Tổng quan nghiên cứu

Kiểm toán nhà nước (KTNN) đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, giám sát tài chính công và tài sản nhà nước, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Tại khu vực V, KTNN đã tổ chức nhiều hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ kiểm toán viên (KTV). Tuy nhiên, theo khảo sát thực trạng trong hai năm 2014-2015, hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ tại KTNN khu vực V còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ tại KTNN khu vực V, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ của KTNN khu vực V tại thành phố Cần Thơ, với đối tượng khảo sát gồm 41 học viên, 8 giảng viên và 19 cán bộ quản lý. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2015 đến tháng 12/2016. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ KTV, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm toán, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về đào tạo, bồi dưỡng công chức, đặc biệt là trong lĩnh vực kiểm toán nhà nước. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về đào tạo và bồi dưỡng công chức: Nhấn mạnh vai trò của đào tạo trong phát triển năng lực làm việc, nâng cao khả năng thực hiện nhiệm vụ và thích ứng với yêu cầu công việc mới. Mục tiêu đào tạo được xác định theo nguyên tắc SMART (Cụ thể, Đo được, Khả thi, Thực tế, Có thời hạn).

  2. Mô hình phát triển năng lực kiểm toán viên: Bao gồm các kỹ năng chuyên môn như khảo sát, lập kế hoạch, xác định rủi ro và trọng yếu, kiểm toán chi tiết, lập báo cáo kiểm toán và kỹ năng tin học. Đồng thời, năng lực này còn bao gồm phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị và kỹ năng giao tiếp.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: Kiểm toán nhà nước, kiểm toán viên nhà nước, đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán, kỹ năng nghiệp vụ kiểm toán, năng lực kiểm toán viên, và các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu pháp luật, các văn bản quy phạm liên quan đến KTNN và công tác đào tạo bồi dưỡng. Phương pháp khảo sát được áp dụng với bộ công cụ lấy ý kiến từ 41 học viên, 8 giảng viên và 19 cán bộ quản lý tại KTNN khu vực V. Phỏng vấn sâu với lãnh đạo cấp vụ và trưởng các phòng kiểm toán nhằm thu thập thông tin định tính.

Phương pháp thực nghiệm sư phạm được tiến hành với 2 lớp bồi dưỡng chuyên đề kỹ năng kiểm toán tại Sở Tài chính và cơ quan Thuế, nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp đề xuất. Phân tích thống kê toán học được sử dụng để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá kết quả học tập và hiệu quả bồi dưỡng.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 68 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng tham gia hoạt động bồi dưỡng. Thời gian nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 12/2015 đến tháng 12/2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng chương trình và nội dung bồi dưỡng còn hạn chế: Khoảng 65% học viên đánh giá chương trình bồi dưỡng chưa thực sự phù hợp với yêu cầu công việc và chưa cập nhật đầy đủ các chính sách, quy định mới. Nội dung chuyên đề còn khô khan, thiếu tính thực tiễn và chưa gắn kết chặt chẽ với thực tế kiểm toán.

  2. Phương pháp tổ chức và giảng dạy chưa hiệu quả: 58% học viên phản ánh phương pháp giảng dạy chủ yếu là truyền thụ kiến thức một chiều, thiếu sự tương tác và áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như học tập dựa trên trải nghiệm hay giải quyết tình huống. Cơ sở vật chất và phương tiện hỗ trợ bồi dưỡng cũng chưa đáp ứng tốt.

  3. Kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực thực tế: Hơn 60% học viên và cán bộ quản lý cho rằng hình thức kiểm tra chưa đánh giá được đầy đủ kỹ năng và năng lực thực hành của KTV, chủ yếu tập trung vào lý thuyết.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng: Bao gồm yếu tố khách quan như điều kiện vật chất, tài liệu, thời gian bồi dưỡng; và yếu tố chủ quan như động cơ học tập, năng lực ban đầu của học viên, năng lực giảng viên. Đặc biệt, động cơ học tập của KTV có ảnh hưởng lớn đến kết quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự đổi mới toàn diện trong chương trình, nội dung và phương pháp bồi dưỡng. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, KTNN khu vực V còn thiếu sự áp dụng các phương pháp đào tạo hiện đại, chưa tận dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong bồi dưỡng.

Biểu đồ đánh giá kỹ năng khảo sát thu thập thông tin và kỹ năng lập kế hoạch kiểm toán cho thấy điểm trung bình của học viên chỉ đạt khoảng 70%, thấp hơn so với yêu cầu tối thiểu 85% để đảm bảo chất lượng kiểm toán. Bảng phân phối tần suất điểm kiểm tra cũng phản ánh sự phân hóa lớn về năng lực giữa các học viên.

Kết quả này đồng nhất với các nghiên cứu trước đây về đào tạo công chức trong lĩnh vực kiểm toán, cho thấy cần thiết phải đổi mới toàn diện công tác bồi dưỡng nghiệp vụ để nâng cao năng lực đội ngũ KTV, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới mục tiêu, chương trình và nội dung bồi dưỡng: Cần xây dựng chương trình bồi dưỡng theo hướng cập nhật, thực tiễn, phân hóa theo từng ngạch KTV và lĩnh vực chuyên môn. Mục tiêu bồi dưỡng phải rõ ràng, đo lường được và phù hợp với yêu cầu công việc hiện tại và tương lai. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Ban lãnh đạo KTNN khu vực V phối hợp với các chuyên gia đào tạo.

  2. Áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, đa dạng: Khuyến khích sử dụng phương pháp học tập dựa trên trải nghiệm, giải quyết tình huống, học tập theo dự án nhằm tăng cường sự tương tác và phát triển kỹ năng thực hành. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ đào tạo hiện đại. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Phòng đào tạo và giảng viên.

  3. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá: Thiết kế các bài kiểm tra đánh giá năng lực thực hành, kỹ năng nghề nghiệp bên cạnh kiểm tra lý thuyết. Áp dụng đánh giá theo chuẩn đầu ra và phản hồi liên tục để điều chỉnh chương trình. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Ban kiểm tra và giảng viên.

  4. Tăng cường gắn kết bồi dưỡng với thực tế công việc: Tổ chức các khóa bồi dưỡng tại chỗ, kết hợp thực hành thực tế tại các đơn vị kiểm toán, tạo điều kiện cho KTV áp dụng kiến thức ngay sau khi học. Thời gian: liên tục, chủ thể: Lãnh đạo các phòng kiểm toán và phòng đào tạo.

  5. Nâng cao năng lực giảng viên và động viên học viên: Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực sư phạm và chuyên môn cho giảng viên. Xây dựng cơ chế khuyến khích, động viên học viên tích cực tham gia học tập, phát triển động cơ học tập đúng đắn. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Ban lãnh đạo KTNN khu vực V.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý KTNN khu vực V: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng nghiệp vụ, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo phù hợp.

  2. Giảng viên và chuyên gia đào tạo trong lĩnh vực kiểm toán: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, thiết kế chương trình đào tạo hiệu quả.

  3. Kiểm toán viên nhà nước và công chức KTNN: Nắm bắt các kỹ năng nghiệp vụ cần thiết, hiểu rõ vai trò của bồi dưỡng trong phát triển năng lực nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục học, quản lý nhà nước: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng trong lĩnh vực đào tạo công chức chuyên ngành kiểm toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ tại KTNN khu vực V chưa đạt hiệu quả như mong đợi?
    Nguyên nhân chính là do chương trình và nội dung bồi dưỡng chưa phù hợp, phương pháp giảng dạy còn truyền thống, thiếu sự tương tác và thực hành, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và động cơ học tập của học viên.

  2. Các kỹ năng nghiệp vụ nào là quan trọng nhất đối với kiểm toán viên nhà nước?
    Bao gồm kỹ năng khảo sát, thu thập thông tin, lập kế hoạch kiểm toán, xác định rủi ro và trọng yếu, kiểm toán chi tiết, lập báo cáo kiểm toán và kỹ năng tin học hỗ trợ phân tích dữ liệu.

  3. Phương pháp giảng dạy nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng?
    Phương pháp học tập dựa trên trải nghiệm, giải quyết tình huống và học tập theo dự án được khuyến khích nhằm tăng cường sự chủ động, tương tác và phát triển kỹ năng thực hành cho học viên.

  4. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá năng lực học viên một cách chính xác?
    Cần kết hợp kiểm tra lý thuyết với đánh giá năng lực thực hành, sử dụng các bài tập tình huống, dự án thực tế và phản hồi liên tục để đảm bảo học viên đạt chuẩn đầu ra theo yêu cầu công việc.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong việc nâng cao chất lượng bồi dưỡng nghiệp vụ?
    Lãnh đạo KTNN khu vực V, phòng đào tạo, giảng viên và chính các học viên đều có vai trò quan trọng trong việc xây dựng, tổ chức và tham gia các hoạt động bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Kết luận

  • Hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ tại KTNN khu vực V còn nhiều hạn chế về chương trình, phương pháp và đánh giá, ảnh hưởng đến năng lực của đội ngũ kiểm toán viên.
  • Nghiên cứu đã làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các nhóm giải pháp đổi mới toàn diện nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng.
  • Thực nghiệm sư phạm với các lớp bồi dưỡng chuyên đề cho thấy tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp đề xuất.
  • Đề xuất cần được triển khai trong vòng 6-12 tháng với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan.
  • Kêu gọi lãnh đạo KTNN khu vực V và các bên liên quan hành động để nâng cao năng lực đội ngũ kiểm toán viên, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.