Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2013-2017, tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện 1.608 dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước với tổng vốn đầu tư khoảng 6 nghìn tỷ đồng, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) bình quân hàng năm giai đoạn 2008-2015 đạt 6,25%, trong đó công nghiệp và xây dựng tăng 7,15%, dịch vụ tăng 6,85%. Giai đoạn 2016-2018, GRDP ước đạt 5,84%, với công nghiệp - xây dựng tăng 12,29% và dịch vụ tăng 7,26%. GRDP bình quân đầu người năm 2018 ước đạt 39,7 triệu đồng, gấp 3,4 lần so với năm 2008.

Tuy nhiên, công tác thẩm định dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn còn tồn tại nhiều khó khăn như năng lực cán bộ hạn chế, nội dung thẩm định chưa sát thực tế, quy trình phức tạp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng thẩm định dự án sử dụng ngân sách nhà nước tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2013-2017, chỉ rõ điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư công, tập trung vào thẩm định dự án sử dụng ngân sách nhà nước. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước: Là dự án đầu tư sử dụng toàn bộ hoặc một phần vốn ngân sách nhà nước, được phân loại theo quy mô và tính chất như dự án nhóm A, B, C và dự án quan trọng quốc gia.
  • Thẩm định dự án đầu tư: Quá trình đánh giá khách quan, toàn diện các nội dung kinh tế, kỹ thuật, tài chính, môi trường của dự án nhằm xác định tính khả thi và hiệu quả, làm cơ sở cho quyết định đầu tư.
  • Bộ máy thẩm định dự án: Cơ cấu tổ chức gồm các phòng chuyên môn thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư, chịu sự chỉ đạo của Giám đốc Sở, thực hiện công tác thẩm định dự án.
  • Nội dung thẩm định: Bao gồm đánh giá sự cần thiết đầu tư, tuân thủ pháp luật, phù hợp quy hoạch, thẩm định kỹ thuật, tài chính, hiệu quả kinh tế - xã hội, môi trường và kế hoạch triển khai dự án.
  • Quy trình thẩm định: Gồm các bước tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, lập báo cáo trình UBND tỉnh, trả kết quả cho chủ đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo giám sát, kế hoạch đầu tư công của tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2013-2017. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp với 1 Giám đốc, 2 Phó Giám đốc và 8 công chức thuộc bộ máy thẩm định dự án tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn vào tháng 4 năm 2018.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh, phân tích điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân. Cỡ mẫu khảo sát gồm 11 cán bộ thẩm định được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho bộ máy thẩm định. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017 với đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng bộ máy thẩm định: Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn có bộ máy thẩm định gồm Ban Giám đốc và 9 phòng chuyên môn với tổng số 50 cán bộ, trong đó khoảng 11 người trực tiếp tham gia thẩm định dự án. Bộ máy được tổ chức theo lĩnh vực chuyên môn, chịu sự chỉ đạo của Giám đốc Sở. Tuy nhiên, năng lực cán bộ còn hạn chế, chưa được đào tạo bài bản, ảnh hưởng đến chất lượng thẩm định.

  2. Thực hiện nội dung thẩm định: Trong 363 dự án gửi thẩm định giai đoạn 2013-2017, có 11 dự án không đạt yêu cầu về sự cần thiết đầu tư, 16 dự án không tuân thủ quy định pháp luật, 2 dự án không phù hợp với quy hoạch, 7 dự án không đạt hiệu quả tài chính. Tỷ lệ dự án phải chỉnh sửa sau thẩm định chiếm khoảng 10-15%, cho thấy nội dung thẩm định còn chưa sát thực tế.

  3. Hình thức và công cụ thẩm định: Hình thức thẩm định chủ yếu là tự thẩm định và phối hợp thẩm định với các sở ngành liên quan. Công cụ thẩm định gồm hệ thống văn bản pháp luật, hồ sơ dự án, thiết bị đo kiểm định và phần mềm chuyên ngành. Tuy nhiên, công cụ còn thiếu đồng bộ và chưa được cập nhật đầy đủ.

  4. Quy trình thẩm định: Quy trình gồm 4 bước chính: tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, lập báo cáo trình UBND tỉnh, trả kết quả. Thời gian thẩm định thường kéo dài do hồ sơ chưa đầy đủ, phải bổ sung nhiều lần, gây chậm tiến độ dự án. Việc phối hợp giữa các phòng chuyên môn và các sở ngành còn chưa nhịp nhàng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các điểm yếu là do năng lực cán bộ thẩm định còn hạn chế, thiếu đào tạo chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn. Quy trình thẩm định phức tạp, nhiều khâu trung gian làm giảm hiệu quả và kéo dài thời gian xử lý hồ sơ. So với các tỉnh phát triển như Bắc Giang và Bắc Ninh, Sở Kế hoạch và Đầu tư Lạng Sơn chưa có trung tâm tư vấn thẩm định chuyên nghiệp và chưa áp dụng các công nghệ quản lý hiện đại.

Việc thẩm định chưa sát thực tế dẫn đến một số dự án không phù hợp vẫn được phê duyệt, gây lãng phí nguồn vốn ngân sách. Tuy nhiên, điểm mạnh là bộ máy thẩm định được tổ chức rõ ràng, có sự phối hợp với các sở ngành và quy trình thẩm định cơ bản tuân thủ quy định pháp luật. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình và công cụ thẩm định để nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ dự án không đạt yêu cầu theo từng tiêu chí thẩm định và bảng so sánh thời gian thẩm định trung bình giữa các tỉnh để minh họa hiệu quả công tác thẩm định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ thẩm định: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về thẩm định dự án, kỹ năng phân tích tài chính, kỹ thuật và pháp lý cho cán bộ Sở Kế hoạch và Đầu tư. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn cao lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Hoàn thiện nội dung thẩm định dự án: Cập nhật và bổ sung các tiêu chí thẩm định phù hợp với thực tiễn địa phương, tăng cường kiểm tra chặt chẽ các yếu tố pháp lý, tài chính và kỹ thuật. Thời gian thực hiện trong 1 năm, nhằm giảm tỷ lệ dự án phải chỉnh sửa xuống dưới 5%. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  3. Cải tiến quy trình thẩm định: Rút ngắn các bước trung gian, áp dụng quy trình điện tử để tiếp nhận và xử lý hồ sơ, tăng cường phối hợp liên phòng ban và các sở ngành liên quan. Mục tiêu giảm thời gian thẩm định trung bình xuống còn 30 ngày trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Nâng cấp công cụ thẩm định: Đầu tư phần mềm quản lý dự án hiện đại, trang thiết bị đo kiểm định kỹ thuật và xây dựng cơ sở dữ liệu dự án tập trung. Thời gian hoàn thành trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh và Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa Sở Kế hoạch và Đầu tư với các sở ngành chuyên môn để tham vấn ý kiến chuyên sâu, đảm bảo tính chính xác và toàn diện trong thẩm định. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và chuyên viên Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh, thành phố: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực thẩm định dự án, hoàn thiện quy trình và công cụ quản lý đầu tư công.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

  3. Chủ đầu tư và các tổ chức tư vấn dự án: Hiểu rõ quy trình, tiêu chí thẩm định để chuẩn bị hồ sơ dự án đáp ứng yêu cầu, tăng khả năng được phê duyệt.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, kinh tế đầu tư công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn thẩm định dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thẩm định dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước là gì?
    Thẩm định dự án là quá trình đánh giá toàn diện các nội dung kinh tế, kỹ thuật, tài chính và môi trường của dự án nhằm xác định tính khả thi và hiệu quả, làm cơ sở cho quyết định đầu tư. Ví dụ, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn thẩm định hơn 300 dự án giai đoạn 2013-2017 để đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng thẩm định dự án?
    Chất lượng thẩm định phụ thuộc vào năng lực cán bộ, quy trình thẩm định, công cụ hỗ trợ và sự phối hợp liên ngành. Năng lực cán bộ yếu kém và quy trình phức tạp là nguyên nhân chính gây ra các điểm yếu trong thẩm định tại Lạng Sơn.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thẩm định dự án?
    Cần đào tạo cán bộ chuyên môn, cải tiến quy trình, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành. Ví dụ, tỉnh Bắc Giang đã thành lập trung tâm tư vấn thẩm định chuyên nghiệp giúp nâng cao chất lượng thẩm định.

  4. Quy trình thẩm định dự án gồm những bước nào?
    Quy trình gồm tiếp nhận hồ sơ, thẩm định chi tiết, lập báo cáo trình UBND tỉnh và trả kết quả cho chủ đầu tư. Thời gian thẩm định có thể kéo dài nếu hồ sơ chưa đầy đủ hoặc phải bổ sung nhiều lần.

  5. Tại sao thẩm định dự án lại quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội?
    Thẩm định giúp lựa chọn dự án phù hợp, hiệu quả, tránh lãng phí vốn ngân sách, góp phần phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao đời sống người dân. Dự án được thẩm định tốt sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và giảm nghèo.

Kết luận

  • Thẩm định dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2013-2017 đã góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Bộ máy thẩm định được tổ chức rõ ràng nhưng còn hạn chế về năng lực cán bộ và công cụ hỗ trợ.
  • Nội dung và quy trình thẩm định còn tồn tại điểm yếu như hồ sơ chưa đầy đủ, thời gian thẩm định kéo dài, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo cán bộ, hoàn thiện nội dung, cải tiến quy trình và nâng cấp công cụ thẩm định nhằm nâng cao chất lượng công tác thẩm định đến năm 2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư phối hợp chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công tại tỉnh Lạng Sơn.