Luận án tiến sĩ: Vốn con người và sinh kế hộ gia đình nông thôn Cần Thơ trong bối cảnh thu hồi đất

• Tác giả: Lê Thanh Sơn
• Người hướng dẫn: PGS. Trần Tiến Khai
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Vai Trò Của Vốn Con Người Trong Sinh Kế Nông Thôn Cần Thơ Và Thu Hồi Đất
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Sự cần thiết của nghiên cứu
• 1.2. Mục tiêu của nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa của nghiên cứu
• 1.5.1. Ý nghĩa về mặt phương pháp
• 1.5.2. Ý nghĩa về thực tiễn nghiên cứu
• 1.5.3. Ý nghĩa về mặt chính sách
• 1.6. Cấu trúc luận án
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
• 2.1. Đất đai, sở hữu đất đai và thu hồi đất
• 2.1.1. Sở hữu và sử dụng đất đai ở Việt Nam
• 2.1.2. Qui trình thu hồi đất của Việt Nam được áp dụng trong tình huống nghiên cứu
• 2.2. Hành vi ra quyết định của nông hộ
• 2.2.1. Lý thuyết nông hộ tối đa hóa lợi nhuận
• 2.2.2. Lý thuyết nông hộ tối đa hóa lợi ích
• 2.2.3. Lý thuyết nông hộ ghét rủi ro
• 2.2.4. Đánh giá chung về nhóm lý thuyết ra quyết định của nông hộ
• 2.3. Sinh kế hộ gia đình
• 2.3.2. Các tài sản sinh kế
• 2.3.3. Bối cảnh tổn thương
• 2.3.4. Chuyển đổi cấu trúc và tiến trình
• 2.3.5. Chiến lược sinh kế
• 2.3.6. Kết quả sinh kế
• 2.3.7. Các phương pháp phân tích sinh kế
• 2.4. Vốn con người
• 2.4.1. Khái niệm về vốn con người
• 2.4.2. Đo lường vốn con người
• 2.4.3. Mối quan hệ vốn con người và sinh kế
• 2.5. Nông thôn, đất đai và và sinh kế hộ gia đình nông thôn: nhìn từ các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.5.2. Đất đai và sinh kế của hộ gia đình khu vực nông thôn ở các nước
• 2.5.3. Đất đai và sinh kế của hộ gia đình khu vực nông thôn ở Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Khung phân tích của Luận án
• 3.2. Quy trình nghiên cứu
• 3.2.1. Lược khảo lý thuyết
• 3.2.2. Sơ khảo thực địa
• 3.2.3. Thu thập dữ liệu
• 3.2.3.1. Mô tả cấu trúc dân cư ở các dự án khảo sát, các đặc trưng của tổng thể
• 3.2.3.2. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 3.4. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 3.4.1. Phương pháp phân tích câu hỏi nghiên cứu thứ 1
• 3.4.2. Phương pháp phân tích câu hỏi nghiên cứu thứ 2
• 3.4.3. Phương pháp phân tích câu hỏi nghiên cứu thứ 3
• 3.4.4. Phương pháp phân tích câu hỏi nghiên cứu thứ 4
• 3.4.5. Kiểm chứng dữ liệu bằng nghiên cứu định tính
• 4. CHƯƠNG 4: SỰ THAY ĐỔI CÁC TÀI SẢN SINH KẾ CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH NÔNG THÔN THÀNH PHỐ CẦN THƠ TRƯỚC VÀ SAU QUÁ TRÌNH THU HỒI ĐẤT
• 4.1. Bối cảnh nghiên cứu
• 4.1.1. Sơ lược về thành phố Cần Thơ
• 4.1.2. Khu vực nông thôn và huyện Vĩnh Thạnh – thành phố Cần Thơ
• 4.1.3. Nhu cầu sử dụng đất của thành phố Cần Thơ
• 4.2. Sự thay đổi về các tài sản sinh kế của hộ gia đình trước và sau quá trình thu hồi đất
• 4.2.1. Vốn tự nhiên
• 4.2.2. Vốn con người
• 4.2.4. Vốn tài chính
• 4.2.5. Vốn vật chất
• 4.2.6. Tổng hợp chung về các tài sản sinh kế
• 4.3. Kết luận chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC THU HỒI ĐẤT ĐẾN THU NHẬP VÀ CHI TIÊU CỦA HỘ GIA ĐÌNH KHU VỰC NÔNG THÔN
• 5.1. Sự thay đổi về thu nhập và cơ cấu thu nhập sau khi bị thu hồi đất
• 5.2. Tác động của việc thu hồi đất đến tỉ lệ các nguồn thu nhập của HGĐ
• 5.3. Chi tiêu của HGĐ khu vực nông thôn trước và sau khi bị thu hồi đất
• 5.4. Tác động của thu hồi đất khu vực nông thôn đến thu nhập và chi tiêu bình quân đầu người của các hộ gia đình
• 5.5. Kết luận Chương 5
• 5.6. Hàm ý chính sách
• 6. CHƯƠNG 6: VAI TRÒ CỦA VỐN CON NGƯỜI TRONG VIỆC HÌNH THÀNH CÁC CHIẾN LƯỢC SINH KẾ VÀ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ SINH KẾ CỦA HỘ GIA ĐÌNH NÔNG THÔN TRONG TÌNH HUỐNG TỔN THƯƠNG
• 6.1. Sự thay đổi về nghề nghiệp của các thành viên trong hộ gia đình
• 6.2. Vai trò của vốn con người trong việc hình thành các chiến lược sinh kế của hộ gia đình
• 6.3. Ảnh hưởng của vốn con người đến các kết quả sinh kế của hộ gia đình trong bối cảnh tổn thương
• 6.4. Kết luận chương 6
• 7. CHƯƠNG 7: KẾT LUẬN – HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 7.2. Hàm ý chính sách
• 7.3. Các đóng góp của đề tài
• 7.4. Hạn chế của đề tài
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Vai trò của vốn con người trong sinh kế nông thôn Cần Thơ

Nghiên cứu về vốn con người cho thấy đây là yếu tố quyết định trong việc hình thành và phát triển các chiến lược sinh kế của hộ gia đình nông thôn. Vốn con người không chỉ bao gồm trình độ học vấn mà còn cả kỹ năng và kinh nghiệm làm việc. Tại Cần Thơ, nơi có sự biến động lớn về thu hồi đất, vốn con người giúp các hộ gia đình thích ứng với những thay đổi trong môi trường kinh tế. Theo nghiên cứu, hộ gia đình có vốn con người cao hơn thường có khả năng tìm kiếm việc làm tốt hơn và có thu nhập ổn định hơn. Điều này cho thấy rằng vốn con người không chỉ là một yếu tố hỗ trợ mà còn là một yếu tố quyết định trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn.

1.1. Tác động của vốn con người đến chiến lược sinh kế

Các hộ gia đình nông thôn ở Cần Thơ đã áp dụng nhiều chiến lược sinh kế khác nhau để đối phó với tình trạng thu hồi đất. Những hộ gia đình có vốn con người cao thường có xu hướng chuyển đổi nghề nghiệp nhanh chóng và hiệu quả hơn. Họ có khả năng tham gia vào các lĩnh vực phi nông nghiệp, từ đó tạo ra nguồn thu nhập đa dạng hơn. Nghiên cứu cho thấy rằng những hộ gia đình này không chỉ duy trì được mức sống mà còn có thể cải thiện thu nhập nhờ vào việc áp dụng các kỹ năng và kiến thức mới. Điều này chứng tỏ rằng vốn con người là một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng các chiến lược sinh kế bền vững.

1.2. Vốn con người và kết quả sinh kế

Sự ảnh hưởng của vốn con người đến kết quả sinh kế của hộ gia đình nông thôn Cần Thơ là rất rõ ràng. Hộ gia đình có vốn con người cao thường có thu nhập cao hơn và chi tiêu hợp lý hơn. Họ có khả năng tiếp cận thông tin và các nguồn lực tốt hơn, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống. Nghiên cứu cho thấy rằng việc đầu tư vào vốn con người không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn cho cả cộng đồng. Khi nhiều hộ gia đình trong một khu vực có vốn con người cao, điều này sẽ tạo ra một môi trường kinh tế phát triển, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông thôn.

II. Tình hình thu hồi đất và ảnh hưởng đến sinh kế

Quá trình thu hồi đất tại Cần Thơ đã diễn ra mạnh mẽ trong những năm gần đây, ảnh hưởng lớn đến sinh kế của nhiều hộ gia đình nông thôn. Việc mất đất sản xuất đã khiến nhiều hộ gia đình phải tìm kiếm các nguồn thu nhập khác, dẫn đến sự thay đổi trong cấu trúc sinh kế. Nghiên cứu cho thấy rằng những hộ gia đình không có vốn con người đủ mạnh thường gặp khó khăn trong việc chuyển đổi nghề nghiệp và tìm kiếm việc làm mới. Điều này dẫn đến tình trạng nghèo đói và bất ổn trong cuộc sống của họ. Chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương cần được cải thiện để giúp các hộ gia đình này có thể tái định cư và phát triển sinh kế mới.

2.1. Tác động của thu hồi đất đến thu nhập

Việc thu hồi đất đã làm giảm thu nhập của nhiều hộ gia đình nông thôn. Nghiên cứu cho thấy rằng những hộ gia đình mất đất nông nghiệp thường phải đối mặt với tình trạng giảm thu nhập nghiêm trọng. Họ không chỉ mất đi nguồn thu nhập chính mà còn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm mới. Điều này dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp và nghèo đói trong cộng đồng. Chính sách bồi thường và hỗ trợ cần được xem xét lại để đảm bảo rằng người dân có thể phục hồi và phát triển sau khi bị thu hồi đất.

2.2. Chi tiêu và sinh kế sau thu hồi đất

Sau khi bị thu hồi đất, nhiều hộ gia đình đã phải điều chỉnh chi tiêu của mình để phù hợp với tình hình tài chính mới. Họ thường phải cắt giảm chi tiêu cho các nhu cầu thiết yếu như giáo dục và y tế. Nghiên cứu cho thấy rằng những hộ gia đình có vốn con người cao hơn có khả năng duy trì chi tiêu tốt hơn, nhờ vào việc tìm kiếm các nguồn thu nhập mới. Điều này cho thấy rằng vốn con người không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập mà còn đến khả năng quản lý chi tiêu của hộ gia đình.