I. Tổng Quan Chính Sách Đối Ngoại Hoa Kỳ với Việt Nam 55kt
Sau Chiến tranh Lạnh, thế giới chứng kiến sự chuyển dịch trật tự với xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển. Hoa Kỳ, siêu cường hàng đầu, có ảnh hưởng lớn đến chính trị quốc tế. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ tác động mạnh mẽ đến các khu vực và quốc gia, trong đó có Việt Nam. Cuối nhiệm kỳ Tổng thống G. Bush, Hoa Kỳ đối mặt với nhiều thách thức như khủng hoảng kinh tế, chia rẽ chính trị, và suy giảm uy tín quốc tế. Chính quyền Obama kế thừa di sản nặng nề này và thực hiện điều chỉnh trong chính sách đối ngoại. Cách tiếp cận "thông minh" (theo Richard Armitage và Joseph Nye) được áp dụng, với châu Á - Thái Bình Dương là trọng tâm. Sự chuyển trọng tâm chiến lược này, còn gọi là "xoay trục" hay "tái cân bằng", thể hiện ý nghĩa chiến lược của khu vực đối với Hoa Kỳ. Việt Nam được Hoa Kỳ quan tâm đặc biệt trong khu vực Đông Nam Á, nhằm tăng cường can dự và đảm bảo lợi ích chiến lược, đồng thời ứng phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Hoa Kỳ coi trọng quan hệ song phương, củng cố quan hệ đồng minh và tìm kiếm đối tác chiến lược mới, trong đó có Việt Nam.
1.1. Bối cảnh Quốc tế và Khu vực tác động đến Việt Nam
Sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh đã tạo ra một bối cảnh quốc tế mới với nhiều cơ hội và thách thức. Xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đòi hỏi các quốc gia phải điều chỉnh chính sách đối ngoại để thích ứng. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương trở thành trung tâm kinh tế và chính trị quan trọng của thế giới, thu hút sự quan tâm của nhiều cường quốc, trong đó có Hoa Kỳ. Các vấn đề như tranh chấp lãnh thổ, an ninh hàng hải, và biến đổi khí hậu cũng tác động đến chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với khu vực, đặc biệt là với các quốc gia như Việt Nam.
1.2. Vị thế Việt Nam trong chiến lược của Hoa Kỳ ở ASEAN
Việt Nam đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ ở khu vực ASEAN. Với vị trí địa lý chiến lược, nền kinh tế đang phát triển, và vai trò tích cực trong khu vực, Việt Nam trở thành một đối tác quan trọng của Hoa Kỳ trong việc duy trì hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực. Hoa Kỳ coi Việt Nam là một đối tác quan trọng trong việc thực hiện chính sách xoay trục sang châu Á, cũng như trong việc giải quyết các thách thức an ninh chung như an ninh hàng hải và chống khủng bố. Sự hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong khuôn khổ ASEAN mang lại lợi ích cho cả hai bên và góp phần vào sự ổn định và phát triển của khu vực.
II. Thách Thức và Vấn Đề trong Quan Hệ Việt Mỹ 58kt
Dưới thời Tổng thống B. Obama, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ phát triển tích cực, đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong các lĩnh vực chính trị - ngoại giao, kinh tế - thương mại, an ninh - quốc phòng. Quan hệ song phương phát triển trên nền tảng khuôn khổ "Đối tác toàn diện" thiết lập năm 2013. Nhiều thành tựu mang ý nghĩa lớn, lần đầu tiên đạt được trong giai đoạn này. Việc đánh giá chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam sau hơn 25 năm bình thường hóa quan hệ là cần thiết, đặc biệt khi khả năng nâng cấp quan hệ lên tầm "đối tác chiến lược" vẫn còn bỏ ngỏ. Câu hỏi đặt ra là: những nguyên nhân nào đã thúc đẩy mối quan hệ song phương này đạt được những kết quả quan trọng như vậy? Câu trả lời đòi hỏi sự xem xét từ cả hai phía. Về phía Hoa Kỳ, trong bối cảnh điều chỉnh chính sách đối với khu vực, chính quyền Tổng thống Obama đánh giá cao vị trí của Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á và mong muốn đẩy mạnh quan hệ đối tác chiến lược.
2.1. Vấn đề Nhân Quyền trong Quan Hệ Việt Nam Hoa Kỳ
Vấn đề nhân quyền luôn là một yếu tố phức tạp trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Mặc dù quan hệ song phương đã được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây, Hoa Kỳ vẫn tiếp tục bày tỏ quan ngại về tình hình nhân quyền ở Việt Nam. Các vấn đề như tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, và quyền của người thiểu số vẫn là những điểm gây tranh cãi giữa hai nước. Tuy nhiên, cả hai bên đều nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì đối thoại và tìm kiếm các giải pháp để giải quyết những khác biệt này. Việc cải thiện tình hình nhân quyền ở Việt Nam sẽ giúp củng cố quan hệ song phương và mở ra cơ hội hợp tác mới trong nhiều lĩnh vực.
2.2. Biển Đông và Ảnh Hưởng đến Quan Hệ Việt Mỹ thời Obama
Vấn đề Biển Đông đã trở thành một yếu tố quan trọng trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Hoa Kỳ đã nhiều lần lên tiếng phản đối các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, đồng thời ủng hộ các quốc gia có tuyên bố chủ quyền chồng lấn, trong đó có Việt Nam. Sự hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong vấn đề Biển Đông đã góp phần vào việc duy trì hòa bình, ổn định và an ninh hàng hải ở khu vực. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp Biển Đông vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các bên liên quan.
III. Cách Tiếp Cận của Obama Xoay Trục và Tái Cân Bằng 52kt
Việc chính quyền Obama đánh giá cao vị trí của Việt Nam trong khu vực và mong muốn thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ đối tác chiến lược là nguyên nhân chính cho sự quan tâm đặc biệt này. Thực tiễn cho thấy nhiều bước đi quan trọng đã được thực hiện để tăng cường quan hệ với Việt Nam. Câu hỏi đặt ra là: Việt Nam có vị thế như thế nào trong tầm nhìn chiến lược của Hoa Kỳ ở khu vực (Đông Nam Á và châu Á – Thái Bình Dương) dưới thời Tổng thống B. Obama? Nghiên cứu sinh chọn nội dung “Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống B. Obama” làm đề tài thực hiện luận án Tiến sĩ chuyên ngành Quan hệ Quốc tế.
3.1. Phân Tích Chiến Lược Xoay Trục sang Châu Á của Obama
Chiến lược "xoay trục" sang châu Á (Pivot to Asia) là một trong những trọng tâm trong chính sách đối ngoại của chính quyền Obama. Chiến lược này nhằm tăng cường sự hiện diện và ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Chiến lược xoay trục bao gồm nhiều khía cạnh, từ kinh tế, chính trị, đến an ninh và quân sự. Hoa Kỳ đã tăng cường quan hệ với các đồng minh và đối tác trong khu vực, đồng thời thúc đẩy các thỏa thuận thương mại tự do và các sáng kiến hợp tác khác. Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong chiến lược xoay trục của Hoa Kỳ, và quan hệ song phương đã được tăng cường đáng kể trong giai đoạn này. Chính sách xoay trục sang châu Á này đã tạo ra những thay đổi đáng kể trong quan hệ quốc tế ở khu vực, và tiếp tục ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ ngày nay.
3.2. Tái Cân Bằng Mục Tiêu và Kết Quả ở Việt Nam
Khái niệm "tái cân bằng" (Rebalancing) thường được sử dụng đồng nghĩa với "xoay trục", nhấn mạnh việc Hoa Kỳ nỗ lực cân bằng lại sự chú ý và nguồn lực giữa các khu vực trên thế giới, trong đó có châu Á - Thái Bình Dương. Mục tiêu của tái cân bằng là duy trì sự hiện diện và ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở khu vực này, đồng thời đảm bảo an ninh và ổn định khu vực. Tại Việt Nam, tái cân bằng thể hiện qua việc tăng cường hợp tác kinh tế, quân sự và an ninh, cũng như thông qua việc ủng hộ vai trò của Việt Nam trong các tổ chức khu vực như ASEAN. Các kết quả của tái cân bằng ở Việt Nam bao gồm việc gia tăng thương mại và đầu tư, hợp tác an ninh biển, và hỗ trợ phát triển. Tuy nhiên, tái cân bằng cũng đối mặt với những thách thức, như sự cạnh tranh ảnh hưởng từ Trung Quốc và những quan ngại về nhân quyền.
IV. Tác Động của Chính Sách Obama đến Việt Nam 59kt
Mục đích nghiên cứu của luận án là xác định vị thế của Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống B. Obama. Để thực hiện nhiệm vụ này, luận án đặt ra các nhiệm vụ sau: Phân tích các nhân tố tác động đến quá trình định hình vị thế của Việt Nam trong nhận thức chiến lược của Hoa Kỳ thời kỳ Tổng thống B. Obama, bao gồm các nhân tố khách quan và chủ quan. Làm rõ vị thế, tiềm năng của Việt Nam trong đánh giá chiến lược từ phía Hoa Kỳ; đồng thời phân tích nội dung cốt lõi của chính sách và quá trình triển khai trên thực tiễn những mục tiêu chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam trên các phương diện chính trị - ngoại giao, kinh tế, an ninh – quân sự…
4.1. Kinh Tế Việt Nam Ảnh Hưởng Từ Chính Sách Thương Mại Hoa Kỳ
Chính sách thương mại của Hoa Kỳ có tác động đáng kể đến nền kinh tế Việt Nam. Hoa Kỳ là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, và các chính sách thương mại của Hoa Kỳ có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu, đầu tư, và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Các thỏa thuận thương mại tự do như Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) (mà sau này Hoa Kỳ rút khỏi) có thể mang lại lợi ích cho Việt Nam bằng cách giảm thuế quan và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại. Tuy nhiên, các chính sách bảo hộ thương mại của Hoa Kỳ cũng có thể gây khó khăn cho xuất khẩu của Việt Nam. Việc hiểu rõ và thích ứng với các chính sách thương mại của Hoa Kỳ là rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam. TPP là một ví dụ điển hình cho mối quan hệ này.
4.2. An Ninh Quốc Phòng Hợp Tác Việt Mỹ thời Obama
Hợp tác an ninh quốc phòng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã được tăng cường đáng kể dưới thời chính quyền Obama. Hoa Kỳ đã dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam, mở ra cơ hội hợp tác mới trong lĩnh vực này. Hai nước đã tăng cường trao đổi thông tin, huấn luyện chung, và hợp tác trong các vấn đề an ninh hàng hải. Hợp tác an ninh quốc phòng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ nhằm mục tiêu duy trì hòa bình, ổn định và an ninh hàng hải ở khu vực, cũng như đối phó với các thách thức an ninh chung. Sự hợp tác này mang lại lợi ích cho cả hai bên và góp phần vào sự ổn định của khu vực. Hợp tác an ninh biển Việt - Mỹ ngày càng được chú trọng.
V. So Sánh Chính Sách Obama và Các Tổng Thống Khác 57kt
Đưa ra một số nhận xét cũng như phân tích tác động đến việc định vị Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ hậu Obama. Luận án tập trung vào việc nghiên cứu về đối tượng nghiên cứu là luận án tập trung phân tích vị thế của Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ cầm quyền của Tổng thống Obama. Về phạm vi thời gian, không gian nghiên cứu: luận án xác định thời gian nghiên cứu là giai đoạn cầm quyền của Tổng thống B. Obama (2009-2016); không gian nghiên cứu: khu vực Đông Nam Á đặt trong tổng thể sự vận động của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
5.1. Điểm Khác Biệt trong Cách Tiếp Cận của Obama so với Bush
Chính sách đối ngoại của Obama khác biệt so với Bush ở nhiều khía cạnh. Obama tập trung vào ngoại giao và hợp tác quốc tế, trong khi Bush chú trọng hơn vào hành động đơn phương và can thiệp quân sự. Obama ủng hộ các giải pháp đa phương cho các vấn đề toàn cầu, trong khi Bush thường hành động một mình hoặc với một nhóm nhỏ các đồng minh. Obama cũng chú trọng hơn vào các vấn đề như biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, trong khi Bush tập trung hơn vào chống khủng bố. Những khác biệt này đã ảnh hưởng đến quan hệ của Hoa Kỳ với Việt Nam, với Obama tăng cường hợp tác và đối thoại hơn so với Bush. So sánh chính sách đối ngoại của Obama với các đời tổng thống khác cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận và ưu tiên của Hoa Kỳ.
5.2. Di Sản của Obama và Ảnh Hưởng đến Quan Hệ Việt Mỹ
Di sản của Obama trong chính sách đối ngoại vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến quan hệ Việt - Mỹ. Việc bình thường hóa quan hệ, tăng cường hợp tác kinh tế và an ninh, và ủng hộ vai trò của Việt Nam trong khu vực là những thành tựu quan trọng của chính quyền Obama. Tuy nhiên, những thách thức như tranh chấp Biển Đông, vấn đề nhân quyền, và sự cạnh tranh ảnh hưởng từ Trung Quốc vẫn còn tồn tại. Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ sau nhiệm kỳ của Obama tiếp tục phát triển, nhưng cũng phải đối mặt với những thách thức mới. Di sản của Obama ở Việt Nam tạo nền tảng quan trọng cho sự phát triển quan hệ song phương.
VI. Vận Dụng Thực Tiễn và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo 55kt
Luận án góp phần phân tích chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, một chủ thể rất quan trọng trong nền chính trị quốc tế. Luận án hướng đến việc xác định vị thế của Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ Tổng thống B. Obama trên cơ sở phân tích các quan điểm đường lối đối ngoại của Hoa Kỳ tại khu vực trong đó có Việt Nam – một trong những đối tác ý nghĩa quan trọng, hứa hẹn là một trong các đồng minh mới trên một số lĩnh vực. Việc nghiên cứu chính sách đối ngoại Việt Nam dưới thời Obama trên cơ sở phân tích các quan điểm đường lối đối ngoại của Hoa Kỳ tại khu vực Việt Nam góp phần nhận diện những nội dung cốt lõi trong chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam đặc biệt là dưới thời Tổng thống B. Đây là mục tiêu mà các công trình nghiên cứu trước đã đặt ra và cũng đã đạt được.
6.1. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu vào Hoạt Động Đối Ngoại
Từ những kết quả nghiên cứu của Luận án có thể góp phần cung cấp các luận cứ khoa học có tính chất gợi ý cho các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam tham khảo có thể đề ra những chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy hơn nữa quan hệ Hoa Kỳ - Việt Nam. Ngoài việc phục vụ hoạt động đối ngoại của Hoa Kỳ và Việt Nam thì ý nghĩa có tính thực tiễn gần nhất mà luận án hướng đến là việc áp dụng những nội dung quan trọng từ kết quả luận án cho công tác nghiên cứu, giảng dạy.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng và Chuyên Sâu trong Tương Lai
Các quan hệ hữu quan từ cả Hoa Kỳ và Việt Nam cũng có thể xem đây là nguồn tài liệu tin cậy nhằm có những đánh giá đúng đắn về tình hình, mức độ nghiên cứu quan hệ song phương Hoa Kỳ - Việt Nam. Tiếp việc rút kinh nghiệm từ luận án hay khảo cứu những thông tin từ luận án cũng góp phần định hướng và làm cơ sở cho những công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu hoặc mở rộng hơn về phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.
