Tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và nông nghiệp tại Việt Nam

An toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thực phẩm không an toàn có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm, ngộ độc thực phẩm và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người dân. Theo tài liệu, "ATVSTP lµ yÕu tè quan träng ®Ó ®¶m b¶o søc khoÎ cña céng ®ång". Việc tăng cường kiểm soát ATTP là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Việc quản lý an toàn thực phẩm nông sản tại Việt Nam được giao cho nhiều bộ, ngành khác nhau, trong đó chủ yếu là Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT). Bộ Y tế chịu trách nhiệm quản lý ATVSTP đối với thực phẩm chế biến, nước uống đóng chai, còn Bộ NN&PTNT quản lý ATTP đối với nông sản, thủy sản và các sản phẩm chăn nuôi. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành là yếu tố then chốt để đảm bảo ATTP từ trang trại đến bàn ăn.

Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt quá ngưỡng cho phép là một vấn đề nghiêm trọng trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam. Việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ không đúng cách, không tuân thủ thời gian cách ly gây ra nguy cơ ngộ độc thực phẩm và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người tiêu dùng. Cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn người nông dân về sử dụng thuốc an toàn.

Việc truy xuất nguồn gốc xuất xứ thực phẩm vẫn còn gặp nhiều khó khăn do hệ thống quản lý chưa đồng bộ và thiếu sự liên kết giữa các khâu trong chuỗi cung ứng thực phẩm. Người tiêu dùng khó có thể kiểm tra và xác minh nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, tạo điều kiện cho thực phẩm không rõ nguồn gốc, kém chất lượng trà trộn vào thị trường. Cần có các giải pháp công nghệ và quy định pháp lý để tăng cường tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc của thực phẩm.

Ngộ độc thực phẩm là một trong những rủi ro lớn nhất liên quan đến ATTP tại Việt Nam. Nguyên nhân có thể do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc hóa chất độc hại có trong thực phẩm. Các vụ ngộ độc thực phẩm tập thể thường xảy ra tại các bếp ăn tập thể, khu công nghiệp, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và năng suất lao động. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát ATVSTP tại các cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm và nâng cao ý thức của người dân về lựa chọn và bảo quản thực phẩm an toàn.

VietGAP là gì? VietGAP là bộ quy tắc thực hành sản xuất nông nghiệp tốt, hướng dẫn người sản xuất áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, thân thiện với môi trường để tạo ra các sản phẩm an toàn, chất lượng. Chứng nhận VietGAP là bằng chứng cho thấy sản phẩm được sản xuất theo quy trình VietGAP, đảm bảo ATTP và có thể truy xuất được nguồn gốc. Việc đạt chứng nhận VietGAP giúp nông sản Việt Nam nâng cao giá trị và cạnh tranh trên thị trường.

Để đạt tiêu chuẩn VietGAP, người nông dân cần tuân thủ một quy trình sản xuất nghiêm ngặt, từ khâu chọn giống, chuẩn bị đất, gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch đến bảo quản và vận chuyển. Quy trình này bao gồm việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hợp lý, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), đảm bảo vệ sinh an toàn trong quá trình sản xuất và ghi chép đầy đủ nhật ký sản xuất. Các cơ sở sản xuất cần được kiểm tra và đánh giá định kỳ để đảm bảo tuân thủ các yêu cầu của VietGAP.

Để đảm bảo ATTP một cách bền vững, cần xây dựng và phát triển các chuỗi cung ứng thực phẩm liên kết chặt chẽ giữa người sản xuất, doanh nghiệp chế biến, phân phối và người tiêu dùng. Việc liên kết chuỗi cung ứng giúp kiểm soát chất lượng từ trang trại đến bàn ăn, giảm thiểu rủi ro về ATTP và tạo ra giá trị gia tăng cho các sản phẩm nông nghiệp. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ và khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào phát triển chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn và bền vững.

HACCP là gì? HACCP là một hệ thống quản lý ATTP tập trung vào việc xác định, đánh giá và kiểm soát các mối nguy có thể xảy ra trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm. HACCP bao gồm 7 nguyên tắc cơ bản, trong đó quan trọng nhất là việc xác định các điểm kiểm soát tới hạn (CCP) và thiết lập các biện pháp kiểm soát để ngăn ngừa, loại bỏ hoặc giảm thiểu các mối nguy này xuống mức chấp nhận được. Áp dụng HACCP giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát ATTP và giảm thiểu rủi ro ngộ độc thực phẩm.

ISO 22000 là một tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, kết hợp các yếu tố của HACCP với các yêu cầu về hệ thống quản lý chất lượng. ISO 22000 yêu cầu các doanh nghiệp thiết lập và duy trì một hệ thống quản lý ATTP toàn diện, bao gồm việc xác định các mối nguy, thiết lập các biện pháp kiểm soát, thực hiện giám sát và đánh giá hiệu quả của hệ thống. Việc đạt chứng nhận ISO 22000 giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Mặc dù cả HACCP và ISO 22000 đều là các hệ thống quản lý ATTP hiệu quả, chúng có một số điểm khác biệt. HACCP tập trung chủ yếu vào việc kiểm soát các mối nguy cụ thể trong quá trình sản xuất, trong khi ISO 22000 có phạm vi rộng hơn, bao gồm cả các yêu cầu về hệ thống quản lý chất lượng. Việc lựa chọn hệ thống quản lý phù hợp phụ thuộc vào quy mô, loại hình sản xuất và mục tiêu của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nhỏ có thể bắt đầu với HACCP, sau đó nâng cấp lên ISO 22000 để có một hệ thống quản lý ATTP toàn diện hơn.

Thực phẩm hữu cơ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe người tiêu dùng và bảo vệ môi trường. Thực phẩm hữu cơ không chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh, hormone tăng trưởng và các hóa chất độc hại khác, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính, ung thư và các bệnh liên quan đến ngộ độc thực phẩm. Nông nghiệp hữu cơ giúp bảo vệ đất đai, nguồn nước, đa dạng sinh học và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Phát triển nông nghiệp hữu cơ mang lại nhiều cơ hội cho Việt Nam, giúp nâng cao giá trị nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, việc phát triển nông nghiệp hữu cơ cũng đối mặt với nhiều thách thức, như chi phí sản xuất cao, năng suất thấp hơn so với nông nghiệp truyền thống, thiếu kiến thức và kinh nghiệm về nông nghiệp hữu cơ và khó khăn trong việc chứng nhận thực phẩm hữu cơ. Cần có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích phát triển nông nghiệp hữu cơ từ Nhà nước và sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp, tổ chức và người nông dân.

Phát triển nông nghiệp bền vững là mục tiêu quan trọng của ngành nông nghiệp Việt Nam. Nông nghiệp bền vững không chỉ đảm bảo ATTP mà còn bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên hiệu quả và nâng cao đời sống của người nông dân. Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển nông nghiệp bền vững, như điều kiện tự nhiên thuận lợi, nguồn nhân lực dồi dào và kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp lâu đời. Cần có các giải pháp đồng bộ để khai thác tối đa các tiềm năng này và xây dựng một nền nông nghiệp xanh, sạch, đẹp và bền vững.

Kiểm nghiệm thực phẩm là quá trình phân tích, đánh giá chất lượng và ATTP của sản phẩm, nhằm xác định xem sản phẩm có đáp ứng các yêu cầu, tiêu chuẩn quy định hay không. Kết quả kiểm nghiệm là căn cứ quan trọng để các cơ quan quản lý nhà nước đưa ra các quyết định về việc cho phép lưu hành, xử lý vi phạm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Kiểm nghiệm thực phẩm giúp ngăn chặn các sản phẩm không an toàn, kém chất lượng lưu thông trên thị trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao uy tín của thực phẩm Việt Nam.

Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về ATTP, cần nâng cao năng lực hệ thống kiểm nghiệm thực phẩm cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ cán bộ. Các phòng thí nghiệm kiểm nghiệm cần được đầu tư các thiết bị hiện đại, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và có khả năng phân tích, phát hiện các chất độc hại, vi sinh vật gây bệnh trong thực phẩm. Đội ngũ cán bộ kiểm nghiệm cần được đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức và kỹ năng mới để đáp ứng yêu cầu công việc.

Việc tăng cường kiểm tra chất lượng nông sản trước khi lưu thông là một biện pháp quan trọng để đảm bảo ATTP và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh nông sản, đặc biệt là các sản phẩm có nguy cơ cao về ATTP, như rau quả, thịt gia súc, gia cầm và thủy sản. Việc kiểm tra cần được thực hiện một cách thường xuyên, khách quan và minh bạch, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm về ATTP.