## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ thông tin (CNTT) ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng phần mềm quản trị thư viện tích hợp trở thành xu thế tất yếu nhằm hiện đại hóa hoạt động thông tin - thư viện (TT-TV). Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã triển khai phần mềm Libol 5.5 từ năm 2002, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ bạn đọc trong môi trường giáo dục đại học. Qua hơn 10 năm ứng dụng, phần mềm đã góp phần hiện đại hóa quy trình bổ sung, biên mục, quản lý bạn đọc và lưu thông tài liệu, đồng thời mở rộng khả năng khai thác nguồn lực thông tin số.

Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng ứng dụng phần mềm Libol 5.5 tại Trung tâm từ năm 2002 đến nay, nhằm đánh giá hiệu quả, nhận diện ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các phân hệ chính của phần mềm như bổ sung, biên mục, bạn đọc, lưu thông, ấn phẩm định kỳ, quản lý và tra cứu trực tuyến OPAC. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc cải thiện hoạt động thư viện mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết hệ thống quản lý thư viện tích hợp**: Phần mềm Libol 5.5 được xây dựng dựa trên mô hình hệ quản trị thư viện tích hợp, bao gồm các phân hệ nghiệp vụ từ bổ sung, biên mục đến quản lý bạn đọc và lưu thông tài liệu, đảm bảo tính liên kết và đồng bộ dữ liệu trong toàn hệ thống.
- **Chuẩn quốc tế về biên mục và trao đổi dữ liệu**: Áp dụng các chuẩn MARC 21, AACR2, ISBD, ISO 2709, Z39.50, ISO 10161 nhằm đảm bảo tính chuẩn hóa, khả năng trao đổi và chia sẻ dữ liệu giữa các thư viện.
- **Khái niệm nguồn lực thông tin và nhu cầu người dùng tin (NDT)**: Nghiên cứu tập trung vào việc đáp ứng nhu cầu đa dạng của các nhóm NDT như giảng viên, sinh viên, cán bộ quản lý và cán bộ sản xuất, qua đó nâng cao chất lượng phục vụ thư viện.
- **Mô hình đánh giá hiệu quả phần mềm thư viện**: Dựa trên các tiêu chí định tính và định lượng về chức năng, tiện ích, an toàn, hỗ trợ kỹ thuật và khả năng mở rộng của phần mềm.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập dữ liệu từ hồ sơ hoạt động của Trung tâm TT-TV, báo cáo kinh phí bổ sung tài liệu giai đoạn 2008-2012, thống kê số lượng tài liệu, bạn đọc, và khảo sát ý kiến cán bộ thư viện, người dùng tin.
- **Phương pháp phân tích**: Kết hợp phân tích định lượng qua số liệu thống kê và phân tích định tính qua phỏng vấn, quan sát thực tế hoạt động ứng dụng phần mềm Libol 5.5.
- **Cỡ mẫu và chọn mẫu**: Khảo sát trực tiếp 19 cán bộ thư viện và hơn 9000 người dùng tin thuộc các nhóm đối tượng khác nhau tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ 2002 đến 2013, với trọng tâm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả ứng dụng phần mềm.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Hiệu quả ứng dụng phần mềm**: Phần mềm Libol 5.5 đã giúp tự động hóa các quy trình nghiệp vụ thư viện, giảm thời gian xử lý tài liệu, tăng khả năng lưu trữ và truy cập dữ liệu với hàng triệu bản ghi. Khoảng 79% tài liệu giáo trình được quản lý hiệu quả, với hơn 101.000 cuốn sách.
- **Nguồn lực thông tin đa dạng**: Trung tâm quản lý hơn 12.000 bản tạp chí, 75 luận án tiến sĩ và 1.245 luận văn thạc sĩ, cùng nhiều tài liệu điện tử và cơ sở dữ liệu trực tuyến như Ebsco, Blackwell Synergy, phục vụ đa dạng nhu cầu người dùng.
- **Cơ sở hạ tầng và nhân lực**: Trung tâm có 9 máy chủ, 65 máy trạm tra cứu, tuy nhiên nhiều thiết bị đã cũ, cấu hình thấp. Nhân sự gồm 19 cán bộ với trình độ chuyên môn đa dạng nhưng còn hạn chế về tin học và ngoại ngữ.
- **Hạn chế trong ứng dụng**: Một số phân hệ như mượn liên thư viện và phát hành chưa được triển khai; cơ sở dữ liệu đồ án môn học chưa được cập nhật thường xuyên; cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển; và sự phân bố không gian phục vụ chưa tối ưu.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nguồn lực tài chính hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng bộ và trình độ nhân sự chưa đồng đều. So với các nghiên cứu tại các thư viện đại học khác, Trung tâm đã đạt được nhiều thành tựu trong việc ứng dụng phần mềm Libol 5.5, đặc biệt trong việc chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ và mở rộng dịch vụ tra cứu trực tuyến. Tuy nhiên, việc chưa khai thác hết các phân hệ và thiếu cập nhật cơ sở dữ liệu ảnh hưởng đến hiệu quả tổng thể. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tài liệu theo loại và năm xuất bản, bảng thống kê kinh phí bổ sung và biểu đồ phân bố nhóm người dùng tin để minh họa rõ nét hơn về thực trạng.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao trình độ cán bộ thư viện**: Tổ chức các khóa đào tạo tin học và ngoại ngữ định kỳ nhằm nâng cao năng lực vận hành phần mềm và phục vụ người dùng, đặt mục tiêu hoàn thành trong vòng 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với các đơn vị đào tạo thực hiện.
- **Tối ưu hóa và nâng cấp phần mềm Libol**: Cập nhật và triển khai đầy đủ các phân hệ còn thiếu như mượn liên thư viện và phát hành, đồng thời nâng cấp phiên bản mới để tăng tính năng và bảo mật, thực hiện trong 18 tháng với sự hỗ trợ của nhà cung cấp phần mềm.
- **Cải thiện cơ sở hạ tầng CNTT**: Đầu tư nâng cấp máy chủ, máy trạm và thiết bị phụ trợ để đáp ứng nhu cầu xử lý dữ liệu lớn và truy cập nhanh, kế hoạch thực hiện trong 24 tháng, do Ban Giám đốc Trung tâm chủ trì.
- **Xây dựng và duy trì cơ sở dữ liệu số**: Thiết lập quy trình cập nhật thường xuyên cơ sở dữ liệu đồ án môn học và tài liệu điện tử, đảm bảo tính liên tục và chính xác, thực hiện ngay và duy trì liên tục, do tổ chuyên môn nghiệp vụ và CNTT phối hợp thực hiện.
- **Tối ưu hóa không gian phục vụ**: Thiết kế lại bố trí các phòng đọc và khu vực phục vụ để tăng tính tiện lợi và an toàn cho người dùng, dự kiến hoàn thành trong 12 tháng, phối hợp với Ban Quản lý cơ sở vật chất của Trường.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý thư viện đại học**: Nhận diện các giải pháp nâng cao hiệu quả ứng dụng phần mềm quản trị thư viện tích hợp, từ đó áp dụng phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị mình.
- **Nhà nghiên cứu khoa học thư viện và thông tin**: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp đánh giá và kết quả khảo sát thực trạng ứng dụng phần mềm Libol 5.5 trong môi trường thư viện đại học.
- **Giảng viên và sinh viên ngành Khoa học Thư viện - Thông tin**: Học tập kinh nghiệm thực tiễn về ứng dụng CNTT trong thư viện, cũng như các tiêu chí đánh giá phần mềm thư viện hiện đại.
- **Các đơn vị phát triển phần mềm quản lý thư viện**: Nắm bắt yêu cầu nghiệp vụ, hạn chế và nhu cầu nâng cấp phần mềm từ thực tế sử dụng tại các thư viện đại học Việt Nam để cải tiến sản phẩm.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Phần mềm Libol 5.5 có những phân hệ chính nào?**  
   Phần mềm gồm 9 phân hệ chính: bổ sung, biên mục, bạn đọc, lưu thông, ấn phẩm định kỳ, mượn liên thư viện, phát hành, ấn phẩm điện tử và quản lý. Hiện Trung tâm đang sử dụng 7 phân hệ, còn phân hệ mượn liên thư viện và phát hành chưa triển khai.

2. **Phần mềm Libol 5.5 hỗ trợ những chuẩn quốc tế nào?**  
   Libol 5.5 hỗ trợ chuẩn MARC 21, AACR2, ISBD, ISO 2709, Z39.50, ISO 10161, giúp chuẩn hóa dữ liệu và trao đổi thông tin giữa các thư viện.

3. **Nguồn lực thông tin của Trung tâm gồm những loại nào?**  
   Trung tâm quản lý tài liệu truyền thống (giáo trình, sách tham khảo, tạp chí, luận án, luận văn) và tài liệu điện tử (CD-ROM, cơ sở dữ liệu trực tuyến như Ebsco, Blackwell Synergy).

4. **Những khó khăn chính khi ứng dụng phần mềm Libol 5.5 là gì?**  
   Bao gồm cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thiết bị cũ kỹ, nhân lực chưa đồng đều về trình độ tin học và ngoại ngữ, một số phân hệ chưa được triển khai và cơ sở dữ liệu chưa được cập nhật thường xuyên.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả ứng dụng phần mềm Libol 5.5?**  
   Cần nâng cao trình độ nhân viên, cập nhật và mở rộng các phân hệ phần mềm, cải thiện cơ sở hạ tầng CNTT, xây dựng quy trình cập nhật dữ liệu và tối ưu hóa không gian phục vụ người dùng.

## Kết luận

- Phần mềm Libol 5.5 đã góp phần hiện đại hóa hoạt động TT-TV tại Trung tâm Đại học Kiến trúc Hà Nội, nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ bạn đọc.  
- Nguồn lực thông tin phong phú, đa dạng với hơn 101.000 cuốn giáo trình, 12.000 bản tạp chí và hàng nghìn luận án, luận văn được quản lý hiệu quả.  
- Cơ sở hạ tầng và nhân lực còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả khai thác phần mềm.  
- Cần triển khai các giải pháp nâng cao trình độ nhân viên, cập nhật phần mềm, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng quy trình quản lý dữ liệu số.  
- Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để phát huy tối đa tiềm năng của phần mềm Libol 5.5, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Trường.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai các khóa đào tạo, nâng cấp phần mềm và cơ sở hạ tầng, đồng thời xây dựng kế hoạch cập nhật dữ liệu thường xuyên để đảm bảo hiệu quả lâu dài của hệ thống thư viện điện tử.