Luận án tiến sĩ về vai trò của vốn xã hội và thể chế địa phương trong quản lý rừng cộng đồng khu vực Bắc Trung Bộ

• Tác giả: Ngô Văn Hồng
• Người hướng dẫn: PTS. Trần Ngọc Hải
• Trường học: Trường Đại học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên rừng
• Đề tài: Vai trò của vốn xã hội và thể chế địa phương trong quản lý rừng cộng đồng khu vực Bắc Trung Bộ
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tài nguyên chung/cộng đồng, chế độ quyền sở hữu và hành động tập thể
• 1.2. Tài nguyên chung (Common-pool resources)
• 1.3. Chế độ quyền sở hữu tài nguyên cộng đồng
• 1.4. Hành động tập thể và quản lý tài nguyên chung
• 1.5. Quản lý rừng cộng đồng
• 1.6. Quản lý RCĐ trên thế giới và ở Việt Nam
• 1.7. Đánh giá hiệu quả quản lý rừng cộng đồng
• 1.8. Vai trò của vốn xã hội và thể chế địa phương và trong QLRCĐ
• 1.9. Các khái niệm về vốn xã hội và thể chế địa phương
• 1.10. Sắp xếp thể chế (institutional arrangements)
• 1.11. Đo lường vốn xã hội
• 1.12. Vai trò của vốn xã hội và thể chế địa phương trong quản lý rừng cộng đồng. Khoảng trống lý luận và định hướng nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nội dung nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp tiếp cận của nghiên cứu
• 2.4. Tiến trình nghiên cứu và phương pháp thu thập số liệu
• 2.5. Lựa chọn các điểm nghiên cứu
• 2.6. Xác định dung lượng mẫu và đối tượng phỏng vấn
• 2.7. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.8. Sơ lược về đặc điểm khu vực nghiên cứu
• 2.9. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội và khu vực nghiên cứu
• 2.10. Tình hình giao đất và giao rừng cho cộng đồng quản lý
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội và mô hình tổ chức QLRCĐ
• 3.2. Đặc điểm kinh tế xã hội và tài nguyên rừng cộng đồng
• 3.3. Lịch sử hình thành rừng cộng đồng tại các điểm nghiên cứu
• 3.4. Cấu trúc tổ chức quản lý rừng cộng đồng ở các điểm nghiên cứu
• 3.5. Đặc điểm vốn xã hội trong quản lý rừng cộng đồng
• 3.5.1. Sự tin tưởng (trust)
• 3.5.2. Sự tương hỗ trong cộng đồng (Reciprocity)
• 3.5.3. Sự chia sẻ nhận thức về giá trị rừng cộng đồng và mục tiêu QL RCĐ
• 3.5.4. Chỉ số vốn xã hội (social capital index) ở các điểm nghiên cứu
• 3.6. Đặc điểm thể chế địa phương trong quản lý rừng cộng đồng
• 3.6.1. Các quy định hoạt động quản lý rừng cộng đồng
• 3.6.2. Các quy định tập thể
• 3.6.3. Thực hiện các hoạt động tập thể quản lý rừng cộng đồng
• 3.6.4. Tổ chức thực hiện các hành động tập thể trong QLRCĐ
• 3.6.5. Sự tham gia trong quản lý rừng cộng đồng
• 3.6.6. Thực thi quy định QLRCĐ
• 3.7. Đánh giá hiệu quả quản lý rừng cộng đồng
• 3.7.1. Sự toàn vẹn của tài nguyên rừng cộng đồng
• 3.7.2. Thu nhập của hộ gia đình từ RCĐ
• 3.7.3. Sự công bằng trong quản lý sử dụng rừng cộng đồng
• 3.7.4. Tính bền vững
• 3.7.5. Đánh giá chung về hiệu quả QLRCĐ
• 3.8. Ảnh hưởng của vốn xã hội và thể chế đến hiệu quả quản lý RCĐ
• 3.8.1. Ảnh hưởng vốn xã hội đến hiệu quả quản lý RCĐ
• 3.8.2. Mối quan hệ giữa thể chế và hiệu quả quản lý RCĐ
• 3.9. Một số đề xuất chính sách
• KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về vai trò của vốn xã hội trong quản lý rừng cộng đồng

Vốn xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý rừng cộng đồng, đặc biệt ở khu vực Bắc Trung Bộ. Nó không chỉ tạo ra sự kết nối giữa các thành viên trong cộng đồng mà còn thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ thông tin. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, cộng đồng có vốn xã hội cao thường quản lý tài nguyên rừng hiệu quả hơn. Điều này thể hiện qua sự tin tưởng lẫn nhau và sự hỗ trợ trong các hoạt động bảo vệ rừng.

1.1. Định nghĩa và các thành phần của vốn xã hội

Vốn xã hội bao gồm các yếu tố như sự tin tưởng, mạng lưới quan hệ và sự tương hỗ trong cộng đồng. Những yếu tố này tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc quản lý tài nguyên bền vững.

1.2. Tác động của vốn xã hội đến quản lý rừng

Nghiên cứu cho thấy rằng vốn xã hội có thể cải thiện hiệu quả quản lý rừng thông qua việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng và nâng cao nhận thức về giá trị của rừng.

II. Thách thức trong quản lý rừng cộng đồng tại Bắc Trung Bộ

Mặc dù có nhiều lợi ích từ việc quản lý rừng cộng đồng, nhưng khu vực Bắc Trung Bộ vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề như xung đột lợi ích, thiếu sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và sự thay đổi khí hậu đang ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý rừng. Những thách thức này cần được giải quyết để đảm bảo sự bền vững của rừng cộng đồng.

2.1. Xung đột lợi ích trong cộng đồng

Sự khác biệt trong lợi ích giữa các thành viên trong cộng đồng có thể dẫn đến xung đột, ảnh hưởng đến sự hợp tác trong quản lý rừng.

2.2. Thiếu sự hỗ trợ từ chính quyền

Chính quyền địa phương thường thiếu sự quan tâm và hỗ trợ cho các hoạt động quản lý rừng cộng đồng, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện các quy định và chính sách.

III. Phương pháp quản lý rừng cộng đồng hiệu quả

Để nâng cao hiệu quả quản lý rừng cộng đồng, cần áp dụng các phương pháp phù hợp. Việc xây dựng các quy định rõ ràng và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng là rất quan trọng. Các mô hình quản lý linh hoạt và thích ứng với điều kiện địa phương cũng cần được phát triển.

3.1. Xây dựng quy định quản lý rừng

Các quy định cần được xây dựng dựa trên sự đồng thuận của cộng đồng, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực hiện.

3.2. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng

Tăng cường sự tham gia của cộng đồng thông qua các hoạt động giáo dục và truyền thông về giá trị của rừng và lợi ích từ việc quản lý bền vững.

IV. Ứng dụng thực tiễn từ nghiên cứu quản lý rừng cộng đồng

Nghiên cứu về quản lý rừng cộng đồng đã chỉ ra nhiều ứng dụng thực tiễn có thể áp dụng tại Bắc Trung Bộ. Các mô hình thành công có thể được nhân rộng và điều chỉnh để phù hợp với các cộng đồng khác nhau. Việc chia sẻ kinh nghiệm và bài học từ các mô hình này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý rừng.

4.1. Mô hình quản lý rừng thành công

Một số mô hình quản lý rừng cộng đồng đã thành công trong việc bảo vệ tài nguyên rừng và nâng cao đời sống của người dân địa phương.

4.2. Chia sẻ kinh nghiệm giữa các cộng đồng

Việc chia sẻ kinh nghiệm giữa các cộng đồng sẽ giúp họ học hỏi và áp dụng các phương pháp quản lý hiệu quả hơn.

V. Kết luận và hướng phát triển tương lai

Quản lý rừng cộng đồng tại Bắc Trung Bộ có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên rừng và phát triển bền vững. Để nâng cao hiệu quả quản lý, cần chú trọng đến việc phát triển vốn xã hội và cải thiện thể chế địa phương. Hướng phát triển tương lai cần tập trung vào việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng và xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp.

5.1. Tăng cường vốn xã hội trong cộng đồng

Các chương trình phát triển cần tập trung vào việc xây dựng và củng cố vốn xã hội để nâng cao hiệu quả quản lý rừng.

5.2. Chính sách hỗ trợ từ chính quyền

Cần có các chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý rừng cộng đồng.