Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành ngân hàng ngày càng phát triển và cạnh tranh khốc liệt, phong cách lãnh đạo đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy hiệu quả hoạt động và sự gắn bó của nhân viên. Tại Việt Nam, đặc biệt là hệ thống ngân hàng BIDV trên địa bàn TP Hồ Chí Minh, phong cách lãnh đạo chuyển dạng được xem là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hành vi công dân tổ chức của nhân viên. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 05/2021 đến tháng 10/2021 với mục tiêu đo lường tác động của phong cách lãnh đạo chuyển dạng đến hành vi công dân tổ chức thông qua vai trò trung gian của cam kết cảm xúc và sự vượt qua cái tôi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 10 chi nhánh BIDV tại TP HCM với tổng số 350 phiếu khảo sát được phát ra. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ mối quan hệ giữa các yếu tố lãnh đạo và hành vi nhân viên trong lĩnh vực ngân hàng mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc xây dựng chiến lược quản trị nguồn nhân lực, nâng cao hiệu quả hoạt động và giữ chân nhân viên. Các chỉ số như mức độ cam kết cảm xúc và sự vượt qua cái tôi được đánh giá là những biến trung gian quan trọng, trong đó cam kết cảm xúc có tác động mạnh mẽ nhất đến hành vi công dân tổ chức.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: phong cách lãnh đạo chuyển dạng, hành vi công dân tổ chức và giá trị cá nhân liên quan đến sự vượt qua cái tôi. Phong cách lãnh đạo chuyển dạng được định nghĩa theo Bass và Avolio (1997, 2002) gồm bốn thành phần: ảnh hưởng lý tưởng, động lực truyền cảm hứng, kích thích trí tuệ và quan tâm cá nhân. Hành vi công dân tổ chức (Organizational Citizenship Behavior - OCB) được hiểu là các hành vi tự nguyện của nhân viên vượt ra ngoài yêu cầu công việc nhằm đóng góp cho tổ chức, bao gồm hai thành phần: hành vi hướng về tổ chức (OCBO) và hành vi hướng về cá nhân (OCBI). Cam kết cảm xúc (Affective Commitment) theo Meyer và Allen (1991) là sự gắn bó tình cảm của nhân viên với tổ chức, ảnh hưởng tích cực đến hành vi công dân tổ chức. Sự vượt qua cái tôi (Self-Transcendence) dựa trên lý thuyết giá trị cá nhân của Schwartz (2012), nhấn mạnh lòng nhân từ và tinh thần toàn cầu, thúc đẩy nhân viên đặt lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn chuyên sâu với các lãnh đạo ngân hàng và thảo luận nhóm với nhân viên có thâm niên nhằm hiệu chỉnh thang đo. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 350 nhân viên tại 10 chi nhánh BIDV ở TP HCM từ tháng 06/2021 đến tháng 07/2021, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện do đặc thù công việc bận rộn của nhân viên. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 23 và Smart PLS 3.0 để kiểm định độ tin cậy, giá trị hội tụ, giá trị phân biệt và kiểm định mô hình cấu trúc bằng kỹ thuật Partial Least Squares - Structural Equation Model (PLS-SEM). Các thang đo sử dụng thang Likert 5 bậc từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 5 (hoàn toàn đồng ý). Cỡ mẫu đảm bảo theo tiêu chuẩn tối thiểu N ≥ 5 lần số biến quan sát, phù hợp với yêu cầu phân tích PLS-SEM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tích cực của phong cách lãnh đạo chuyển dạng đến hành vi công dân tổ chức: Kết quả kiểm định cho thấy phong cách lãnh đạo chuyển dạng có tác động trực tiếp và tích cực đến hành vi công dân tổ chức với hệ số ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê (t-value > 1.96, p < 0.05). Mức độ tác động này được đánh giá ở mức trung bình đến mạnh với hệ số f² khoảng 0,15-0,35.

  2. Cam kết cảm xúc là biến trung gian quan trọng: Cam kết cảm xúc có tác động mạnh mẽ nhất đến hành vi công dân tổ chức, với hệ số tác động f² vượt mức 0,35, cho thấy vai trò trung gian quan trọng trong mối quan hệ giữa phong cách lãnh đạo chuyển dạng và hành vi công dân tổ chức.

  3. Sự vượt qua cái tôi góp phần thúc đẩy hành vi công dân tổ chức: Kết quả phân tích cho thấy sự vượt qua cái tôi có tác động tích cực và có ý nghĩa đến hành vi công dân tổ chức, với hệ số tác động f² ở mức trung bình, khẳng định vai trò của giá trị cá nhân trong việc thúc đẩy hành vi tự nguyện đóng góp cho tổ chức.

  4. Phong cách lãnh đạo chuyển dạng tác động tích cực đến cam kết cảm xúc và sự vượt qua cái tôi: Mối quan hệ này được kiểm định với t-value > 1.96 và p < 0.05, cho thấy lãnh đạo chuyển dạng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi công dân tổ chức mà còn gián tiếp thông qua việc tăng cường cam kết cảm xúc và sự vượt qua cái tôi của nhân viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên có thể giải thích bởi phong cách lãnh đạo chuyển dạng tạo ra môi trường làm việc tích cực, truyền cảm hứng và khuyến khích sự sáng tạo, từ đó nâng cao sự gắn bó tình cảm của nhân viên với tổ chức. So sánh với các nghiên cứu trước đây tại Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam trong các lĩnh vực khác nhau, kết quả nghiên cứu tại BIDV phù hợp với xu hướng chung về tác động tích cực của phong cách lãnh đạo chuyển dạng đến hành vi công dân tổ chức. Biểu đồ phân tích mô hình cấu trúc có thể minh họa rõ ràng các mối quan hệ nhân quả giữa các biến, trong đó cam kết cảm xúc đóng vai trò trung gian mạnh mẽ nhất. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm trong lĩnh vực ngân hàng Việt Nam, góp phần hỗ trợ các nhà quản lý xây dựng phong cách lãnh đạo phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và sự hài lòng của nhân viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đào tạo lãnh đạo chuyển dạng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho các nhà quản lý tại BIDV nhằm nâng cao kỹ năng lãnh đạo chuyển dạng, tập trung vào bốn thành phần chính như ảnh hưởng lý tưởng, động lực truyền cảm hứng, kích thích trí tuệ và quan tâm cá nhân. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với các chuyên gia đào tạo thực hiện.

  2. Tăng cường các hoạt động thúc đẩy cam kết cảm xúc: Thiết kế các chương trình gắn kết nhân viên với tổ chức thông qua các hoạt động văn hóa doanh nghiệp, khen thưởng và công nhận thành tích, nhằm nâng cao sự gắn bó tình cảm. Mục tiêu tăng tỷ lệ cam kết cảm xúc lên ít nhất 20% trong vòng 1 năm.

  3. Khuyến khích phát triển giá trị cá nhân và sự vượt qua cái tôi: Xây dựng các buổi hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm về giá trị cá nhân, lòng nhân từ và tinh thần hợp tác, giúp nhân viên nhận thức rõ vai trò của mình trong tập thể. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do phòng đào tạo phối hợp với các chuyên gia tâm lý tổ chức.

  4. Thiết lập hệ thống đánh giá và phản hồi liên tục: Áp dụng hệ thống đánh giá hiệu quả công việc kết hợp với phản hồi 360 độ để theo dõi và thúc đẩy hành vi công dân tổ chức của nhân viên. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong vòng 9 tháng, do phòng nhân sự và quản lý chi nhánh phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và lãnh đạo ngân hàng: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh phong cách lãnh đạo, nâng cao hiệu quả quản trị nhân sự và phát triển văn hóa tổ chức tích cực.

  2. Chuyên gia nhân sự và đào tạo: Sử dụng các khung lý thuyết và kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình đào tạo lãnh đạo và phát triển nhân viên phù hợp với đặc thù ngành ngân hàng.

  3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị kinh doanh: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về phong cách lãnh đạo và hành vi tổ chức trong các ngành nghề khác.

  4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành quản trị kinh doanh: Học tập cách xây dựng đề tài nghiên cứu, áp dụng phương pháp phân tích PLS-SEM và hiểu sâu về mối quan hệ giữa lãnh đạo và hành vi nhân viên trong thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phong cách lãnh đạo chuyển dạng là gì?
    Phong cách lãnh đạo chuyển dạng là mô hình lãnh đạo tập trung vào việc truyền cảm hứng, tạo động lực và phát triển cá nhân nhân viên nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức. Ví dụ, lãnh đạo khuyến khích nhân viên sáng tạo và vượt qua giới hạn bản thân.

  2. Hành vi công dân tổ chức có ý nghĩa như thế nào?
    Hành vi công dân tổ chức là các hành động tự nguyện của nhân viên nhằm hỗ trợ tổ chức vượt ra ngoài yêu cầu công việc chính thức, như giúp đỡ đồng nghiệp hoặc tuân thủ quy định nội bộ. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả và môi trường làm việc tích cực.

  3. Cam kết cảm xúc ảnh hưởng thế nào đến nhân viên?
    Cam kết cảm xúc thể hiện sự gắn bó tình cảm của nhân viên với tổ chức, làm tăng sự trung thành và sẵn sàng cống hiến. Nghiên cứu cho thấy cam kết cảm xúc có tác động mạnh mẽ đến việc thực hiện hành vi công dân tổ chức.

  4. Sự vượt qua cái tôi là gì và tại sao quan trọng?
    Sự vượt qua cái tôi là khả năng đặt lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân, thể hiện qua lòng nhân từ và tinh thần hợp tác. Đây là yếu tố quan trọng giúp nhân viên tự nguyện đóng góp cho sự phát triển chung của tổ chức.

  5. Phương pháp PLS-SEM được sử dụng trong nghiên cứu có ưu điểm gì?
    PLS-SEM là phương pháp phân tích mô hình cấu trúc phù hợp với mẫu nhỏ và mô hình phức tạp, giúp kiểm định các mối quan hệ nhân quả giữa các biến tiềm ẩn. Phương pháp này cho phép dự báo và tối đa hóa khả năng giải thích biến phụ thuộc.

Kết luận

  • Phong cách lãnh đạo chuyển dạng có tác động tích cực và trực tiếp đến hành vi công dân tổ chức của nhân viên BIDV tại TP HCM.
  • Cam kết cảm xúc đóng vai trò trung gian mạnh mẽ nhất trong mối quan hệ giữa lãnh đạo chuyển dạng và hành vi công dân tổ chức.
  • Sự vượt qua cái tôi góp phần thúc đẩy nhân viên thực hiện các hành vi tự nguyện vì lợi ích chung của tổ chức.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để BIDV và các ngân hàng khác xây dựng chiến lược lãnh đạo và quản trị nhân sự hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo lãnh đạo chuyển dạng và phát triển văn hóa tổ chức nhằm nâng cao cam kết và hành vi tích cực của nhân viên.

Hãy áp dụng những kết quả này để nâng cao hiệu quả quản trị và phát triển bền vững trong ngành ngân hàng!