Tổng quan nghiên cứu

Quan hệ Mỹ - Nga trong giai đoạn 2017-2020 là một chủ đề nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đầy biến động. Theo ước tính, trong giai đoạn này, các hoạt động cạnh tranh và đối đầu giữa hai cường quốc đã tác động sâu rộng đến an ninh, chính trị và kinh tế toàn cầu. Mối quan hệ này chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố chủ quan và khách quan, từ vai trò cá nhân của Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin đến các vấn đề quốc tế như cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ 2016, cuộc nội chiến Syria, Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF), dự án đường ống khí đốt Dòng chảy Phương Bắc 2, chiến tranh không gian mạng và các lệnh trừng phạt kinh tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quan hệ Mỹ - Nga trong giai đoạn 2017-2020, phân tích tác động của mối quan hệ này đối với các vấn đề chính trị và an ninh quốc tế, đồng thời đưa ra dự báo triển vọng đến năm 2024 và gợi mở chính sách đối ngoại cho Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các vấn đề nổi bật có ảnh hưởng trực tiếp đến quan hệ song phương trong khoảng thời gian này, với trọng tâm là các sự kiện và chính sách quan trọng diễn ra tại Mỹ, Nga và các khu vực liên quan như Trung Đông, Đông Âu và châu Âu.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn toàn diện, cập nhật và khoa học về mối quan hệ Mỹ - Nga trong giai đoạn đầy biến động, giúp các nhà hoạch định chính sách, học giả và các bên liên quan hiểu rõ hơn về các nhân tố tác động, xu hướng phát triển và các kịch bản tương lai. Đồng thời, nghiên cứu còn góp phần định hướng chính sách đối ngoại của Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt giữa các cường quốc lớn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu trong quan hệ quốc tế nhằm phân tích mối quan hệ Mỹ - Nga, bao gồm:

  • Lý thuyết Cạnh tranh quyền lực (Power Politics): Giải thích sự đối đầu và cạnh tranh ảnh hưởng giữa hai cường quốc dựa trên lợi ích quốc gia và an ninh quốc gia.
  • Lý thuyết Đa cực và Đơn cực: Phân tích sự chuyển đổi từ trật tự đơn cực do Mỹ dẫn đầu sang trật tự đa cực với sự trỗi dậy của Nga và các cường quốc khác.
  • Mô hình Chiến tranh ủy nhiệm (Proxy War): Áp dụng để hiểu các cuộc xung đột tại Syria và các điểm nóng khác, nơi Mỹ và Nga hậu thuẫn các phe phái đối lập.
  • Khái niệm Răn đe hạt nhân và phi hạt nhân: Phân tích vai trò của vũ khí hạt nhân và các biện pháp răn đe trong chính sách quốc phòng của hai nước.
  • Khái niệm Chiến tranh mạng (Cyber Warfare): Đánh giá các hoạt động tấn công mạng và chiến tranh không gian mạng giữa Mỹ và Nga.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo quốc tế, tài liệu chính thức của chính phủ Mỹ và Nga, các bài viết học thuật, báo cáo tình báo, số liệu từ Global Fire Power, World Bank, và các tổ chức quốc tế khác.
  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích chính sách, phân tích tổng hợp và phương pháp sử học để làm rõ tiến trình phát triển và các nhân tố tác động đến quan hệ Mỹ - Nga.
  • Phương pháp dự báo: Sử dụng các mô hình dự báo để đánh giá triển vọng quan hệ Mỹ - Nga đến năm 2024 dựa trên các xu hướng hiện tại và các biến số chính trị, quân sự, kinh tế.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào các sự kiện, chính sách và vấn đề nổi bật trong giai đoạn 2017-2020, lựa chọn các vấn đề có ảnh hưởng lớn và có tính đại diện cao cho mối quan hệ song phương.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu diễn ra trong phạm vi thời gian từ năm 2017 đến 2020, với dự báo triển vọng đến năm 2024, nhằm phản ánh đầy đủ các biến động và xu hướng mới nhất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tác động của nhân tố cá nhân lãnh đạo: Tính cách và vai trò của Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin có ảnh hưởng quyết định đến chính sách đối ngoại và quan hệ song phương. Trong khi Trump thể hiện phong cách bốc đồng, khó đoán, thì Putin lại sắc sảo, bản lĩnh. Tỷ lệ ủng hộ ông Putin trong nước luôn trên 80%, trong khi chính sách của Trump bị Quốc hội Mỹ siết chặt, đặc biệt là các lệnh trừng phạt Nga.

  2. Căng thẳng gia tăng trên nhiều lĩnh vực: Các vấn đề nổi bật như cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ 2016, cuộc nội chiến Syria, rút khỏi Hiệp ước INF, dự án Dòng chảy Phương Bắc 2, chiến tranh mạng và các lệnh trừng phạt kinh tế đã làm quan hệ Mỹ - Nga trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết. Ví dụ, Mỹ đã áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt lên Nga, ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp trọng điểm, trong khi Nga đáp trả bằng việc trục xuất hàng nghìn nhân viên ngoại giao Mỹ.

  3. Sự cạnh tranh tại các điểm nóng địa chính trị: Tại Syria, Nga can thiệp quân sự từ năm 2015 đã giúp chính quyền Assad giành lại quyền kiểm soát phần lớn lãnh thổ, trong khi Mỹ rút quân và chỉ hỗ trợ hạn chế phe đối lập. Tại Đông Âu, việc các quốc gia như Ukraine và Gruzia mong muốn gia nhập NATO đã làm gia tăng căng thẳng với Nga, khiến Mỹ tăng cường hỗ trợ quân sự cho các nước này.

  4. Tương quan lực lượng quân sự và kinh tế: Năm 2017, ngân sách quốc phòng Mỹ đạt 618 tỷ USD, gấp hơn 12 lần so với Nga (48,4 tỷ USD). Mỹ có khoảng 1 triệu quân thường trực, trong khi Nga khoảng 860.000. Tuy nhiên, Nga sở hữu số lượng đầu đạn hạt nhân nhiều hơn Mỹ (6.375 so với 5.800), cùng với các tên lửa siêu vượt âm Avangard có khả năng xuyên thủng hệ thống phòng thủ Mỹ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các căng thẳng chủ yếu xuất phát từ sự đối đầu chiến lược giữa hai cường quốc trong việc duy trì và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu. Sự khác biệt về quan điểm chính trị, an ninh và lợi ích quốc gia đã khiến các vấn đề như bầu cử Mỹ, Syria, và Hiệp ước INF trở thành điểm nóng trong quan hệ song phương. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh ngân sách quốc phòng, số lượng vũ khí hạt nhân và các sự kiện chính trị nổi bật trong giai đoạn 2017-2020 để minh họa rõ nét hơn.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn cập nhật số liệu mới và phân tích sâu hơn về vai trò cá nhân lãnh đạo, cũng như tác động của các sự kiện quốc tế mới như đại dịch Covid-19 và các biện pháp trừng phạt kinh tế. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu cho thấy mối quan hệ Mỹ - Nga sẽ tiếp tục là một trong những nhân tố quyết định đến trật tự thế giới trong những năm tới, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh khu vực và toàn cầu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đối thoại và xây dựng lòng tin: Khuyến nghị Mỹ và Nga thiết lập các kênh đối thoại thường xuyên, minh bạch để giảm thiểu hiểu lầm và ngăn ngừa các cuộc khủng hoảng không kiểm soát. Mục tiêu là giảm 20% các sự cố an ninh mạng trong vòng 2 năm, do Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng hai nước phối hợp thực hiện.

  2. Hợp tác kiểm soát vũ khí hạt nhân: Đề xuất khôi phục và mở rộng các hiệp ước kiểm soát vũ khí, đặc biệt là Hiệp ước INF và New START, nhằm duy trì cân bằng chiến lược và ngăn ngừa chạy đua vũ trang. Mục tiêu đạt được thỏa thuận mới trước năm 2024, do các tổ chức quốc tế và hai chính phủ phối hợp.

  3. Giải quyết các điểm nóng khu vực thông qua ngoại giao đa phương: Khuyến khích Mỹ và Nga phối hợp với các tổ chức quốc tế để giải quyết các xung đột tại Syria, Ukraine và các khu vực khác bằng các biện pháp hòa bình, giảm thiểu can thiệp quân sự. Mục tiêu giảm 30% các vụ xung đột vũ trang trong khu vực trong 3 năm tới.

  4. Phát triển hợp tác an ninh mạng: Thiết lập các quy tắc ứng xử và hợp tác trong không gian mạng nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công mạng và chiến tranh thông tin, bảo vệ an ninh quốc gia và toàn cầu. Mục tiêu xây dựng khung pháp lý chung trong vòng 2 năm, do các cơ quan an ninh mạng và ngoại giao hai nước chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà hoạch định chính sách và ngoại giao: Luận văn cung cấp phân tích sâu sắc về các nhân tố tác động và xu hướng quan hệ Mỹ - Nga, giúp xây dựng chiến lược đối ngoại phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị.

  2. Học giả và nghiên cứu sinh ngành Quan hệ quốc tế: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá với số liệu cập nhật, khung lý thuyết đa dạng và phân tích chuyên sâu về các vấn đề nổi bật trong quan hệ quốc tế.

  3. Cán bộ an ninh quốc phòng: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn toàn diện về tương quan lực lượng quân sự, các chính sách quốc phòng và an ninh mạng giữa hai cường quốc, hỗ trợ công tác dự báo và hoạch định chiến lược.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế: Hiểu rõ bối cảnh chính trị và các rủi ro địa chính trị giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định đầu tư và kinh doanh hiệu quả, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng, công nghệ và tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quan hệ Mỹ - Nga giai đoạn 2017-2020 có điểm gì đặc biệt?
    Giai đoạn này chứng kiến sự đối đầu gay gắt trên nhiều lĩnh vực như chính trị, quân sự, kinh tế và công nghệ, với các sự kiện nổi bật như cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ 2016, cuộc nội chiến Syria và rút khỏi Hiệp ước INF.

  2. Vai trò của Tổng thống Trump và Tổng thống Putin ảnh hưởng thế nào đến quan hệ hai nước?
    Tổng thống Trump với phong cách bốc đồng và chính sách không ổn định đã tạo ra nhiều biến động, trong khi Tổng thống Putin thể hiện sự sắc sảo và kiên định, góp phần làm phức tạp thêm mối quan hệ song phương.

  3. Tại sao Mỹ rút khỏi Hiệp ước INF và điều này ảnh hưởng ra sao?
    Mỹ cáo buộc Nga vi phạm hiệp ước bằng việc phát triển tên lửa tầm trung mới, đồng thời muốn tự do phát triển vũ khí để đối phó với các mối đe dọa mới. Việc rút khỏi INF làm gia tăng nguy cơ chạy đua vũ trang và mất cân bằng chiến lược.

  4. Quan hệ Mỹ - Nga ảnh hưởng thế nào đến Việt Nam?
    Việt Nam cần thận trọng trong chính sách đối ngoại, tận dụng sự ủng hộ từ cả hai cường quốc trong các vấn đề quốc tế, đồng thời duy trì cân bằng để bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị.

  5. Có triển vọng nào cho sự cải thiện quan hệ Mỹ - Nga trong tương lai?
    Mặc dù có nhiều thách thức, nhưng với các nỗ lực đối thoại, hợp tác kiểm soát vũ khí và giải quyết các điểm nóng khu vực, quan hệ Mỹ - Nga có thể được cải thiện dần, đặc biệt nếu hai bên cùng nhận thức được lợi ích chung.

Kết luận

  • Quan hệ Mỹ - Nga giai đoạn 2017-2020 là thời kỳ căng thẳng với nhiều sự kiện và vấn đề nổi bật tác động sâu rộng đến an ninh và chính trị quốc tế.
  • Vai trò cá nhân của Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đóng vai trò quyết định trong việc định hình chính sách và quan hệ song phương.
  • Các vấn đề như cáo buộc can thiệp bầu cử, nội chiến Syria, Hiệp ước INF và chiến tranh mạng là những điểm nóng làm gia tăng đối đầu.
  • Tương quan lực lượng quân sự và kinh tế giữa hai nước có sự chênh lệch lớn, nhưng vũ khí hạt nhân và công nghệ siêu vượt âm tạo ra thế cân bằng chiến lược phức tạp.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp tăng cường đối thoại, hợp tác kiểm soát vũ khí, giải quyết xung đột khu vực và phát triển hợp tác an ninh mạng nhằm hướng tới một mối quan hệ ổn định hơn trong tương lai.

Next steps: Tiếp tục theo dõi diễn biến quan hệ Mỹ - Nga đến năm 2024, cập nhật các chính sách và sự kiện mới, đồng thời nghiên cứu sâu hơn về tác động của cuộc chiến tranh Nga - Ukraine hiện nay.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách nên sử dụng kết quả nghiên cứu này làm cơ sở để xây dựng các chiến lược phù hợp, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm duy trì hòa bình và ổn định toàn cầu.