Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của nền giáo dục Việt Nam, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế, văn hóa và giáo dục lớn nhất cả nước, hoạt động thanh tra, kiểm tra trong ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) giữ vai trò then chốt nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Theo số liệu năm học 2022 – 2023, ngành GD&ĐT TP. HCM quản lý 2.686 trường với hơn 1,5 triệu học sinh, trong đó có 1.621 trường phổ thông và 1.065 cơ sở giáo dục khác. Hoạt động thanh tra, kiểm tra được thực hiện bởi Sở GD&ĐT TP. HCM nhằm giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật, phát hiện và xử lý các vi phạm, đồng thời nâng cao chất lượng quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở GD&ĐT TP. HCM trong năm học 2022 – 2023, xác định các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ hoạt động thanh tra, kiểm tra trên địa bàn TP. HCM trong giai đoạn từ năm 2022 đến 2023, với trọng tâm là các đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập thuộc quản lý của Sở. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý nhà nước, tăng cường minh bạch và trách nhiệm trong ngành GD&ĐT, đồng thời hỗ trợ phát hiện sớm các sai phạm, góp phần phát triển bền vững giáo dục tại TP. HCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và pháp luật về thanh tra, kiểm tra, trong đó có Luật Thanh tra năm 2022 quy định rõ về hoạt động thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Hai khái niệm trọng tâm là:

  • Thanh tra: Hoạt động xem xét, đánh giá và xử lý theo trình tự pháp luật của cơ quan có thẩm quyền nhằm phát hiện, ngăn chặn vi phạm và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
  • Kiểm tra: Hoạt động thu thập thông tin, rà soát và đánh giá thực trạng nhằm điều chỉnh, cải tiến hoạt động quản lý.

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình quản lý chất lượng trong giáo dục, nhấn mạnh vai trò của thanh tra, kiểm tra trong việc đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý, phòng ngừa tiêu cực và thúc đẩy phát triển. Các khái niệm chính bao gồm: tính khách quan và chủ quan trong thanh tra, vai trò phối hợp giữa các cơ quan, ảnh hưởng của dư luận xã hội và tiêu cực xã hội đến hoạt động thanh tra, kiểm tra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Sở GD&ĐT TP. HCM, báo cáo hoạt động thanh tra, kiểm tra năm học 2022 – 2023; phỏng vấn chuyên gia, cán bộ thanh tra; tài liệu pháp luật liên quan.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu gồm 148 cán bộ, công chức thuộc Sở GD&ĐT TP. HCM, đại diện cho các phòng ban và bộ phận thanh tra, kiểm tra.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả số liệu hoạt động thanh tra, kiểm tra; phân tích nội dung phỏng vấn; so sánh kết quả với các tiêu chuẩn pháp luật và các nghiên cứu tương tự.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong quý I và II năm 2024; phân tích và hoàn thiện báo cáo trong quý III năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và tần suất hoạt động thanh tra, kiểm tra: Trong năm học 2022 – 2023, Sở GD&ĐT TP. HCM thực hiện 26 cuộc thanh tra (11 cuộc hành chính, 15 chuyên ngành) và 141 cuộc kiểm tra với 238 đơn vị được kiểm tra. Trong đó, 5 cuộc thanh tra trùng lặp với các cuộc kiểm tra khác, cho thấy sự phối hợp chưa tối ưu giữa các bộ phận.

  2. Hiệu quả phát hiện và xử lý vi phạm: Qua thanh tra, Sở phát hiện nhiều hạn chế trong quản lý tài chính, tuyển dụng và thực hiện chuyên môn tại các trường. Tỷ lệ kết luận thanh tra được theo dõi và xử lý đạt khoảng 80%, tuy nhiên còn tồn tại 24 kết luận với 96 nội dung đang trong quá trình theo dõi, cho thấy việc xử lý sau thanh tra chưa đồng bộ.

  3. Cơ cấu nhân sự và trình độ chuyên môn: Sở có 148 biên chế, trong đó 80 cán bộ có trình độ thạc sĩ, 4 tiến sĩ, đảm bảo năng lực chuyên môn cao. Tuy nhiên, sự phân bổ nhân sự chưa đồng đều giữa các phòng ban, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra.

  4. Ứng dụng công nghệ và quản lý hồ sơ: Việc quản lý hồ sơ, tài liệu thanh tra, kiểm tra còn thủ công, chưa tận dụng tối đa công nghệ thông tin, dẫn đến chậm trễ trong báo cáo và theo dõi kết quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở GD&ĐT TP. HCM đã góp phần quan trọng trong việc phát hiện và xử lý các vi phạm, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giáo dục. Tuy nhiên, sự trùng lặp trong các cuộc thanh tra và kiểm tra phản ánh sự thiếu phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận, gây lãng phí nguồn lực. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý công, việc xử lý kết luận thanh tra còn chậm trễ là điểm cần cải thiện để đảm bảo tính kịp thời và hiệu quả.

Ngoài ra, mặc dù đội ngũ cán bộ có trình độ cao, nhưng việc phân bổ nhân sự chưa hợp lý và thiếu đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra ảnh hưởng đến chất lượng công tác. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ còn hạn chế cũng là nguyên nhân khiến công tác theo dõi, báo cáo chưa đạt hiệu quả tối ưu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng cuộc thanh tra, kiểm tra theo từng loại và bảng tổng hợp kết quả xử lý kết luận thanh tra, giúp minh họa rõ ràng hơn về hiệu quả hoạt động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện quy chế tổ chức, hoạt động thanh tra, kiểm tra: Ban hành quy chế chi tiết, rõ ràng về phân công, phối hợp giữa các phòng ban nhằm tránh trùng lặp, nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Sở GD&ĐT TP. HCM.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và báo cáo: Triển khai hệ thống quản lý điện tử cho công tác thanh tra, kiểm tra, giúp theo dõi tiến độ, lưu trữ và báo cáo nhanh chóng, chính xác. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin phối hợp Thanh tra Sở.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng thanh tra, kiểm tra cho cán bộ, công chức nhằm nâng cao năng lực và tính chuyên nghiệp. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp Thanh tra Sở.

  4. Tăng cường theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận thanh tra: Thiết lập cơ chế báo cáo định kỳ, giám sát chặt chẽ việc thực hiện các kiến nghị sau thanh tra, đảm bảo xử lý kịp thời các tồn tại, hạn chế. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên. Chủ thể thực hiện: Thanh tra Sở phối hợp các phòng chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngành Giáo dục và Đào tạo: Giúp hiểu rõ về vai trò, quy trình và hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra, từ đó nâng cao năng lực quản lý và giám sát.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý công, Luật hành chính: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực giáo dục, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Cán bộ thanh tra, kiểm tra các cơ quan nhà nước: Hỗ trợ nâng cao nghiệp vụ, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác, từ đó cải tiến phương pháp làm việc.

  4. Các đơn vị giáo dục công lập và ngoài công lập tại TP. HCM: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu và trách nhiệm trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, từ đó chủ động nâng cao chất lượng quản lý nội bộ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động thanh tra và kiểm tra khác nhau như thế nào?
    Thanh tra là hoạt động có thẩm quyền của Nhà nước nhằm xem xét, đánh giá và xử lý vi phạm theo quy định pháp luật, thường có phạm vi hẹp và thời gian cụ thể. Kiểm tra là hoạt động thu thập thông tin, rà soát thường xuyên, có thể do nhiều chủ thể thực hiện và linh hoạt hơn về phạm vi và thời gian.

  2. Số lượng cuộc thanh tra, kiểm tra trong năm học 2022 – 2023 là bao nhiêu?
    Sở GD&ĐT TP. HCM đã thực hiện 26 cuộc thanh tra (11 hành chính, 15 chuyên ngành) và 141 cuộc kiểm tra với 238 đơn vị được kiểm tra, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến công tác quản lý giáo dục.

  3. Những hạn chế chính trong hoạt động thanh tra, kiểm tra hiện nay là gì?
    Bao gồm sự trùng lặp trong các cuộc thanh tra, kiểm tra gây lãng phí nguồn lực; xử lý kết luận thanh tra chưa kịp thời; ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế; và phân bổ nhân sự chưa hợp lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra?
    Cần xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường đào tạo nghiệp vụ cho cán bộ, và thiết lập cơ chế giám sát, đôn đốc việc thực hiện kết luận thanh tra.

  5. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý giáo dục là gì?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện và xử lý vi phạm, đảm bảo tuân thủ pháp luật, nâng cao chất lượng quản lý, phòng ngừa tiêu cực, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành giáo dục.

Kết luận

  • Hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở GD&ĐT TP. HCM trong năm học 2022 – 2023 đã thực hiện 26 cuộc thanh tra và 141 cuộc kiểm tra, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giáo dục.
  • Cơ cấu nhân sự có trình độ chuyên môn cao là thế mạnh, nhưng cần cải thiện phân bổ và đào tạo nghiệp vụ để nâng cao chất lượng công tác.
  • Việc phối hợp giữa các phòng ban còn hạn chế, dẫn đến trùng lặp và lãng phí nguồn lực.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, báo cáo còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả theo dõi và xử lý kết luận thanh tra.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy chế, tăng cường đào tạo, ứng dụng công nghệ và giám sát thực hiện kết luận thanh tra trong 6-12 tháng tới.

Tiếp theo, các cơ quan quản lý và Sở GD&ĐT TP. HCM cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra, góp phần phát triển ngành giáo dục bền vững. Độc giả quan tâm có thể liên hệ với tác giả hoặc Sở GD&ĐT TP. HCM để trao đổi, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn quản lý.