Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua những bước phát triển vượt bậc trong giai đoạn từ năm 2019 đến giữa năm 2021, với sự đóng góp quan trọng của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Theo số liệu thống kê, trong giai đoạn này, HNX đã tiếp nhận và quản lý hàng trăm doanh nghiệp niêm yết, đồng thời giám sát hàng nghìn giao dịch chứng khoán với khối lượng và giá trị giao dịch tăng trưởng ổn định. Tuy nhiên, công tác quản trị công bố thông tin (CBTT) tại HNX vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả của thị trường.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản trị CBTT tại HNX, nhằm xác định mức độ đáp ứng các yêu cầu pháp lý và nhu cầu của các công ty niêm yết cũng như nhà đầu tư. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản trị CBTT, phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng quản trị CBTT tại HNX trong giai đoạn 2019-2021. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động quản trị CBTT tại HNX, với dữ liệu thu thập từ các phòng ban chức năng của sở và các doanh nghiệp niêm yết.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và công bằng của thị trường chứng khoán Việt Nam, góp phần thu hút đầu tư trong và ngoài nước, đồng thời hỗ trợ hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước về thị trường chứng khoán. Các chỉ số như tỷ lệ công bố thông tin đúng hạn, mức độ tuân thủ quy định pháp luật và sự hài lòng của nhà đầu tư được kỳ vọng cải thiện thông qua các giải pháp đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản trị công ty và lý thuyết quản trị thông tin. Lý thuyết quản trị công ty tập trung vào các nguyên tắc minh bạch, trách nhiệm giải trình và bảo vệ quyền lợi cổ đông, trong đó công bố thông tin là một trong những công cụ quan trọng để thực hiện các nguyên tắc này. Lý thuyết quản trị thông tin nhấn mạnh vai trò của việc hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát thông tin nhằm đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong môi trường kinh doanh.

Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên bốn chức năng quản trị CBTT: hoạch định (lập kế hoạch công bố thông tin), tổ chức (xây dựng quy trình và phân công nhiệm vụ), lãnh đạo (điều phối và giám sát thực hiện) và kiểm soát (đánh giá và xử lý vi phạm). Các khái niệm chính bao gồm: công bố thông tin định kỳ và bất thường, giám sát giao dịch nội bộ, quản lý niêm yết và giám sát sau niêm yết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu với các lãnh đạo phòng ban tại HNX, chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán và đại diện doanh nghiệp niêm yết. Dữ liệu thứ cấp bao gồm số liệu thống kê từ các phòng Quản lý Niêm yết, Thông tin Thị trường và Giám sát Giao dịch của HNX giai đoạn 2019-2021, cùng các báo cáo, tài liệu pháp luật liên quan.

Cỡ mẫu khảo sát gồm hơn 50 cán bộ quản lý và chuyên viên tại HNX, cùng đại diện của 20 doanh nghiệp niêm yết tiêu biểu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện kết hợp với mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel và phương pháp phân tích nội dung đối với dữ liệu định tính. Quá trình nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 1/2021 đến tháng 6/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ công bố thông tin đúng hạn đạt khoảng 85% trong giai đoạn 2019-2021, tuy nhiên vẫn còn gần 15% báo cáo tài chính và thông tin quan trọng bị chậm trễ hoặc không đầy đủ, ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường.

  2. Chất lượng công bố thông tin chưa đồng đều giữa các doanh nghiệp niêm yết, với khoảng 30% doanh nghiệp có mức độ công bố thông tin tự nguyện thấp, đặc biệt trong các ngành công nghiệp và xây dựng.

  3. Hệ thống giám sát giao dịch nội bộ và giao dịch cổ đông lớn còn nhiều hạn chế, dẫn đến một số trường hợp vi phạm công bố thông tin và giao dịch nội gián chưa được phát hiện kịp thời.

  4. Năng lực nhân sự và hệ thống công nghệ thông tin tại HNX đã được cải thiện, nhưng vẫn cần nâng cấp để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về tốc độ và độ chính xác trong quản trị CBTT.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện quy trình quản trị CBTT, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và doanh nghiệp niêm yết. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy sự cải thiện về mặt pháp lý và công nghệ, nhưng vẫn còn khoảng cách so với các thị trường chứng khoán phát triển trong khu vực ASEAN.

Việc công bố thông tin không đầy đủ hoặc chậm trễ làm giảm niềm tin của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến tính thanh khoản và giá trị thị trường của các cổ phiếu niêm yết. Các biểu đồ phân tích tỷ lệ công bố đúng hạn theo từng năm và ngành nghề có thể minh họa rõ nét sự biến động và điểm nghẽn trong quản trị CBTT.

Kết quả cũng cho thấy vai trò quan trọng của văn hóa tổ chức và năng lực nhân sự trong việc nâng cao hiệu quả quản trị CBTT. So sánh với các thị trường quốc tế, HNX cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường đào tạo và áp dụng công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng công bố thông tin.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình quản trị công bố thông tin: Xây dựng và chuẩn hóa quy trình công bố thông tin định kỳ và bất thường, đảm bảo tính minh bạch và kịp thời. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Quản lý Niêm yết chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và tăng cường kiểm tra các giao dịch nội bộ, giao dịch cổ đông lớn. Thực hiện liên tục, với báo cáo định kỳ 6 tháng, do Phòng Giám sát Giao dịch và Thanh tra thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực nhân sự và đào tạo chuyên sâu: Tổ chức các khóa đào tạo về quản trị CBTT, kỹ năng công nghệ thông tin và pháp luật chứng khoán cho cán bộ HNX và doanh nghiệp niêm yết. Kế hoạch đào tạo hàng năm, do Ban Đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực đảm nhiệm.

  4. Cải tiến và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin: Đầu tư phát triển hệ thống công bố thông tin tự động, tích hợp công nghệ bảo mật và phân tích dữ liệu lớn để hỗ trợ quản lý và giám sát. Thời gian triển khai dự kiến 18 tháng, phối hợp với các đơn vị công nghệ và phòng CNTT.

  5. Xây dựng văn hóa tổ chức minh bạch và giao tiếp hiệu quả: Thúc đẩy môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích sáng tạo và chia sẻ thông tin trong nội bộ HNX và với các doanh nghiệp niêm yết. Triển khai liên tục, do Ban Lãnh đạo HNX chỉ đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và chuyên viên tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội: Giúp nâng cao hiểu biết về quản trị CBTT, cải thiện quy trình và thực thi công tác giám sát hiệu quả.

  2. Các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam: Hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nghĩa vụ công bố thông tin, từ đó nâng cao tính minh bạch và uy tín trên thị trường.

  3. Nhà đầu tư tổ chức và cá nhân: Cung cấp thông tin về cơ chế quản trị CBTT, giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về các doanh nghiệp niêm yết và ra quyết định đầu tư hiệu quả.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức nghiên cứu về thị trường chứng khoán: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và phát triển thị trường chứng khoán minh bạch, bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị công bố thông tin là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản trị công bố thông tin là quá trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát việc công bố thông tin của các công ty niêm yết nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trên thị trường chứng khoán. Nó giúp nhà đầu tư có thông tin chính xác để ra quyết định, đồng thời tăng niềm tin và tính ổn định của thị trường.

  2. Các loại thông tin nào phải được công bố trên Sở GDCK Hà Nội?
    Các công ty niêm yết phải công bố thông tin định kỳ như báo cáo tài chính quý, bán niên, năm đã kiểm toán, cũng như thông tin bất thường như thay đổi lãnh đạo, giao dịch cổ đông lớn, sự kiện ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Việc này được quy định rõ trong Thông tư 96/2020/TT-BTC.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị công bố thông tin tại HNX?
    Bao gồm hệ thống pháp lý, năng lực nhân sự, công nghệ thông tin, văn hóa tổ chức và sự phối hợp giữa các chủ thể tham gia thị trường như doanh nghiệp niêm yết, nhà đầu tư và cơ quan quản lý. Mỗi yếu tố đều đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo công bố thông tin minh bạch và kịp thời.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công bố thông tin tại các doanh nghiệp niêm yết?
    Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình công bố thông tin rõ ràng, đào tạo nhân sự chuyên trách, áp dụng công nghệ hỗ trợ và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Đồng thời, tăng cường giám sát nội bộ và phối hợp với Sở GDCK để xử lý kịp thời các sai phạm.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản trị công bố thông tin là gì?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình công bố, tăng tốc độ truyền tải thông tin, nâng cao độ chính xác và bảo mật dữ liệu. Hệ thống công nghệ hiện đại còn hỗ trợ giám sát giao dịch, phát hiện vi phạm và cung cấp thông tin chuyên sâu cho nhà đầu tư, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị CBTT.

Kết luận

  • Quản trị công bố thông tin tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam.
  • Thực trạng quản trị CBTT giai đoạn 2019-2021 cho thấy nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế về tỷ lệ công bố đúng hạn, chất lượng thông tin và năng lực giám sát.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thiết thực như hoàn thiện quy trình, tăng cường giám sát, nâng cao năng lực nhân sự và ứng dụng công nghệ hiện đại.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao chất lượng quản trị CBTT tại HNX.
  • Luận văn kêu gọi các bên liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm xây dựng thị trường chứng khoán minh bạch, bền vững và hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.