Việc áp dụng phương pháp định mức lao động tổng hợp chưa phân tích sâu các yếu tố kỹ thuật và tổ chức lao động, dẫn đến mức lao động đặt ra chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của công nhân và máy móc.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như tiêu chuẩn năng suất lao động của DACE, việc xây dựng định mức cần dựa trên khảo sát chi tiết, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và điều chỉnh theo điều kiện thực tế sản xuất. Việc áp dụng các phương pháp phân tích khảo sát thời gian và bấm giờ bước công việc sẽ giúp Nhà máy in Viettel xác định chính xác thời gian hao phí, loại bỏ các thao tác thừa, từ đó nâng cao năng suất lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ thời gian làm việc trong ca, bảng so sánh định mức lao động hiện tại và đề xuất, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của các giải pháp cải tiến. Việc hoàn thiện công tác định mức lao động không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tạo động lực cho người lao động thông qua hệ thống trả lương công bằng, minh bạch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phương pháp xây dựng định mức lao động: Áp dụng phương pháp phân tích khảo sát thời gian bấm giờ từng bước công việc, loại bỏ thao tác thừa, điều chỉnh định mức phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế. Mục tiêu giảm thời gian hao phí không cần thiết ít nhất 10% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức lao động phối hợp Phòng Kỹ thuật.

  2. Tổ chức lại công tác định mức lao động: Xây dựng quy trình định mức lao động bài bản, có kế hoạch dài hạn, phân công rõ trách nhiệm các phòng ban liên quan, đảm bảo định mức được cập nhật và điều chỉnh thường xuyên. Thời gian triển khai trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức lao động.

  3. Cải thiện điều kiện làm việc và khuyến khích người lao động hoàn thành định mức: Nâng cấp trang thiết bị, cải thiện môi trường làm việc, áp dụng chính sách thưởng phạt rõ ràng dựa trên kết quả thực hiện định mức lao động. Mục tiêu tăng tỷ lệ hoàn thành định mức lên 90% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Phòng Tổ chức lao động.

  4. Đầu tư đổi mới máy móc thiết bị nhằm tăng năng suất lao động: Thay thế hoặc nâng cấp các thiết bị lạc hậu, áp dụng công nghệ in hiện đại để giảm thời gian sản xuất và tăng chất lượng sản phẩm. Kế hoạch đầu tư trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Kỹ thuật.

  5. Nâng cao trình độ kỹ thuật và chuyên môn cho người lao động: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, nâng cao nhận thức về công tác định mức lao động và kỹ thuật sản xuất. Mục tiêu 100% công nhân được đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo.

  6. Tăng cường quản lý lao động, kỹ thuật và vật tư: Xây dựng hệ thống quản lý chặt chẽ, theo dõi tiến độ sản xuất, sử dụng vật tư hiệu quả, giảm lãng phí. Thời gian thực hiện liên tục, đánh giá định kỳ 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức lao động và Phòng Tài chính - Kế toán.

  7. Phát huy vai trò của Công đoàn trong công tác định mức lao động: Công đoàn phối hợp với ban lãnh đạo giám sát việc thực hiện định mức, bảo vệ quyền lợi người lao động, tạo môi trường làm việc công bằng. Chủ thể thực hiện: Công đoàn Nhà máy in.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp xây dựng định mức lao động nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhân sự và sản xuất.

  2. Phòng Tổ chức lao động và nhân sự: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh định mức lao động phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.

  3. Chuyên gia tư vấn quản trị sản xuất và năng suất lao động: Là tài liệu tham khảo để tư vấn, đề xuất giải pháp cải tiến công tác định mức lao động cho khách hàng.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý công nghiệp: Học tập, nghiên cứu về tổ chức lao động khoa học, phương pháp xây dựng định mức lao động trong doanh nghiệp sản xuất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Định mức lao động là gì và tại sao nó quan trọng?
    Định mức lao động là lượng lao động được quy định để hoàn thành một sản phẩm hoặc công việc theo tiêu chuẩn chất lượng. Nó giúp doanh nghiệp quản lý nhân lực hiệu quả, trả lương công bằng và nâng cao năng suất lao động.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để xây dựng định mức lao động?
    Có hai nhóm phương pháp chính: phương pháp tổng hợp dựa trên kinh nghiệm và sản phẩm nghiệm thu, và phương pháp phân tích dựa trên khảo sát thời gian, bấm giờ từng bước công việc để xác định thời gian hao phí chính xác.

  3. Làm thế nào để cải thiện công tác định mức lao động tại doanh nghiệp?
    Cần áp dụng phương pháp phân tích khảo sát thời gian, xây dựng quy trình định mức bài bản, cải thiện điều kiện làm việc, đào tạo nâng cao trình độ công nhân và đầu tư đổi mới thiết bị.

  4. Định mức lao động ảnh hưởng thế nào đến chính sách trả lương?
    Định mức lao động là cơ sở để tính lương công bằng, đảm bảo người lao động được trả đúng với mức độ đóng góp, tạo động lực làm việc và tăng cường kỷ luật lao động.

  5. Tại sao cần điều chỉnh định mức lao động thường xuyên?
    Do điều kiện sản xuất, công nghệ, trình độ công nhân và môi trường làm việc thay đổi theo thời gian, việc điều chỉnh định mức giúp đảm bảo tính chính xác, phù hợp và hiệu quả trong quản lý lao động.

Kết luận

  • Định mức lao động là công cụ quản lý nhân sự và sản xuất thiết yếu giúp nâng cao năng suất và hiệu quả kinh doanh tại Nhà máy in Viettel.
  • Công tác định mức lao động hiện tại còn mang tính hành chính, thiếu tính chiến lược và chưa tận dụng hết tiềm năng công nghệ hiện đại.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện phương pháp xây dựng định mức, tổ chức công tác định mức, cải thiện điều kiện làm việc và nâng cao trình độ công nhân.
  • Việc áp dụng các giải pháp này dự kiến sẽ giúp giảm thời gian hao phí, tăng năng suất lao động và cải thiện hiệu quả sản xuất trong vòng 1-2 năm tới.
  • Khuyến nghị các phòng ban liên quan và ban lãnh đạo Nhà máy in Viettel phối hợp triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật định mức lao động phù hợp với sự phát triển của công nghệ và thị trường.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng định mức lao động khoa học chính là bước đi chiến lược giúp Viettelimex duy trì vị thế cạnh tranh và phát triển bền vững trong tương lai.