Tổng quan nghiên cứu

Du lịch cộng đồng (DLCĐ) ngày càng trở thành một xu hướng phát triển bền vững, góp phần nâng cao đời sống kinh tế - xã hội và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa địa phương. Tại tỉnh Ninh Bình, với tiềm năng tài nguyên du lịch phong phú và đa dạng, DLCĐ đã có những bước phát triển tích cực trong giai đoạn 2015-2022. Tổng lượt khách du lịch đến Ninh Bình tăng trưởng ổn định, doanh thu du lịch cũng có xu hướng tăng, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng vốn có, còn tồn tại nhiều hạn chế về chất lượng dịch vụ, sự tham gia của cộng đồng và vai trò quản lý của chính quyền địa phương.

Luận văn tập trung nghiên cứu vai trò của chính quyền địa phương (CQDP) trong phát triển DLCĐ tại tỉnh Ninh Bình, nhằm hệ thống hóa lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, phát triển loại hình du lịch này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý, chính sách hỗ trợ và thực trạng phát triển DLCĐ trên địa bàn tỉnh từ năm 2015 đến 2022, với tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa và tài nguyên thiên nhiên đặc trưng của Ninh Bình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát triển du lịch cộng đồng và vai trò quản lý nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết phát triển bền vững trong du lịch cộng đồng: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo tồn môi trường và phát huy giá trị văn hóa địa phương, trong đó cộng đồng địa phương là chủ thể chính tham gia và hưởng lợi.

  • Mô hình quản lý nhà nước trong phát triển du lịch: Tập trung vào vai trò của chính quyền địa phương trong xây dựng chiến lược, quy hoạch, chính sách, quản lý và giám sát hoạt động du lịch nhằm đảm bảo phát triển bền vững.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: du lịch cộng đồng, phát triển du lịch cộng đồng, vai trò quản lý của chính quyền địa phương, tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và phát triển du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo, số liệu thống kê từ Cục Du lịch Quốc gia, Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, Cục Thống kê tỉnh, các văn bản pháp luật, quy hoạch, chính sách liên quan đến phát triển du lịch và quản lý nhà nước.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phỏng vấn sâu với 75 đối tượng gồm khách du lịch, chuyên gia nghiên cứu, cán bộ quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương. Phỏng vấn tập trung vào đánh giá vai trò của CQDP, thực trạng phát triển DLCĐ và các khó khăn, hạn chế.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung phỏng vấn, tổng hợp số liệu thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu phát triển du lịch giai đoạn 2015-2022, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp trong tháng 5-6 năm 2023, phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2023, đề xuất giải pháp tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng khách du lịch và doanh thu: Tổng lượt khách du lịch đến Ninh Bình giai đoạn 2015-2022 tăng khoảng 15% mỗi năm, doanh thu du lịch tăng trung bình 12%/năm, cho thấy sự phát triển tích cực của ngành du lịch địa phương.

  2. Vai trò của chính quyền địa phương trong quy hoạch và chính sách: CQDP đã xây dựng và triển khai các quy hoạch phát triển du lịch bền vững, ban hành chính sách hỗ trợ cộng đồng và doanh nghiệp du lịch. Tuy nhiên, việc thực thi còn chưa đồng bộ, một số chính sách vẫn ở giai đoạn thử nghiệm, chưa tạo được động lực mạnh mẽ cho phát triển DLCĐ.

  3. Cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực: Hệ thống giao thông và cơ sở vật chất phục vụ du lịch được cải thiện rõ rệt, tuy nhiên nguồn nhân lực du lịch còn thiếu về kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ DLCĐ.

  4. Sự tham gia của cộng đồng địa phương: Cộng đồng địa phương tham gia vào hoạt động du lịch nhưng mức độ chưa cao, còn hạn chế về nhận thức và năng lực quản lý, dẫn đến việc khai thác tài nguyên chưa hiệu quả và bền vững. Khoảng 60% hộ dân có nhà cho khách thuê nhưng chưa được đào tạo bài bản về dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc CQDP chưa có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực chuyên môn để hỗ trợ cộng đồng phát triển du lịch. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, vai trò của chính quyền địa phương được khẳng định là yếu tố quyết định trong việc tạo môi trường thuận lợi cho DLCĐ phát triển bền vững. Các biểu đồ so sánh số liệu khách du lịch và doanh thu qua các năm minh họa xu hướng tăng trưởng nhưng cũng phản ánh sự chênh lệch giữa tiềm năng và thực tế phát triển.

Việc nâng cao nhận thức và năng lực cho cộng đồng, đồng thời hoàn thiện chính sách hỗ trợ và quản lý của CQDP là cần thiết để phát huy tối đa lợi ích kinh tế - xã hội và bảo tồn tài nguyên. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy sự cần thiết của việc đa dạng hóa sản phẩm du lịch cộng đồng, tránh trùng lặp và nâng cao chất lượng dịch vụ nhằm thu hút khách du lịch bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và thực thi chính sách phát triển DLCĐ: CQDP cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và đào tạo cho cộng đồng địa phương, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ. Thời gian thực hiện: 2024-2026.

  2. Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn cho du lịch cộng đồng: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, phục vụ và ngoại ngữ cho cộng đồng và cán bộ quản lý du lịch địa phương. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch phối hợp với các trường đào tạo. Thời gian: 2024-2025.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng du lịch: Cải thiện hệ thống giao thông, điện, nước, viễn thông tại các điểm du lịch cộng đồng, tạo điều kiện thuận lợi cho khách du lịch và cộng đồng. Chủ thể: UBND tỉnh, các huyện, doanh nghiệp. Thời gian: 2024-2028.

  4. Thúc đẩy sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương: Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên và phát triển du lịch bền vững, khuyến khích cộng đồng chủ động tham gia quản lý và khai thác du lịch. Chủ thể: CQDP, các tổ chức phi chính phủ. Thời gian: liên tục từ 2024.

  5. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch cộng đồng: Phát triển các loại hình du lịch sinh thái, văn hóa, nông nghiệp, homestay phù hợp với đặc điểm địa phương, tránh trùng lặp sản phẩm, nâng cao sức hấp dẫn. Chủ thể: Doanh nghiệp, cộng đồng, CQDP. Thời gian: 2024-2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về du lịch: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương.

  2. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư: Tham khảo để nắm bắt tiềm năng, cơ chế hỗ trợ và xu hướng phát triển du lịch cộng đồng, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp.

  3. Cộng đồng địa phương và các tổ chức phi chính phủ: Hỗ trợ nâng cao nhận thức, năng lực quản lý và khai thác du lịch bền vững, bảo tồn tài nguyên và văn hóa địa phương.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch, quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương làm chủ thể, tham gia trực tiếp vào tổ chức và cung cấp dịch vụ, đồng thời bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Đặc điểm nổi bật là sự tham gia rộng rãi của cộng đồng và lợi ích kinh tế - xã hội được chia sẻ công bằng.

  2. Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng như thế nào?
    Chính quyền địa phương đóng vai trò xây dựng chiến lược, quy hoạch, chính sách, quản lý và giám sát hoạt động du lịch, tạo môi trường pháp lý và hỗ trợ tài chính, kỹ thuật để phát triển du lịch cộng đồng bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch cộng đồng tại Ninh Bình là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn nhân lực chuyên môn, chất lượng dịch vụ chưa cao, sự tham gia của cộng đồng chưa đồng đều, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và chính sách hỗ trợ chưa thực sự hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng?
    Cần hoàn thiện chính sách, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư cơ sở hạ tầng, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch phù hợp với đặc điểm địa phương.

  5. Du lịch cộng đồng có tác động như thế nào đến bảo tồn tài nguyên và văn hóa?
    Du lịch cộng đồng góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa thông qua việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo nguồn thu nhập để đầu tư bảo tồn, đồng thời duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về phát triển du lịch cộng đồng và vai trò quản lý của chính quyền địa phương, làm rõ các khái niệm và mô hình quản lý phù hợp với bối cảnh Ninh Bình.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy sự phát triển tích cực của du lịch cộng đồng tại Ninh Bình giai đoạn 2015-2022, nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý, chính sách và sự tham gia của cộng đồng.
  • Nguyên nhân chủ yếu là do cơ chế phối hợp chưa hiệu quả, nguồn lực hạn chế và nhận thức của cộng đồng còn thấp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng, hướng tới phát triển bền vững đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chính sách hỗ trợ, đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư cơ sở hạ tầng và tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp, cộng đồng và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển du lịch cộng đồng tại Ninh Bình và các vùng có điều kiện tương đồng. Để góp phần phát triển du lịch bền vững, các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, thực hiện đồng bộ các giải pháp đề xuất.