Tổng quan nghiên cứu

Hành tây (Allium cepa L.) là một trong những sản phẩm nông nghiệp quan trọng, được trồng rộng rãi tại Việt Nam với diện tích khoảng 400.000 ha rau củ quả và 600.000 ha cây ăn quả nhiệt đới và á nhiệt đới, sản lượng đạt khoảng 6 triệu tấn rau củ quả và 4 triệu tấn cây ăn quả mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản nói chung ở Việt Nam lên đến hơn 25% đối với quả và hơn 30% đối với rau, gây thiệt hại kinh tế khoảng 3.000 tỷ đồng mỗi năm. Đặc biệt, khâu bóc vỏ hành tây hiện nay chủ yếu thực hiện thủ công, gây mất nhiều thời gian, năng suất thấp và ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là thiết kế và chế tạo máy bóc vỏ hành tây phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ, nhà hàng và hộ gia đình, nhằm nâng cao năng suất, giảm tổn thất và chi phí lao động. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào thiết kế, tính toán, chế tạo và thử nghiệm máy bóc vỏ hành tây tại Việt Nam trong giai đoạn 2011-2013. Việc ứng dụng máy móc trong khâu này không chỉ góp phần hiện đại hóa công nghệ chế biến sau thu hoạch mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kỹ thuật trong lĩnh vực công nghệ chế tạo máy, bao gồm:

  • Lý thuyết cơ học vật liệu: áp dụng trong tính toán lực kẹp, lực cắt và độ bền của các bộ phận máy như dao cắt, lò xo, bánh côn.
  • Mô hình truyền động cơ khí: thiết kế hệ thống truyền động bánh răng, đai, trục nhằm đảm bảo chuyển động chính xác và ổn định cho các bộ phận máy.
  • Khái niệm về công nghệ chế biến sau thu hoạch: tập trung vào quy trình bóc vỏ hành tây, các phương pháp cắt, bóc vỏ và xử lý nguyên liệu nhằm giảm tổn thất và nâng cao chất lượng sản phẩm.
  • Khái niệm về an toàn lao động và vệ sinh thực phẩm: đảm bảo thiết kế máy an toàn cho người sử dụng và phù hợp với tiêu chuẩn vệ sinh trong chế biến thực phẩm.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập tài liệu trong và ngoài nước về đặc điểm sinh học hành tây, các phương pháp bóc vỏ hiện có, máy móc chế biến hành tây trên thế giới, cũng như các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan.
  • Phương pháp phân tích: So sánh các phương án thiết kế bộ phận máy dựa trên tiêu chí cấu tạo, thao tác vận hành, độ ổn định, an toàn, chi phí và năng suất. Tính toán thiết kế chi tiết các bộ phận như dao cắt, bộ phận kẹp, bộ phận tách vỏ dựa trên các thông số kỹ thuật và đặc tính vật liệu.
  • Phương pháp thực nghiệm: Chế tạo mô hình máy theo phương án thiết kế được chọn, tiến hành thử nghiệm xác định lực cần thiết của lò xo, áp suất khí và tốc độ vòng quay ảnh hưởng đến độ sạch vỏ. Xử lý kết quả thực nghiệm để hoàn thiện thiết kế.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu và thiết kế từ 2011 đến 2012, chế tạo và thử nghiệm trong năm 2013.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lựa chọn phương án kẹp chặt: Phương án sử dụng lò xo kẹp được đánh giá cao với kết cấu đơn giản, thao tác dễ dàng, lực kẹp ổn định và chi phí thấp hơn so với phương án kẹp bằng khối V. Năng suất máy đạt khoảng 300-400 kg/ca 8 giờ, phù hợp với quy mô vừa và nhỏ.

  2. Bộ phận cắt rễ và chóp hành: Phương án sử dụng dao phay ngón kết hợp dao cắt ngang cho hiệu quả cắt sạch, an toàn và dễ bảo trì hơn so với phương án dùng hai lưỡi cưa đĩa. Độ sạch vỏ đạt trên 90% trong thử nghiệm thực tế.

  3. Bộ phận khía vỏ: Sử dụng bốn tay cắt lắp dao cắt rãnh dọc cho phép cắt đều 4 rãnh trên củ hành, giúp quá trình bóc vỏ hiệu quả hơn so với phương án băng tải kéo chỉ cắt được 2 rãnh. Chiều sâu cắt đồng đều, đảm bảo không làm tổn thương phần thịt củ hành.

  4. Bộ phận tách vỏ: Bộ phận tách vỏ bằng bốn bánh côn xoay tạo ma sát hiệu quả, giúp bóc sạch lớp vỏ ngoài với độ sạch vỏ đạt trên 85%. So với phương án băng tải ma sát, bánh côn có cấu tạo đơn giản, dễ điều chỉnh và năng suất cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả thử nghiệm cho thấy máy bóc vỏ hành tây thiết kế theo phương án đã chọn đáp ứng được yêu cầu về năng suất và chất lượng sản phẩm. Lực kẹp bằng lò xo vừa đủ để giữ củ hành chắc chắn mà không làm dập nát, đồng thời dao cắt và bộ phận tách vỏ hoạt động hiệu quả, giảm tỷ lệ phế phẩm. So với các máy bóc vỏ hành tây nhập khẩu có công suất lớn và giá thành cao, máy thiết kế phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ, có giá thành hợp lý, dễ vận hành và bảo trì.

Dữ liệu thử nghiệm có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa áp suất khí, tốc độ vòng quay và độ sạch vỏ, giúp xác định thông số vận hành tối ưu. Bảng so sánh các phương án thiết kế cũng minh họa rõ ưu nhược điểm từng bộ phận, hỗ trợ quyết định lựa chọn phương án tối ưu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai sản xuất máy bóc vỏ hành tây quy mô nhỏ: Khuyến khích các cơ sở sản xuất vừa và nhỏ, nhà hàng và hộ gia đình đầu tư sử dụng máy để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Đào tạo vận hành và bảo trì máy: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật cho người sử dụng nhằm đảm bảo vận hành an toàn, hiệu quả và kéo dài tuổi thọ máy, thực hiện trong 6 tháng đầu sau khi máy được đưa vào sử dụng.

  3. Nghiên cứu cải tiến nâng cao năng suất và giảm tổn thất: Tiếp tục nghiên cứu tối ưu hóa các bộ phận máy, đặc biệt là bộ phận tách vỏ và hệ thống điều khiển tự động để tăng công suất lên trên 500 kg/ca, dự kiến trong 2-3 năm tiếp theo.

  4. Hỗ trợ chính sách và tài chính cho doanh nghiệp nhỏ: Đề xuất các chính sách hỗ trợ vay vốn, ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp đầu tư máy móc hiện đại trong lĩnh vực chế biến nông sản nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các cơ sở sản xuất chế biến rau củ quả vừa và nhỏ: Giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm tổn thất và chi phí lao động trong khâu sơ chế hành tây.

  2. Nhà hàng và hộ gia đình có nhu cầu chế biến hành tây số lượng lớn: Tăng năng suất bóc vỏ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và giảm thời gian chế biến.

  3. Các kỹ sư và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ chế tạo máy: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về thiết kế, chế tạo máy bóc vỏ hành tây, làm nền tảng cho các nghiên cứu phát triển máy móc chế biến nông sản khác.

  4. Các cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong lĩnh vực chế biến sau thu hoạch, góp phần nâng cao giá trị nông sản.

Câu hỏi thường gặp

  1. Máy bóc vỏ hành tây này phù hợp với quy mô sản xuất nào?
    Máy được thiết kế cho các cơ sở sản xuất vừa và nhỏ, nhà hàng và hộ gia đình với công suất khoảng 300-400 kg/ca 8 giờ, phù hợp với nhu cầu chế biến không quá lớn.

  2. Máy có thể xử lý các kích thước hành tây khác nhau không?
    Máy có bộ phận kẹp bằng lò xo linh hoạt, có thể kẹp được nhiều kích thước hành tây từ 45 mm đến 100 mm đường kính, đảm bảo hiệu quả bóc vỏ đồng đều.

  3. Độ sạch vỏ sau khi bóc bằng máy đạt bao nhiêu phần trăm?
    Thử nghiệm thực tế cho thấy độ sạch vỏ đạt trên 85%, giảm đáng kể tỷ lệ phế phẩm so với phương pháp bóc vỏ thủ công.

  4. Chi phí đầu tư máy có phù hợp với các cơ sở nhỏ không?
    So với các máy nhập khẩu có giá từ vài chục triệu đến hàng trăm ngàn USD, máy thiết kế trong nghiên cứu có giá thành hợp lý, phù hợp với khả năng đầu tư của các cơ sở vừa và nhỏ.

  5. Máy có đảm bảo an toàn và vệ sinh thực phẩm không?
    Máy được thiết kế đảm bảo an toàn cho người vận hành với các bộ phận bảo vệ và thao tác đơn giản. Vật liệu chế tạo phù hợp với tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm.

Kết luận

  • Đã thiết kế và chế tạo thành công máy bóc vỏ hành tây phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ, nhà hàng và hộ gia đình.
  • Máy có công suất khoảng 300-400 kg/ca 8 giờ, độ sạch vỏ đạt trên 85%, giảm tổn thất và chi phí lao động.
  • Phương án thiết kế bộ phận kẹp bằng lò xo, dao cắt bằng dao phay ngón và dao cắt ngang, bộ phận khía vỏ bằng bốn tay cắt lắp dao và bộ phận tách vỏ bằng bốn bánh côn xoay được lựa chọn tối ưu.
  • Kết quả thử nghiệm thực tế chứng minh tính khả thi và hiệu quả của máy trong điều kiện sản xuất tại Việt Nam.
  • Đề xuất triển khai ứng dụng máy trong các cơ sở sản xuất vừa và nhỏ, đồng thời tiếp tục nghiên cứu cải tiến nâng cao năng suất và tính tự động trong tương lai.

Hành động tiếp theo là tổ chức sản xuất thử nghiệm quy mô lớn, đào tạo vận hành và mở rộng ứng dụng máy bóc vỏ hành tây nhằm góp phần hiện đại hóa công nghệ chế biến nông sản tại Việt Nam.