Thiết Kế và Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Trong Dạy Học Môn Toán Lớp 5

HĐTN giúp học sinh hiểu rõ hơn về ứng dụng của toán học trong đời sống thực tế. Điều này tạo động lực học tập và khơi gợi niềm yêu thích môn Toán. Hoạt động trải nghiệm môn Toán lớp 5 còn góp phần phát triển các kỹ năng mềm như làm việc nhóm, giao tiếp, giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Các em sẽ được vận dụng những tri thức, kiến thức, kĩ năng, thái độ đã được tích luỹ từ giáo dục toán học và những kinh nghiệm của bản thân vào thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo; phát triển cho học sinh những năng lực cần thiết cho bản thân trở thành người lao động tương lai và người công dân có trách nhiệm; giúp học sinh bước đầu xác định được năng lực, sở trường của bản thân nhằm định hướng và lựa chọn nghề nghiệp.

Mục tiêu chính là giúp học sinh phát triển năng lực toán học một cách tự nhiên và hứng thú. Học sinh không chỉ nhớ công thức mà còn hiểu rõ bản chất của vấn đề và biết cách áp dụng vào các tình huống khác nhau. Dạy học toán lớp 5 theo hướng trải nghiệm tập trung vào việc tạo ra các hoạt động học tập gần gũi với cuộc sống, khuyến khích học sinh tự khám phá, tìm tòi và giải quyết vấn đề. Đặc biệt, với đặc điểm tâm lí lứa tuổi đặc trưng của mình, HS lớp 5 có tư duy và nhận thức khá phát triển, các em luôn thích thú, hứng khởi với các hoạt động tích cực, điều này rất thuận lợi để tiến hành các HĐTN trong hoạt động dạy học.

Việc tìm kiếm các tài liệu tham khảo chất lượng và phù hợp với chương trình học hiện hành là một thách thức lớn. Tài liệu hoạt động trải nghiệm Toán lớp 5 còn hạn chế về số lượng và chưa đa dạng về hình thức. Giáo viên cần phải tự mình xây dựng các hoạt động, điều này đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và kỹ năng chuyên môn. Cần có sự đầu tư hơn nữa vào việc phát triển các nguồn tài liệu, công cụ hỗ trợ để giúp giáo viên dễ dàng hơn trong việc thiết kế và tổ chức HĐTN.

Việc đánh giá HĐTN không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra kiến thức mà còn phải đánh giá cả kỹ năng, thái độ và sự phát triển toàn diện của học sinh. Đánh giá hoạt động trải nghiệm toán 5 cần có các tiêu chí cụ thể, rõ ràng và phù hợp với từng hoạt động. Cần có sự kết hợp giữa đánh giá của giáo viên, tự đánh giá của học sinh và đánh giá của phụ huynh để có cái nhìn toàn diện và chính xác nhất về sự tiến bộ của học sinh. Theo tác giả, để phát triển sự hiểu biết khoa học, ta có thể tác động vào nhận thức của người học, nhưng để phát triển và hình thành năng lực, phẩm chất thì người học cần phải trải nghiệm.

Việc tích hợp các hoạt động trải nghiệm vào chương trình môn Toán lớp 5 đòi hỏi giáo viên phải có sự am hiểu về cả nội dung môn học và các phương pháp giáo dục trải nghiệm. Sự tích hợp này cần phải tự nhiên, hợp lý và không làm ảnh hưởng đến việc truyền đạt kiến thức cơ bản. Tích hợp hoạt động trải nghiệm vào môn Toán lớp 5 cần có sự linh hoạt, sáng tạo và phù hợp với đặc điểm của từng bài học, từng chủ đề. Hơn lúc nào hết, việc tham gia hoạt động, tiến hành trải nghiệm, thể hiện năng lực của bản thân là con đường tự nhiên nhất, nhẹ nhàng nhất mà hiệu quả nhất đưa các em đến với yêu cầu hoàn thành tốt mục tiêu dạy học toán và bồi dưỡng năng lực, phẩm chất cần thiết, đáp ứng mục tiêu đổi mới chương trình, sách giáo khoa ở trường tiểu học.

Tạo ra các hoạt động mà học sinh có thể trực tiếp áp dụng kiến thức toán học vào giải quyết các vấn đề thực tế. Ví dụ: đo đạc diện tích sân trường, tính toán chi phí mua sắm vật dụng, lập kế hoạch tiết kiệm tiền. Phương pháp dạy học trải nghiệm trong Toán học lớp 5 này giúp học sinh thấy được giá trị của môn Toán và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề. Theo ông, học qua trải nghiệm xảy ra khi một người sau khi tham gia trải nghiệm nhìn lại và đánh giá, xác định cái gì là hữu ích hoặc quan trọng cần nhớ và sử dụng những điều này để thực hiện các hoạt động khác trong tương lai.

Các trò chơi không chỉ giúp học sinh ôn tập kiến thức một cách thú vị mà còn phát triển tư duy logic và khả năng phối hợp. Ví dụ: trò chơi “Ai nhanh hơn”, “Giải ô chữ toán học”, “Đố vui có thưởng”. Các trò chơi toán học lớp 5 trải nghiệm cần được thiết kế sao cho phù hợp với trình độ của học sinh và mục tiêu của bài học. Bằng hoạt động và thông qua các hoạt động trải nghiệm, các em được lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng và bồi dưỡng hành vi, cảm xúc của mình.

Hoạt động nhóm trong dạy toán lớp 5 giúp học sinh học hỏi lẫn nhau, chia sẻ kinh nghiệm và phát triển kỹ năng giao tiếp. Các hoạt động nhóm cần được thiết kế sao cho mọi thành viên đều có cơ hội tham gia và đóng góp ý kiến. Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự quản lý nhóm và giải quyết các mâu thuẫn phát sinh. Theo GS. Phạm Minh Hạc là một trong những người đầu tiên nghiên cứu phát triển ứng dụng Lý thuyết Hoạt động vào nhà trường. Theo ông, thông qua hoạt động của chính cá nhân, bản thân mới được hình thành và phát triển.

Thiết kế các dự án học tập mà học sinh có thể tự mình thực hiện, từ việc lập kế hoạch đến triển khai và đánh giá kết quả. Ví dụ: dự án “Xây dựng mô hình khu dân cư”, “Thiết kế vườn hoa trường em”, “Tìm hiểu về các loại hình kinh doanh”. Kế hoạch bài dạy toán lớp 5 trải nghiệm cần có sự hướng dẫn của giáo viên nhưng vẫn đảm bảo tính chủ động và sáng tạo của học sinh. Các năng lực toán học sẽ được hình thành và phát triển tốt hơn trong hoạt động học tập của HS. Nội dung này cần được tìm hiểu và đề xuất để vận dụng trong dạy học môn Toán ở lớp 4, 5 .

Tổ chức các buổi tham quan, dã ngoại tại các địa điểm có liên quan đến kiến thức toán học. Ví dụ: tham quan bảo tàng khoa học, xưởng sản xuất, công trình xây dựng. Chủ đề hoạt động trải nghiệm toán lớp 5 này giúp học sinh mở rộng tầm nhìn, kết nối kiến thức với thực tế và phát triển tình yêu với môn Toán. Tại Hàn Quốc - đất nước luôn đạt “top” đầu trong kì thi đánh giá HS quốc tế PISA- Bộ Khoa học - Kĩ thuật và Giáo dục đã nhắc đến một trong những chương trình đổi mới của giáo dục Hàn Quốc là HĐTN sáng tạo.

Phân tích và giới thiệu các ví dụ về bài tập toán lớp 5 được thiết kế theo hướng trải nghiệm, sáng tạo. Chia sẻ kinh nghiệm và phương pháp giải quyết các bài tập này. Bài tập toán lớp 5 trải nghiệm sáng tạo giúp học sinh phát triển tư duy logic, khả năng phân tích và giải quyết vấn đề.Trong kỉ yếu Hội thảo quốc gia về giáo dục toán học phổ thông (2011), bàn về hoạt động của HS trong dạy học toán, tác giả Nguyễn Bá Kim cho rằng, “một con đường, nếu không muốn nói là duy nhất, là tạo cơ hội và tổ chức cho HS học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo.

So sánh kết quả học tập của học sinh khi áp dụng và không áp dụng HĐTN. Phân tích những ưu điểm và hạn chế của từng phương pháp. Ứng dụng hoạt động trải nghiệm trong dạy toán lớp 5 giúp học sinh hiểu rõ hơn về ứng dụng của toán học trong đời sống thực tế và phát triển các kỹ năng cần thiết. Kết quả của một khảo sát tại Anh Quốc cho biết: Hơn 50% trẻ con nước Anh chưa từng biết đến nông thôn, miền quê là gì, riêng thủ đô London con số này là 35%.

Đề xuất các ý tưởng và giải pháp để phát triển HĐTN trong dạy học Toán lớp 5 trong tương lai. Khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới trong thiết kế hoạt động. Gợi ý hoạt động trải nghiệm Toán lớp 5 cần đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường học,từng địa phương. Trong bài viết “HĐTN sáng tạo, góc nhìn từ lí thuyết và học từ trải nghiệm”, PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa đã nói đến sự khác biệt giữa học đi đôi với hành, học thông qua làm và học từ trải nghiệm. Trong đó, “học từ trải nghiệm gần giống với học thông qua làm nhưng khác ở chỗ là nó gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân”.

Tóm tắt lại những kết quả và kinh nghiệm đã đạt được trong quá trình nghiên cứu và áp dụng HĐTN vào dạy học Toán lớp 5. Đưa ra những khuyến nghị và đề xuất để tiếp tục phát triển phương pháp này trong tương lai. Nâng cao hiệu quả dạy toán lớp 5 bằng trải nghiệm là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực và sáng tạo của cả giáo viên và học sinh. Cần có sự đầu tư hơn nữa vào việc phát triển các nguồn tài liệu, công cụ hỗ trợ để giúp giáo viên dễ dàng hơn trong việc thiết kế và tổ chức HĐTN.