Tổng quan nghiên cứu

Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) ngày càng trở thành yếu tố thiết yếu trong hoạt động kinh doanh nhằm hướng tới phát triển bền vững. Theo ước tính, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) chiếm khoảng 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, đóng góp hơn 40% GDP và tạo ra nhiều cơ hội việc làm quan trọng. Tỉnh Bình Dương, với hơn 34.800 doanh nghiệp hoạt động, trong đó gần 95% là SME, là một trong những địa phương phát triển kinh tế năng động nhất phía Nam, đồng thời cũng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu trách nhiệm xã hội của các SME tại Bình Dương và tác động của CSR đến niềm tin của người tiêu dùng là rất cần thiết.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là phân tích ảnh hưởng của các yếu tố CSR đến niềm tin của người tiêu dùng tại các SME trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ ở Bình Dương. Nghiên cứu tập trung vào năm khía cạnh CSR gồm trách nhiệm kinh tế, từ thiện, pháp lý, đạo đức và môi trường, đồng thời khảo sát nhận thức và phản ứng của người tiêu dùng trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2022. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ vai trò của CSR trong việc xây dựng niềm tin khách hàng mà còn cung cấp cơ sở cho các SME phát triển chiến lược CSR phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững trong điều kiện thị trường cạnh tranh và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình kim tự tháp về CSR của Carroll, bao gồm bốn loại trách nhiệm: kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện. Ngoài ra, nghiên cứu bổ sung thêm khía cạnh trách nhiệm môi trường nhằm phản ánh thực tiễn và xu hướng phát triển bền vững hiện nay. Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder theory) cũng được áp dụng để nhấn mạnh vai trò của người tiêu dùng như một nhóm đối tượng quan trọng trong việc đánh giá và phản hồi các hoạt động CSR của doanh nghiệp. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Trách nhiệm kinh tế: Doanh nghiệp phải tạo ra lợi nhuận, đảm bảo việc làm và cung cấp sản phẩm chất lượng.
  • Trách nhiệm từ thiện: Tham gia các hoạt động xã hội, hỗ trợ cộng đồng.
  • Trách nhiệm pháp lý: Tuân thủ luật pháp và các quy định hiện hành.
  • Trách nhiệm đạo đức: Hành xử trung thực, công bằng, tránh gây tổn hại xã hội.
  • Trách nhiệm môi trường: Cam kết bảo vệ môi trường, tham gia các dự án xanh.

Niềm tin của người tiêu dùng được định nghĩa là sự mong đợi và sự sẵn sàng dựa vào một doanh nghiệp dựa trên các đặc điểm như tính chính trực, trung thực và khả năng đáp ứng nhu cầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm tổng quan tài liệu, xây dựng mô hình nghiên cứu và thảo luận nhóm với các chuyên gia, doanh nhân và giảng viên nhằm hoàn thiện thang đo và mô hình. Giai đoạn định lượng sử dụng bảng câu hỏi khảo sát trực tuyến với 236 phiếu hợp lệ thu thập từ khách hàng cá nhân sử dụng sản phẩm, dịch vụ của các SME ngành thương mại và dịch vụ tại Bình Dương trong tháng 6 năm 2022.

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm tiếp cận đối tượng khảo sát phù hợp. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng các công cụ SPSS và Stata với các kỹ thuật như kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan, hồi quy tuyến tính và kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm người tiêu dùng theo đặc điểm nhân khẩu học. Quy trình nghiên cứu được thực hiện nghiêm ngặt nhằm đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tích cực của trách nhiệm kinh tế đến niềm tin người tiêu dùng: Kết quả hồi quy cho thấy trách nhiệm kinh tế có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất với hệ số beta khoảng 0,42 (p < 0,01), cho thấy người tiêu dùng đánh giá cao các doanh nghiệp SME có hoạt động kinh doanh hiệu quả, tạo việc làm và cung cấp sản phẩm chất lượng.

  2. Trách nhiệm đạo đức và pháp lý cũng đóng vai trò quan trọng: Trách nhiệm đạo đức và pháp lý có ảnh hưởng tích cực đến niềm tin với hệ số beta lần lượt là 0,31 và 0,28 (p < 0,05). Điều này phản ánh kỳ vọng của người tiêu dùng về sự trung thực, công bằng và tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

  3. Trách nhiệm môi trường có tác động đáng kể nhưng thấp hơn: Trách nhiệm môi trường có ảnh hưởng tích cực với hệ số beta khoảng 0,22 (p < 0,05), cho thấy người tiêu dùng tại Bình Dương ngày càng quan tâm đến các hoạt động bảo vệ môi trường của các SME.

  4. Trách nhiệm từ thiện có ảnh hưởng thấp nhất nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê: Hệ số beta của trách nhiệm từ thiện là 0,18 (p < 0,05), cho thấy các hoạt động xã hội, thiện nguyện của doanh nghiệp góp phần củng cố niềm tin của khách hàng.

Ngoài ra, phân tích sự khác biệt nhận thức CSR theo đặc điểm nhân khẩu học cho thấy có sự khác biệt đáng kể về nhận thức CSR theo giới tính và trình độ học vấn, trong khi theo thu nhập và nghề nghiệp thì không có sự khác biệt rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của CSR trong việc xây dựng niềm tin người tiêu dùng. Trách nhiệm kinh tế được xem là nền tảng, bởi người tiêu dùng ưu tiên các doanh nghiệp có khả năng duy trì hoạt động ổn định và cung cấp sản phẩm dịch vụ chất lượng. Trách nhiệm đạo đức và pháp lý tạo ra sự an tâm về mặt pháp lý và đạo đức trong giao dịch, từ đó tăng cường niềm tin.

Trách nhiệm môi trường, mặc dù có ảnh hưởng thấp hơn, nhưng đang ngày càng được người tiêu dùng quan tâm do nhận thức về biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường gia tăng. Trách nhiệm từ thiện tuy có tác động nhỏ hơn, nhưng vẫn góp phần tạo dựng hình ảnh tích cực và sự gắn kết cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố CSR đến niềm tin người tiêu dùng, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về tầm quan trọng của các yếu tố. Bảng phân tích sự khác biệt nhân khẩu học cũng hỗ trợ việc hiểu rõ hơn về nhóm khách hàng mục tiêu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoạt động CSR kinh tế: Các SME cần tập trung nâng cao hiệu quả kinh doanh, đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ, tạo việc làm ổn định nhằm củng cố niềm tin khách hàng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp.

  2. Tuân thủ pháp luật và nâng cao đạo đức kinh doanh: Xây dựng quy trình kiểm soát nội bộ, đào tạo nhân viên về đạo đức và pháp luật để đảm bảo hoạt động minh bạch, công bằng. Thời gian: 3-6 tháng. Chủ thể: Phòng pháp chế và nhân sự.

  3. Phát triển các chương trình bảo vệ môi trường: Tham gia các dự án xanh, giảm thiểu tác động môi trường trong sản xuất và kinh doanh, đồng thời truyền thông đến khách hàng về các hoạt động này. Thời gian: 12 tháng trở lên. Chủ thể: Bộ phận CSR và marketing.

  4. Tăng cường hoạt động từ thiện và cộng đồng: Tham gia các hoạt động xã hội, hỗ trợ cộng đồng địa phương nhằm xây dựng hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng CSR.

  5. Xây dựng chiến lược truyền thông CSR hiệu quả: Đẩy mạnh truyền thông về các hoạt động CSR để nâng cao nhận thức và niềm tin của người tiêu dùng, đặc biệt qua các kênh mạng xã hội và sự kiện cộng đồng. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Phòng marketing.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý SME trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ: Nhận được hướng dẫn cụ thể về cách thức triển khai CSR để nâng cao niềm tin khách hàng, từ đó cải thiện hiệu quả kinh doanh.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình CSR và tác động của nó trong bối cảnh doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ SME phát triển CSR, góp phần phát triển kinh tế bền vững.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp: Hiểu rõ hơn về vai trò của CSR trong việc xây dựng niềm tin và phát triển cộng đồng, từ đó phối hợp hiệu quả với doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. CSR là gì và tại sao quan trọng với SME?
    CSR là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, bao gồm các hoạt động nhằm cân bằng lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Với SME, CSR giúp xây dựng niềm tin khách hàng, nâng cao uy tín và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

  2. Các yếu tố CSR nào ảnh hưởng mạnh nhất đến niềm tin người tiêu dùng?
    Trách nhiệm kinh tế, đạo đức và pháp lý có ảnh hưởng mạnh nhất, bởi người tiêu dùng ưu tiên doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật.

  3. Làm thế nào để SME thực hiện CSR hiệu quả với nguồn lực hạn chế?
    SME có thể bắt đầu từ các hoạt động nhỏ như tuân thủ pháp luật, nâng cao chất lượng sản phẩm, tham gia các hoạt động cộng đồng và truyền thông minh bạch về các nỗ lực CSR.

  4. Niềm tin của người tiêu dùng được đo lường như thế nào trong nghiên cứu?
    Niềm tin được đánh giá qua các tiêu chí như sự tin cậy, an toàn và sự tín nhiệm đối với doanh nghiệp, dựa trên trải nghiệm và nhận thức của khách hàng.

  5. CSR có tác động như thế nào đến hành vi mua hàng của người tiêu dùng?
    CSR góp phần tăng sự hài lòng, lòng trung thành và ý định mua hàng của khách, từ đó giúp doanh nghiệp duy trì và phát triển thị trường bền vững.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định năm yếu tố CSR gồm kinh tế, từ thiện, pháp lý, đạo đức và môi trường đều ảnh hưởng tích cực đến niềm tin người tiêu dùng tại các SME ở Bình Dương.
  • Trách nhiệm kinh tế và đạo đức có tác động mạnh nhất, trong khi trách nhiệm môi trường và từ thiện cũng đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh phát triển bền vững.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các SME xây dựng và triển khai chiến lược CSR phù hợp nhằm nâng cao niềm tin khách hàng và hiệu quả kinh doanh.
  • Các nhà quản lý SME, nhà nghiên cứu và cơ quan quản lý có thể sử dụng kết quả này để phát triển chính sách và chương trình hỗ trợ CSR hiệu quả.
  • Tiếp theo, nghiên cứu đề xuất mở rộng khảo sát trên phạm vi rộng hơn và đa ngành nghề để hoàn thiện mô hình và khuyến nghị thực tiễn.

Hành động ngay hôm nay: Các SME tại Bình Dương nên bắt đầu đánh giá và phát triển các hoạt động CSR phù hợp để nâng cao niềm tin khách hàng, góp phần phát triển bền vững và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường.