Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng nghèo đói vẫn là một vấn đề xã hội bức xúc tại nhiều địa phương Việt Nam, trong đó có Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh. Theo số liệu của UBND Quận 7, tính đến ngày 01/01/2021, toàn quận có 1.316 hộ nghèo, chiếm 1,23% tổng số hộ dân, và 641 hộ cận nghèo, chiếm 0,60%. Đến cuối năm 2023, số hộ nghèo giảm còn 239 hộ (0,22%) và hộ cận nghèo còn 888 hộ (0,83%), thể hiện sự chuyển biến tích cực trong công tác giảm nghèo bền vững. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồn tại như công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, bộ máy thực thi chưa đồng bộ, và tâm lý trông chờ, ỷ lại của một bộ phận người dân.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực thi chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn Quận 7 trong giai đoạn 2021-2023, nhằm phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các chính sách vay vốn ưu đãi, hỗ trợ đào tạo nghề, y tế, giáo dục, bảo hiểm xã hội và các chính sách trợ giúp xã hội khác. Mục tiêu là nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo dưới 0,5% tổng số hộ và cải thiện chất lượng đời sống người dân.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung lý luận về thực thi chính sách giảm nghèo bền vững, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn để các cấp chính quyền và tổ chức liên quan hoàn thiện công tác giảm nghèo, hướng tới phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Quận 7 và các địa phương tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận biện chứng duy vật, dựa trên chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giảm nghèo. Đồng thời, nghiên cứu áp dụng các lý thuyết quản lý công và chính sách công, trong đó có mô hình chu trình chính sách công gồm các bước: hoạch định, phân tích, thực thi và đánh giá chính sách.

Ba khái niệm chính được làm rõ gồm:

  • Chính sách giảm nghèo bền vững: Tổng hợp các chính sách nhằm tăng cường lợi ích, trao quyền và bảo đảm an sinh xã hội cho người nghèo.
  • Thực thi chính sách: Quá trình tổ chức, triển khai các biện pháp nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính sách.
  • Chu trình chính sách công: Bao gồm hoạch định, phân tích, thực thi và đánh giá, trong đó thực thi là bước trung tâm kết nối các giai đoạn.

Ngoài ra, luận văn phân tích các chủ thể tham gia thực thi chính sách gồm cơ quan nhà nước cấp huyện, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và người nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND Quận 7, số liệu thống kê giai đoạn 2021-2023, cùng các tài liệu nghiên cứu liên quan. Cỡ mẫu khảo sát và phỏng vấn được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các cán bộ quản lý, người thực thi chính sách và đối tượng thụ hưởng.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định lượng: Sử dụng số liệu thống kê về tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo, kết quả thực hiện các chính sách vay vốn, đào tạo nghề, y tế, giáo dục.
  • Phân tích định tính: Đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy, công tác tuyên truyền, phối hợp giữa các chủ thể, cũng như các khó khăn, tồn tại trong quá trình thực thi.
  • So sánh liên địa phương: Tham khảo kinh nghiệm thực thi chính sách giảm nghèo tại Quận 6 và Quận 8 để rút ra bài học phù hợp cho Quận 7.

Timeline nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2021-2023, phù hợp với thời gian triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo rõ rệt: Từ 1.316 hộ nghèo (1,23%) năm 2021 giảm xuống còn 239 hộ (0,22%) năm 2023; hộ cận nghèo giảm từ 641 hộ (0,60%) xuống 888 hộ (0,83%) trong cùng kỳ. Quận 7 đã hoàn thành chỉ tiêu không còn hộ nghèo theo chuẩn mới của thành phố trước 2 năm so với kế hoạch.

  2. Hiệu quả các chính sách vay vốn ưu đãi và hỗ trợ đào tạo nghề: Hộ nghèo và cận nghèo được vay vốn tối đa 100 triệu đồng với lãi suất ưu đãi 6-7,92%/năm, hỗ trợ đào tạo nghề cho người từ 16-30 tuổi chưa qua đào tạo. Ví dụ, mô hình may gia công tại nhà giúp một hộ gia đình thoát nghèo với thu nhập ổn định 32 triệu đồng/người/năm.

  3. Chính sách hỗ trợ y tế và giáo dục được thực hiện đầy đủ: Hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí mua thẻ BHYT và khám chữa bệnh; học sinh thuộc hộ nghèo được miễn 100% học phí và hỗ trợ chi phí học tập. Điều này góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm rủi ro tái nghèo.

  4. Tổ chức bộ máy và công tác tuyên truyền còn nhiều hạn chế: Bộ máy thực thi chính sách chưa phân công rõ ràng, cán bộ kiêm nhiệm, thay đổi vị trí thường xuyên ảnh hưởng đến tiến độ. Công tác tuyên truyền còn mang tính hình thức, chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức người dân.

Thảo luận kết quả

Việc giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo tại Quận 7 trong giai đoạn 2021-2023 phản ánh hiệu quả bước đầu của các chính sách giảm nghèo bền vững. Sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp người nghèo tiếp cận nguồn vốn, đào tạo nghề và dịch vụ xã hội thiết yếu.

So sánh với Quận 6 và Quận 8, Quận 7 có điểm mạnh là sự quyết tâm chính trị và sự đồng thuận của các cấp chính quyền. Tuy nhiên, các tồn tại về tổ chức bộ máy và tuyên truyền cũng là điểm chung của nhiều địa phương, cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả thực thi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng hộ nghèo, hộ cận nghèo qua các năm và bảng tổng hợp các chính sách hỗ trợ theo từng nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ nét tiến trình giảm nghèo và mức độ bao phủ chính sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân

    • Động từ hành động: Tổ chức, phổ biến, nâng cao nhận thức
    • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân hiểu và tham gia chính sách lên 90% trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND Quận 7 phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội
    • Timeline: Triển khai ngay trong năm 2024 và duy trì thường xuyên

  2. Hoàn thiện bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực cán bộ

    • Động từ hành động: Sắp xếp, đào tạo, phân công rõ ràng
    • Target metric: Giảm 50% tình trạng kiêm nhiệm, tăng 30% cán bộ chuyên trách trong 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND Quận 7, Sở Nội vụ Thành phố
    • Timeline: Kế hoạch thực hiện từ 2024 đến 2026

  3. Huy động đa dạng nguồn lực tài chính và xã hội

    • Động từ hành động: Kêu gọi, phối hợp, vận động tài trợ
    • Target metric: Tăng nguồn vốn hỗ trợ giảm nghèo thêm 20% so với hiện tại trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giảm nghèo Quận 7, các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp
    • Timeline: Thực hiện từ 2024, đánh giá hàng năm

  4. Đẩy mạnh lồng ghép các chương trình, đề án giảm nghèo

    • Động từ hành động: Phối hợp, tích hợp, đồng bộ hóa
    • Target metric: 100% phường có kế hoạch giảm nghèo đồng bộ với các chương trình khác trong 1 năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND Quận 7, các phường
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2024

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá thực thi chính sách

    • Động từ hành động: Thanh tra, giám sát, báo cáo
    • Target metric: Tổ chức ít nhất 2 đợt kiểm tra/năm, giảm 30% sai phạm trong 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra Quận, các phòng ban liên quan
    • Timeline: Bắt đầu từ năm 2024 và duy trì liên tục

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, quận

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách giảm nghèo bền vững, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và tổ chức thực hiện.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức bộ máy và giám sát công tác giảm nghèo.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, chính sách công

    • Lợi ích: Nắm bắt các mô hình, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về chính sách giảm nghèo tại địa phương.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn hoặc bài báo khoa học.

  3. Tổ chức chính trị - xã hội và phi chính phủ tham gia giảm nghèo

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách phối hợp với các cơ quan nhà nước trong thực thi chính sách.
    • Use case: Thiết kế chương trình hỗ trợ, vận động nguồn lực và triển khai dự án giảm nghèo.

  4. Người dân, đặc biệt là hộ nghèo, hộ cận nghèo tại Quận 7

    • Lợi ích: Nắm bắt quyền lợi, chính sách hỗ trợ và các cơ hội tham gia phát triển kinh tế, xã hội.
    • Use case: Tận dụng các chính sách vay vốn, đào tạo nghề, hỗ trợ y tế và giáo dục để cải thiện đời sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách giảm nghèo bền vững là gì?
    Chính sách giảm nghèo bền vững là tập hợp các biện pháp nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện sống và tạo cơ hội tiếp cận dịch vụ xã hội cho người nghèo, giúp họ thoát nghèo một cách lâu dài và bền vững. Ví dụ, chính sách vay vốn ưu đãi và đào tạo nghề là những công cụ thiết thực trong chính sách này.

  2. Tại sao cần thực thi chính sách giảm nghèo bền vững ở cấp huyện?
    Cấp huyện là nơi trực tiếp tiếp cận và quản lý đối tượng thụ hưởng, do đó việc thực thi chính sách tại đây quyết định hiệu quả toàn bộ chương trình. Thực thi tốt giúp đảm bảo chính sách phù hợp với điều kiện thực tế và phát huy tối đa nguồn lực.

  3. Các chủ thể nào tham gia thực thi chính sách giảm nghèo?
    Bao gồm cơ quan nhà nước cấp huyện, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và người nghèo. Sự phối hợp giữa các chủ thể này tạo nên sức mạnh tổng hợp trong công tác giảm nghèo.

  4. Những khó khăn chính trong thực thi chính sách giảm nghèo tại Quận 7 là gì?
    Bao gồm công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, bộ máy thực thi chưa phân công rõ ràng, cán bộ kiêm nhiệm và thay đổi vị trí thường xuyên, nguồn lực phân bổ còn hạn chế và tâm lý ỷ lại của một bộ phận người dân.

  5. Làm thế nào để người nghèo tiếp cận được các chính sách hỗ trợ?
    Người nghèo cần chủ động tham gia các chương trình đào tạo, vay vốn và các hoạt động do chính quyền địa phương tổ chức. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách và hỗ trợ thủ tục để người dân dễ dàng tiếp cận.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng thực thi chính sách giảm nghèo bền vững tại Quận 7 giai đoạn 2021-2023, góp phần bổ sung lý luận quản lý công và chính sách công.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, nhiều chính sách vay vốn, đào tạo nghề, y tế và giáo dục được triển khai hiệu quả, tuy nhiên vẫn còn tồn tại về tổ chức bộ máy và công tác tuyên truyền.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện bộ máy, huy động nguồn lực đa dạng, lồng ghép chương trình và nâng cao kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, hỗ trợ các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và người dân trong công tác giảm nghèo bền vững.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để nhân rộng mô hình thành công.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần xây dựng Quận 7 phát triển toàn diện, bền vững trong tương lai gần.