Nhận Diện Rào Cản Trong Đổi Mới Công Nghệ Tại Các Làng Nghề Ở Tỉnh Nam Định

Đổi mới công nghệ là quá trình biến ý tưởng thành sản phẩm mới hoặc quy trình vận hành hiệu quả hơn. Nó bao gồm việc du nhập sản phẩm mới, quy trình mới, mở rộng thị trường, phát triển nguồn cung cấp mới và thay đổi trong tổ chức sản xuất. Đổi mới công nghệ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn, tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng cuộc sống. Quá trình này diễn ra liên tục, từ nghiên cứu, triển khai, chuyển giao đến phổ biến công nghệ mới. Việc áp dụng công nghệ mới đã chuyển hóa cấu trúc kinh tế của nhiều nước, tạo ra sự giàu có và thịnh vượng.

Làng nghề là một nét đặc thù của nông thôn Việt Nam. Cả nước có khoảng 2.790 làng nghề, thu hút hàng triệu hộ gia đình tham gia. Làng nghề góp phần quan trọng trong việc cải thiện đời sống của cư dân nông thôn và chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương. Tại nhiều làng nghề, tỷ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ đạt từ 60% - 80%. Kim ngạch xuất khẩu của khu vực làng nghề không ngừng tăng. Tuy nhiên, sự phát triển của làng nghề cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là vấn đề công nghệ lạc hậu và ô nhiễm môi trường. Theo Nghị định số 66/2006/NĐ - CP của chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn, cần có chính sách hỗ trợ phát triển làng nghề.

Một trong những rào cản lớn nhất là nhận thức hạn chế của chủ cơ sở sản xuất về tầm quan trọng của đổi mới công nghệ. Nhiều chủ cơ sở vẫn giữ tư duy sản xuất truyền thống, ngại thay đổi và chưa thấy rõ lợi ích kinh tế mà công nghệ mới có thể mang lại. Họ thường ưu tiên các giải pháp ngắn hạn, dễ thực hiện hơn là đầu tư vào công nghệ mới. Việc thiếu kiến thức về công nghệ và kỹ năng quản lý cũng là một yếu tố cản trở. Cần có các chương trình tuyên truyền, đào tạo để nâng cao nhận thức và thay đổi tư duy của chủ cơ sở sản xuất.

Quy mô sản xuất nhỏ lẻ là một đặc điểm phổ biến của các làng nghề ở Nam Định. Điều này gây khó khăn cho việc đầu tư vào công nghệ mới, vì chi phí đầu tư thường cao và hiệu quả kinh tế không rõ ràng. Trình độ nhân lực thấp cũng là một vấn đề lớn. Lao động tại các làng nghề thường thiếu kỹ năng chuyên môn, kiến thức về công nghệ mới và khả năng vận hành, bảo trì thiết bị hiện đại. Cần có các giải pháp hỗ trợ nâng cao trình độ nhân lực, tạo điều kiện cho người lao động tiếp cận với công nghệ mới.

Thiếu vốn là một trong những rào cản lớn nhất đối với đổi mới công nghệ tại các làng nghề. Các cơ sở sản xuất thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay từ ngân hàng và các tổ chức tín dụng, do thiếu tài sản thế chấp, hồ sơ vay vốn phức tạp và lãi suất cao. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ tài chính của nhà nước còn hạn chế và chưa thực sự hiệu quả. Cần có các giải pháp hỗ trợ tài chính linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của các làng nghề, giúp họ có thể tiếp cận nguồn vốn để đầu tư vào công nghệ mới.

Cần có các trung tâm tư vấn, hỗ trợ thông tin về công nghệ, giúp các làng nghề tìm kiếm, đánh giá và lựa chọn công nghệ phù hợp với nhu cầu và khả năng của mình. Các trung tâm này cần cung cấp thông tin về các công nghệ mới, chi phí đầu tư, hiệu quả kinh tế và các rủi ro tiềm ẩn. Bên cạnh đó, cần có các chuyên gia tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật cho các làng nghề trong quá trình triển khai công nghệ mới.

Cần xây dựng mạng lưới thông tin thị trường, giúp các làng nghề nắm bắt thông tin về nhu cầu của khách hàng, xu hướng phát triển của ngành và các đối thủ cạnh tranh. Mạng lưới này có thể bao gồm các trang web, tạp chí chuyên ngành, hội chợ triển lãm và các sự kiện kết nối doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần có các chương trình đào tạo, tư vấn về marketing, bán hàng và phát triển thị trường cho các làng nghề.

Cần rà soát, sửa đổi và bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến phát triển làng nghề, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các cơ sở sản xuất. Đồng thời, cần xây dựng các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai và hỗ trợ đào tạo, chuyển giao công nghệ, giúp các làng nghề có thêm động lực để đầu tư vào công nghệ mới.

Cần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các làng nghề, đảm bảo sự phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và an toàn lao động. Đồng thời, cần khuyến khích hợp tác công tư (PPP) trong việc phát triển làng nghề, huy động nguồn lực từ các doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng để hỗ trợ các làng nghề đổi mới công nghệ.

Phân tích thực trạng công nghệ tại làng cơ khí Xuân Tiến cho thấy, hầu hết các cơ sở sản xuất vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu, bán cơ khí, dẫn đến năng suất thấp, chất lượng sản phẩm không ổn định và ô nhiễm môi trường. Cần có các giải pháp hỗ trợ các cơ sở sản xuất đầu tư vào công nghệ mới, hiện đại hơn, giúp nâng cao năng lực sản xuất và bảo vệ môi trường. Nghiên cứu tại 5 cơ sở sản xuất (Công ty cổ phần Thanh Bằng, Công ty TNHH Nhật Việt , Doanh nghiệp tư nhân Tân Việt, Xí nghiệp cơ khí Quang Tuyến, Xưởng cơ khí Thế Sự ) cho thấy sự khác biệt trong việc tiếp cận công nghệ mới.

Dựa trên kết quả phân tích, cần đề xuất các giải pháp đổi mới công nghệ phù hợp với đặc điểm của làng cơ khí Xuân Tiến. Các giải pháp này có thể bao gồm: hỗ trợ các cơ sở sản xuất tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, đào tạo nâng cao trình độ nhân lực, xây dựng trung tâm hỗ trợ kỹ thuật và thông tin, và khuyến khích hợp tác giữa các cơ sở sản xuất và các viện nghiên cứu, trường đại học.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, đổi mới công nghệ càng trở nên quan trọng đối với sự phát triển của các làng nghề. Các làng nghề cần chủ động tiếp cận với công nghệ mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Điều này đòi hỏi sự thay đổi tư duy, cách làm và sự đầu tư vào công nghệ mới. Theo Luật KH&CN năm 2000 có định nghĩa Công nghệ là tập hợp các phương pháp, quy trình, kỹ năng, bí quyết, công cụ, phương tiện dùng để biến đổi các ngu n lực thành sản phẩm.

Để phát triển làng nghề bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và cộng đồng. Chính quyền cần tạo ra môi trường chính sách thuận lợi, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào công nghệ mới, các tổ chức xã hội cần hỗ trợ đào tạo và tư vấn, và cộng đồng cần tích cực tham gia vào quá trình đổi mới công nghệ. Chỉ khi có sự chung tay của tất cả các bên, chúng ta mới có thể xây dựng một tương lai tươi sáng cho các làng nghề ở Nam Định. Nghị quyết 24/2008/NQ - CP của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 7 khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.