Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, quản trị chi phí trở thành yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đặc biệt, trong ngành xây dựng – lĩnh vực hoạt động chính của Công ty TNHH MTV Sông Đà 2 E&C – chi phí đầu tư và vận hành luôn ở mức cao, đòi hỏi công tác quản trị chi phí phải được thực hiện một cách khoa học và hiệu quả. Giai đoạn 2021-2023, công ty đã trải qua nhiều biến động về chi phí sản xuất kinh doanh và lợi nhuận, với giá vốn hàng bán tăng nhanh hơn doanh thu, dẫn đến lợi nhuận gộp giảm mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động tổng thể.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản trị chi phí tại Công ty TNHH MTV Sông Đà 2 E&C, đánh giá những thành tựu và hạn chế trong công tác này, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị chi phí đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản chi phí sản xuất kinh doanh, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp trong giai đoạn 2021-2023, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, khảo sát nhân sự và các tài liệu nội bộ của công ty.
Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp công ty kiểm soát và tối ưu hóa các khoản chi, giảm thiểu lãng phí, tăng cường lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường xây dựng. Đồng thời, luận văn cũng đóng góp vào hệ thống lý luận về quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và chuyên gia tài chính trong việc ra quyết định chiến lược.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chi phí hiện đại, bao gồm:
Mô hình quản trị chi phí theo hoạt động (Activity-Based Costing - ABC): Phân bổ chi phí dựa trên các hoạt động cụ thể trong doanh nghiệp, giúp xác định chính xác nguồn gốc chi phí và tối ưu hóa quy trình sản xuất.
Mô hình chi phí mục tiêu (Target Costing): Đặt ra mức chi phí mục tiêu dựa trên giá bán và lợi nhuận mong muốn ngay từ giai đoạn thiết kế sản phẩm, giúp kiểm soát chi phí hiệu quả.
Các khái niệm chính: Chi phí sản xuất (nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung), chi phí ngoài sản xuất (chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp), chi phí biến đổi, chi phí cố định, chi phí hỗn hợp, chi phí trực tiếp và gián tiếp.
Khung lý thuyết này giúp phân tích sâu sắc các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị chi phí, từ đó xây dựng các giải pháp phù hợp với đặc thù hoạt động của công ty xây dựng.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm:
Dữ liệu thứ cấp: Báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh giai đoạn 2021-2023, hồ sơ dự án, biên bản họp, tài liệu ngành xây dựng và các văn bản pháp luật liên quan.
Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp 12 cán bộ, nhân viên chủ chốt của công ty (giám đốc dự án, chỉ huy trưởng công trình, kỹ sư, kế toán trưởng, kế toán viên, thủ quỹ) bằng bảng hỏi thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ, thu thập vào tháng 8 năm 2024.
Phương pháp phân tích số liệu bao gồm:
Thống kê mô tả: Tính toán số tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm, bình quân để mô tả thực trạng quản trị chi phí.
Phương pháp so sánh: So sánh các chỉ tiêu chi phí qua các năm để đánh giá xu hướng biến động và hiệu quả quản lý.
Quy trình nghiên cứu gồm 6 bước từ nghiên cứu cơ sở lý luận, thu thập và xử lý dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá kết quả đến đề xuất giải pháp và kiến nghị.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mô hình quản trị chi phí áp dụng: Công ty sử dụng mô hình ABC, giúp phân bổ chi phí theo từng hoạt động thi công, nâng cao độ chính xác trong lập dự toán và kiểm soát chi phí. Tuy nhiên, công ty chưa phân loại chi phí theo hình thái chi phí (cố định, biến đổi) và đối tượng chịu chi phí một cách đầy đủ.
Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2021-2023: Doanh thu thuần tăng 49,95% từ năm 2022 đến 2023, đạt khoảng 198,5 tỷ đồng năm 2023. Giá vốn hàng bán tăng nhanh hơn, tăng 47,41% trong cùng kỳ, dẫn đến lợi nhuận gộp chỉ đạt 20,25 tỷ đồng năm 2023, giảm 77,28% so với năm 2021. Lợi nhuận sau thuế năm 2023 giảm 95,49% so với năm 2022, chỉ còn khoảng 1,83 tỷ đồng.
Chi phí sản xuất kinh doanh: Tổng chi phí tăng mạnh từ 117,2 tỷ đồng năm 2021 lên 216 tỷ đồng năm 2023, tương ứng tăng 81,1% trong năm 2022 và 1,1% năm 2023. Chi phí nguyên vật liệu tăng 138,4% trong giai đoạn này, chi phí nhân công tăng 94,3%, chi phí dịch vụ mua ngoài biến động lớn với mức tăng 606,6% năm 2023 so với năm trước.
Đánh giá công tác lập dự toán chi phí: Đa số cán bộ, nhân viên đánh giá tính chính xác và hợp lý của dự toán chi phí ở mức tích cực (điểm trung bình 3,6-3,9 trên thang 5). Tuy nhiên, mức độ đầy đủ và hợp lý của dữ liệu sử dụng trong lập dự toán được đánh giá thấp hơn (3,2), cho thấy cần cải thiện chất lượng thông tin.
Thảo luận kết quả
Sự gia tăng nhanh chóng của chi phí nguyên vật liệu và nhân công phản ánh áp lực từ biến động giá cả thị trường và nhu cầu mở rộng quy mô hoạt động. Việc lợi nhuận gộp và lợi nhuận sau thuế giảm mạnh cho thấy công tác kiểm soát chi phí chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trong khâu theo dõi và điều chỉnh chi phí phát sinh.
Mô hình ABC giúp công ty phân bổ chi phí chính xác hơn so với các phương pháp truyền thống, nhưng việc chưa phân loại chi phí theo hình thái và đối tượng chịu chi phí làm hạn chế khả năng phân tích sâu và ra quyết định kịp thời. So với các doanh nghiệp xây dựng hàng đầu như CIENCO 5 và ICD 620, công ty cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, theo dõi và đánh giá chi phí để nâng cao hiệu quả quản trị.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, chi phí và lợi nhuận qua các năm, bảng so sánh chi phí dự toán và thực tế, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của nhân viên về công tác lập dự toán chi phí.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện mô hình quản trị chi phí: Áp dụng phân loại chi phí theo hình thái (cố định, biến đổi, hỗn hợp) và đối tượng chịu chi phí để nâng cao độ chính xác trong phân tích và kiểm soát chi phí. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Tài chính – Kế toán.
Nâng cao chất lượng dữ liệu lập dự toán: Xây dựng cơ sở dữ liệu chi tiết về giá nguyên vật liệu, nhân công và dịch vụ mua ngoài, áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu hiện đại để dự báo chính xác hơn. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Phòng Kinh tế – Kế hoạch và Phòng Tài chính – Kế toán.
Tăng cường theo dõi và kiểm soát chi phí: Thiết lập hệ thống quản lý chi phí tích hợp, cập nhật dữ liệu theo thời gian thực, so sánh chi phí thực tế với dự toán để phát hiện và xử lý kịp thời các sai lệch. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế toán, Phòng Kỹ thuật – Thiết bị.
Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức các khóa đào tạo về quản trị chi phí, sử dụng phần mềm quản lý hiện đại cho cán bộ kế toán, quản lý dự án và nhân viên liên quan. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Tổ chức nhân sự.
Xây dựng quy trình đánh giá và điều chỉnh chi phí định kỳ: Thiết lập quy trình đánh giá chi phí sau mỗi dự án, rút kinh nghiệm và điều chỉnh kế hoạch chi phí cho các dự án tiếp theo nhằm tối ưu hóa nguồn lực. Thời gian: 2024-2030. Chủ thể: Ban Giám đốc và các phòng ban liên quan.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong quản trị chi phí, từ đó xây dựng chiến lược tài chính phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và lợi nhuận.
Phòng Tài chính – Kế toán và Quản lý dự án: Áp dụng mô hình ABC và các phương pháp phân tích chi phí để cải thiện công tác lập dự toán, theo dõi và kiểm soát chi phí trong từng dự án xây dựng.
Chuyên gia tư vấn quản trị chi phí: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để tư vấn, thiết kế hệ thống quản trị chi phí phù hợp cho các doanh nghiệp xây dựng tương tự.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Tài chính – Ngân hàng, Quản trị kinh doanh: Tham khảo các lý thuyết, mô hình và phương pháp nghiên cứu thực tiễn trong lĩnh vực quản trị chi phí doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Quản trị chi phí có vai trò gì trong doanh nghiệp xây dựng?
Quản trị chi phí giúp doanh nghiệp kiểm soát và tối ưu hóa các khoản chi, giảm lãng phí, nâng cao lợi nhuận và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường xây dựng.Mô hình quản trị chi phí ABC có ưu điểm gì?
Mô hình ABC phân bổ chi phí dựa trên hoạt động cụ thể, giúp xác định chính xác nguồn gốc chi phí, từ đó tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.Tại sao chi phí nguyên vật liệu và nhân công lại tăng mạnh trong giai đoạn 2021-2023?
Do biến động giá cả thị trường, mở rộng quy mô hoạt động và yêu cầu kỹ thuật cao hơn trong các dự án xây dựng, dẫn đến chi phí đầu vào tăng.Làm thế nào để nâng cao chất lượng dữ liệu lập dự toán chi phí?
Xây dựng cơ sở dữ liệu chi tiết, áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu hiện đại và phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban liên quan để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin.Công ty nên làm gì để kiểm soát chi phí hiệu quả hơn?
Thiết lập hệ thống quản lý chi phí tích hợp, theo dõi chi phí theo thời gian thực, đào tạo nhân sự và xây dựng quy trình đánh giá, điều chỉnh chi phí định kỳ.
Kết luận
- Quản trị chi phí tại Công ty TNHH MTV Sông Đà 2 E&C đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả và bền vững của các dự án xây dựng.
- Mô hình quản trị chi phí theo hoạt động (ABC) được áp dụng giúp nâng cao độ chính xác trong phân bổ và kiểm soát chi phí.
- Giai đoạn 2021-2023, chi phí nguyên vật liệu và nhân công tăng mạnh, ảnh hưởng đến lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh.
- Công tác lập dự toán chi phí được đánh giá tích cực nhưng cần cải thiện chất lượng dữ liệu và quy trình theo dõi chi phí.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện mô hình quản trị chi phí, nâng cao chất lượng dữ liệu, tăng cường kiểm soát và đào tạo nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí đến năm 2030.
Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, xây dựng hệ thống quản lý chi phí tích hợp và đào tạo nhân sự chuyên sâu.
Call to action: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững cho công ty.