Tổng quan nghiên cứu

Chính quyền phường là cấp chính quyền cơ sở quan trọng trong hệ thống chính quyền địa phương Việt Nam, trực tiếp thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với người dân. Theo Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015, chính quyền phường bao gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) phường, có chức năng quản lý các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh trên địa bàn. Thành phố Hải Phòng hiện có 70 phường, chiếm 31,4% tổng số đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn, với tổng số cử tri khoảng 588.000 người và 1.784 đại biểu HĐND phường được bầu ra nhiệm kỳ 2016-2021.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền phường tại Hải Phòng từ năm 2016 đến nay, nhằm đánh giá hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đồng thời đề xuất các giải pháp đổi mới phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở, nâng cao năng lực quản lý, phục vụ nhân dân và phát huy quyền làm chủ của người dân tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Nguyên tắc tập trung dân chủ: Kết hợp hài hòa giữa sự chỉ đạo tập trung của cơ quan cấp trên và phát huy dân chủ, sáng tạo của cơ quan cấp dưới nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý và quyền làm chủ của nhân dân.
  • Lý thuyết quản lý nhà nước hiện đại: Nhấn mạnh vai trò của pháp luật trong điều chỉnh hoạt động của chính quyền phường, đảm bảo minh bạch, công khai và trách nhiệm giải trình.

Các khái niệm chính bao gồm: chính quyền địa phương, chính quyền phường, tổ chức và hoạt động của HĐND và UBND phường, nguyên tắc tổ chức và hoạt động, năng lực thực thi công vụ của cán bộ công chức, phân cấp quản lý, minh bạch và dân chủ trong quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp logic - lịch sử: Phân tích sự phát triển và hoàn thiện tổ chức chính quyền phường qua các giai đoạn lịch sử.
  • Khảo sát thực tế: Thu thập dữ liệu từ 70 phường thuộc 7 quận của thành phố Hải Phòng, với tổng số 1.784 đại biểu HĐND phường nhiệm kỳ 2016-2021.
  • Phân tích - tổng hợp: Đánh giá các quy định pháp luật hiện hành và thực trạng tổ chức, hoạt động của chính quyền phường.
  • So sánh: Đối chiếu thực tiễn tổ chức và hoạt động của chính quyền phường Hải Phòng với các nghiên cứu trong nước.
  • Tổng kết thực tiễn: Rút ra các hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp đổi mới.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phường thuộc thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2016 đến nay, với dữ liệu được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo hoạt động của HĐND và UBND phường, phỏng vấn cán bộ công chức và khảo sát ý kiến người dân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu tổ chức HĐND và UBND phường được kiện toàn theo quy định pháp luật
    Toàn thành phố Hải Phòng có 70 phường với 1.784 đại biểu HĐND được bầu ra, đảm bảo tỷ lệ đại biểu phù hợp với dân số từng phường (phường dưới 8.000 dân có 25 đại biểu, trên 8.000 dân tăng thêm đại biểu nhưng không quá 35). UBND phường gồm Chủ tịch, Phó Chủ tịch và các ủy viên phụ trách các lĩnh vực chuyên môn, với số lượng cán bộ công chức phù hợp theo loại phường (phường loại 1 không quá 25 người).

  2. Hoạt động của HĐND phường diễn ra theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch
    HĐND phường tổ chức ít nhất hai kỳ họp thường niên, có thể họp bất thường theo yêu cầu của đại biểu hoặc cử tri. Hoạt động giám sát, chất vấn và tiếp xúc cử tri được thực hiện thường xuyên, góp phần nâng cao trách nhiệm của đại biểu và hiệu quả quản lý địa phương.

  3. UBND phường hoạt động theo chế độ tập thể kết hợp trách nhiệm cá nhân của Chủ tịch và các thành viên
    Phiên họp UBND phường được tổ chức định kỳ, với sự tham gia của đại diện Thường trực HĐND và các tổ chức chính trị - xã hội. Chủ tịch UBND phường chịu trách nhiệm cá nhân về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, đồng thời phối hợp với các thành viên để giải quyết công việc hiệu quả.

  4. Hạn chế trong phân cấp quản lý và năng lực thực thi công vụ của cán bộ công chức
    Mức độ phân cấp quản lý từ quận xuống phường còn hạn chế, chưa tạo điều kiện tối đa cho chính quyền phường phát huy vai trò tự chủ. Năng lực thực thi công vụ của cán bộ công chức phường chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ nhân dân và hiệu quả quản lý nhà nước.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tổ chức và hoạt động của chính quyền phường tại Hải Phòng đã cơ bản tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành, đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ và minh bạch. Việc tổ chức các kỳ họp HĐND, hoạt động giám sát và tiếp xúc cử tri góp phần nâng cao trách nhiệm của đại biểu và sự tham gia của nhân dân vào quản lý địa phương. UBND phường hoạt động theo chế độ tập thể, phát huy vai trò của Chủ tịch và các thành viên trong điều hành công việc.

Tuy nhiên, hạn chế về phân cấp quản lý và năng lực cán bộ công chức là những điểm nghẽn cần được khắc phục. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy đây là vấn đề phổ biến ở nhiều địa phương, ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở. Việc tăng cường phân quyền, nâng cao năng lực cán bộ và cải thiện cơ chế phối hợp giữa các cấp chính quyền là cần thiết để phát huy tối đa vai trò của chính quyền phường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố số lượng đại biểu HĐND theo dân số phường, bảng thống kê số lượng cán bộ công chức theo loại phường, và biểu đồ tần suất tổ chức kỳ họp HĐND, phiên họp UBND phường. Các bảng so sánh năng lực cán bộ công chức và mức độ phân cấp quản lý cũng giúp minh họa rõ hơn các hạn chế và đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân cấp, phân quyền cho chính quyền phường
    Cần xây dựng cơ chế phân cấp rõ ràng, phù hợp với năng lực và điều kiện thực tế của phường, nhằm tạo điều kiện cho chính quyền phường chủ động trong quản lý và điều hành các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Sở Nội vụ, UBND thành phố Hải Phòng.

  2. Nâng cao năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức phường
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng giao tiếp và xử lý công việc cho đội ngũ cán bộ công chức phường. Đẩy mạnh công tác đánh giá, khen thưởng và xử lý vi phạm để nâng cao trách nhiệm. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: Học viện Hành chính Quốc gia, Sở Nội vụ.

  3. Đổi mới phương thức hoạt động của HĐND và UBND phường theo hướng hiện đại, minh bạch
    Áp dụng công nghệ thông tin trong tổ chức kỳ họp, tiếp nhận ý kiến cử tri, công khai các quyết định và kết quả thực hiện. Tăng cường đối thoại trực tiếp giữa chính quyền phường với nhân dân. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: UBND phường, Ban Thường trực HĐND phường.

  4. Tăng cường phối hợp giữa chính quyền phường với các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân
    Xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ giữa HĐND, UBND phường với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: UBND phường, Mặt trận Tổ quốc phường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức chính quyền địa phương
    Giúp hiểu rõ cơ sở pháp lý, tổ chức và hoạt động của chính quyền phường, từ đó nâng cao năng lực quản lý và phục vụ nhân dân.

  2. Nhà nghiên cứu, giảng viên lĩnh vực Luật, Hành chính, Chính trị học
    Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở và các vấn đề thực tiễn tại địa phương.

  3. Sinh viên cao học, nghiên cứu sinh ngành Luật Hiến pháp và Hành chính
    Hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp phường, phục vụ học tập và luận văn.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách
    Là cơ sở khoa học để xây dựng, sửa đổi chính sách, pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính quyền phường gồm những cơ quan nào?
    Chính quyền phường gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) phường, trong đó HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước đại diện cho nhân dân, UBND là cơ quan hành chính nhà nước thực hiện quyền quản lý tại địa phương.

  2. Số lượng đại biểu HĐND phường được quy định như thế nào?
    Phường có dân số dưới 8.000 người bầu 25 đại biểu; trên 8.000 người thì cứ thêm 4.000 dân bầu thêm một đại biểu, tối đa không quá 35 đại biểu, đảm bảo đại diện đầy đủ ý chí, nguyện vọng của nhân dân.

  3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền phường là gì?
    Bao gồm nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, nguyên tắc tập trung dân chủ, nguyên tắc minh bạch, phục vụ nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

  4. Những hạn chế chính trong hoạt động của chính quyền phường hiện nay?
    Bao gồm phân cấp quản lý chưa hợp lý, năng lực cán bộ công chức chưa đồng đều, bộ máy còn cồng kềnh, hoạt động chưa thực sự minh bạch và hiệu quả, ảnh hưởng đến quyền lợi của nhân dân.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền phường?
    Cần tăng cường phân quyền, nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới phương thức hoạt động theo hướng hiện đại, minh bạch, tăng cường phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Kết luận

  • Chính quyền phường là cấp chính quyền cơ sở quan trọng, trực tiếp thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước tại địa phương.
  • Tổ chức và hoạt động của HĐND, UBND phường tại Hải Phòng cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ và minh bạch.
  • Hạn chế về phân cấp quản lý và năng lực cán bộ công chức ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của chính quyền phường.
  • Cần thiết phải đổi mới tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phân quyền và minh bạch trong hoạt động để phát huy vai trò của chính quyền phường.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức và hoạt động của chính quyền phường trong giai đoạn tới, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, nghiên cứu và cán bộ công chức trong lĩnh vực tổ chức chính quyền địa phương. Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại cấp cơ sở.