Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, ngành tài chính - ngân hàng tại Việt Nam đã trở thành một trong những lĩnh vực tiên phong trong quá trình chuyển đổi số. Theo ước tính, giai đoạn 2019-2021 chứng kiến sự gia tăng đáng kể các hoạt động số hóa trong lĩnh vực này, đặc biệt dưới tác động của đại dịch Covid-19, thúc đẩy nhu cầu đổi mới công tác quản trị và truyền thông. Tuy nhiên, các tạp chí thuộc khối tài chính ngân hàng vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thích ứng với xu hướng chuyển đổi số, từ việc đổi mới quy trình sản xuất nội dung đến quản trị tòa soạn phù hợp với môi trường số.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản trị tòa soạn các tạp chí khối tài chính ngân hàng trong xu hướng chuyển đổi số, khảo sát thực trạng tại ba tạp chí tiêu biểu: Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ, Tạp chí Ngân hàng và Tạp chí Tài chính. Mục tiêu chính là làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng quản trị tòa soạn, nhận diện các thách thức và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng quản trị trong bối cảnh chuyển đổi số. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021 tại Hà Nội, nơi đặt trụ sở các tạp chí khảo sát.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các tạp chí tài chính ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành báo chí truyền thông hiện đại, đồng thời góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí chuyên ngành. Các chỉ số như số lượng bài viết, cơ cấu nhân sự và nguồn thu chi của các tạp chí được phân tích nhằm làm rõ thực trạng và xu hướng phát triển.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị hiện đại và mô hình chuyển đổi số trong báo chí truyền thông. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản trị tổ chức: Nhấn mạnh quá trình hoạch định, tổ chức, điều khiển và kiểm soát các hoạt động nhằm đạt mục tiêu chung. Quản trị tòa soạn được hiểu là hoạt động quản lý toàn diện các nguồn lực, bao gồm nhân sự, nội dung, tài chính và công nghệ, nhằm tạo ra sản phẩm báo chí chất lượng cao, phù hợp với yêu cầu chính trị và thị trường.

  2. Mô hình chuyển đổi số (Digital Transformation): Định nghĩa chuyển đổi số là quá trình tích hợp công nghệ số vào cốt lõi hoạt động của tổ chức, thay đổi sâu sắc cách thức vận hành, văn hóa và quy trình làm việc. Mô hình này bao gồm các yếu tố như số hóa dữ liệu, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, và Internet vạn vật (IoT), đồng thời nhấn mạnh vai trò con người và lãnh đạo trong quá trình chuyển đổi.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: tạp chí chuyên ngành, tòa soạn hội tụ, quản trị nội dung, quản trị nhân lực, và mô hình tòa soạn đa phương tiện. Luật Báo chí 2016 và các văn bản pháp luật liên quan cũng được xem là cơ sở pháp lý quan trọng cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản trị tòa soạn trong bối cảnh chuyển đổi số:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ tài liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, các công trình nghiên cứu trước đây và dữ liệu nội bộ của ba tạp chí khảo sát. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn sâu với lãnh đạo tòa soạn, phóng viên, biên tập viên và các chuyên gia trong lĩnh vực báo chí truyền thông.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung nhằm đánh giá chất lượng và hiệu quả quản trị tòa soạn, đồng thời sử dụng thống kê mô tả để trình bày số liệu về nhân sự, sản lượng bài viết, cơ cấu nguồn thu chi. Phân tích so sánh được thực hiện giữa các tạp chí và với các mô hình quản trị tòa soạn hiện đại trên thế giới.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn khoảng 15-20 cán bộ quản lý và nhân viên tại ba tạp chí đại diện cho khối tài chính ngân hàng, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu mục tiêu nhằm đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2021, tập trung vào giai đoạn chuyển đổi số mạnh mẽ nhất của các tạp chí trong giai đoạn 2019-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản trị tòa soạn còn nhiều hạn chế: Khoảng 60% quy trình sản xuất nội dung tại các tạp chí khảo sát vẫn dựa trên phương thức truyền thống, chưa tận dụng tối đa công nghệ số. Tỷ lệ nhân sự có kỹ năng công nghệ số chỉ chiếm khoảng 35%, gây khó khăn trong việc triển khai các mô hình tòa soạn hội tụ.

  2. Cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ: Chỉ khoảng 40% thiết bị và phần mềm quản trị nội dung được cập nhật và đồng bộ, dẫn đến sự thiếu liên kết giữa các bộ phận trong tòa soạn, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất và phân phối sản phẩm báo chí.

  3. Vai trò lãnh đạo và chiến lược chuyển đổi số chưa rõ ràng: Khoảng 50% lãnh đạo tòa soạn chưa xây dựng được chiến lược chuyển đổi số bài bản, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, làm giảm khả năng thích ứng với môi trường số.

  4. Sự thay đổi trong quản trị nhân lực và đào tạo: Tỷ lệ nhân viên được đào tạo về kỹ năng số và báo chí đa phương tiện chỉ đạt khoảng 30%, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển báo chí hiện đại. Việc đánh giá và quản lý nhân sự chưa phù hợp với môi trường làm việc số.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc các tạp chí chưa có sự đầu tư đồng bộ về công nghệ và nguồn nhân lực, cũng như chưa xây dựng được mô hình quản trị tòa soạn phù hợp với xu hướng chuyển đổi số. So sánh với các nghiên cứu trong ngành báo chí hiện đại, các tạp chí tài chính ngân hàng tại Việt Nam còn chậm trong việc áp dụng mô hình tòa soạn hội tụ và đa phương tiện, dẫn đến giảm sức cạnh tranh và khó thu hút độc giả trẻ.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng công nghệ số trong quy trình sản xuất nội dung và tỷ lệ nhân sự có kỹ năng số sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch giữa các tạp chí khảo sát. Bảng so sánh cơ cấu nguồn thu chi cũng cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu truyền thống, chưa khai thác hiệu quả các kênh quảng cáo số.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của lãnh đạo tòa soạn trong việc định hướng chiến lược chuyển đổi số, đồng thời cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận để đổi mới quy trình làm việc. Việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực báo chí đa phương tiện là yếu tố quyết định để nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của độc giả trong kỷ nguyên số.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chiến lược chuyển đổi số bài bản cho tòa soạn: Các tạp chí cần thiết lập kế hoạch chuyển đổi số rõ ràng, xác định mục tiêu cụ thể về ứng dụng công nghệ, đổi mới quy trình sản xuất và phân phối nội dung trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là ban lãnh đạo tòa soạn phối hợp với phòng công nghệ thông tin.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật: Tăng cường trang bị thiết bị hiện đại, phần mềm quản trị nội dung tích hợp đa nền tảng, đảm bảo tính đồng bộ và liên kết giữa các bộ phận. Mục tiêu nâng tỷ lệ thiết bị số hóa lên trên 80% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng kỹ thuật và tài chính.

  3. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực báo chí đa phương tiện: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng công nghệ số, báo chí đa phương tiện, kỹ năng phân tích dữ liệu lớn cho phóng viên, biên tập viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân sự có kỹ năng số lên 70% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là phòng nhân sự phối hợp với các cơ sở đào tạo báo chí.

  4. Xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ và đa phương tiện: Thay đổi cơ cấu tổ chức theo hướng tích hợp các bộ phận sản xuất nội dung in, điện tử, truyền hình và phát thanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp và sáng tạo sản phẩm đa dạng. Thời gian thực hiện dự kiến 24 tháng. Chủ thể thực hiện là ban lãnh đạo tòa soạn và phòng tổ chức hành chính.

  5. Tăng cường quản trị nội dung và bảo mật thông tin: Áp dụng các công cụ kiểm duyệt nội dung tự động, bảo vệ an toàn dữ liệu trên môi trường mạng, đảm bảo tính chính xác và minh bạch thông tin. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống quản trị nội dung số trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng công nghệ thông tin và ban biên tập.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các tòa soạn báo chí, tạp chí chuyên ngành: Giúp hiểu rõ các thách thức và giải pháp quản trị tòa soạn trong bối cảnh chuyển đổi số, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành báo chí truyền thông: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị tòa soạn trong kỷ nguyên số, làm tài liệu tham khảo cho các khóa học và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Phóng viên, biên tập viên và nhân viên báo chí: Nâng cao nhận thức về vai trò của công nghệ số trong công tác tác nghiệp, phát triển kỹ năng đa phương tiện và thích ứng với môi trường làm việc mới.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức chủ quản báo chí: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định và chương trình đào tạo nhằm thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả quản lý báo chí chuyên ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuyển đổi số ảnh hưởng thế nào đến quản trị tòa soạn tạp chí tài chính ngân hàng?
    Chuyển đổi số thay đổi toàn diện quy trình sản xuất, phân phối nội dung và quản lý nhân sự, đòi hỏi tòa soạn phải áp dụng công nghệ mới, đổi mới mô hình tổ chức và nâng cao kỹ năng công nghệ cho nhân viên để đáp ứng nhu cầu độc giả hiện đại.

  2. Những thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số của các tạp chí tài chính ngân hàng là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất kỹ thuật, thiếu nhân lực có kỹ năng số, chiến lược chuyển đổi số chưa rõ ràng và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bộ phận trong tòa soạn.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng quản trị tòa soạn trong bối cảnh chuyển đổi số?
    Cần xây dựng chiến lược chuyển đổi số bài bản, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, đào tạo nhân lực đa phương tiện, đổi mới mô hình tổ chức và tăng cường quản trị nội dung, bảo mật thông tin.

  4. Vai trò của lãnh đạo tòa soạn trong quá trình chuyển đổi số là gì?
    Lãnh đạo tòa soạn đóng vai trò quyết định trong việc định hướng chiến lược, tạo tầm nhìn, truyền cảm hứng và phối hợp các bộ phận để triển khai hiệu quả chuyển đổi số, đồng thời đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật và chính sách.

  5. Tại sao đào tạo nhân lực báo chí đa phương tiện lại quan trọng trong chuyển đổi số?
    Bởi nhân lực có kỹ năng đa phương tiện sẽ giúp tòa soạn sản xuất nội dung chất lượng cao, đa dạng hình thức, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của độc giả và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường truyền thông số.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản trị tòa soạn các tạp chí khối tài chính ngân hàng trong xu hướng chuyển đổi số giai đoạn 2019-2021.
  • Phát hiện nhiều hạn chế về công nghệ, nhân lực và chiến lược chuyển đổi số tại các tạp chí khảo sát.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản trị tòa soạn, bao gồm xây dựng chiến lược, đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực và đổi mới mô hình tổ chức.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung kiến thức lý luận và thực tiễn cho công tác quản trị báo chí chuyên ngành trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ.
  • Khuyến nghị các tạp chí và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp trong vòng 2-3 năm tới để thích ứng và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Để tiếp tục phát triển, các tạp chí cần chủ động áp dụng các đề xuất trong luận văn, đồng thời tăng cường hợp tác nghiên cứu và đào tạo nguồn nhân lực. Độc giả và các nhà quản lý báo chí được khuyến khích tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động báo chí trong thời đại chuyển đổi số.