Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam đang đối mặt với áp lực nâng cao hiệu quả quản trị chi phí để tăng sức cạnh tranh. Theo báo cáo của ngành xây dựng, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 60-70% tổng chi phí xây lắp, trong khi chi phí nhân công trực tiếp chiếm khoảng 13-15%. Công tác kế toán quản trị chi phí xây lắp đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị nhằm kiểm soát chi phí, lập dự toán và ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện kế toán quản trị chi phí xây lắp tại Công ty TNHH Xây dựng Mười Tùng trong năm 2022, một doanh nghiệp nhỏ với vốn điều lệ 2,5 tỷ đồng và 31 nhân viên, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tại Bình Định. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ bản chất, vai trò, thực trạng kế toán quản trị chi phí xây lắp và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, góp phần tối ưu hóa lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các doanh nghiệp xây lắp nhỏ và vừa trong việc tổ chức kế toán quản trị chi phí phù hợp với đặc thù ngành nghề, đồng thời hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định kinh doanh chính xác và kịp thời.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kế toán quản trị chi phí, trong đó kế toán quản trị được định nghĩa theo Luật Kế toán số 88/2015/QH13 là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính phục vụ quản trị nội bộ. Hai mô hình kế toán quản trị chi phí được áp dụng gồm mô hình kết hợp và mô hình hỗn hợp, phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp xây lắp nhỏ như Công ty Mười Tùng.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phân loại chi phí xây lắp: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí ngoài xây lắp (bán hàng, quản lý doanh nghiệp).
  • Dự toán chi phí xây lắp: Xây dựng dựa trên hồ sơ thiết kế, định mức xây dựng cơ bản, đơn giá địa phương và các quy định pháp luật liên quan.
  • Phân tích chi phí để ra quyết định kinh doanh: Áp dụng phân tích điểm hòa vốn, phân tích thông tin thích hợp cho quyết định ngắn hạn.
  • Kiểm soát biến động chi phí: Phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí sản xuất chung theo các nhân tố giá, lượng và định mức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp – phân tích định tính và so sánh đối chiếu. Dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, sổ sách kế toán và phỏng vấn trực tiếp tại Công ty TNHH Xây dựng Mười Tùng trong năm 2022. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu chi phí xây lắp của công ty trong năm 2022, với 31 nhân viên tham gia cung cấp thông tin.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định lượng để đánh giá biến động chi phí, so sánh thực trạng với lý thuyết và các nghiên cứu trước đây nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ khảo sát thực trạng, phân tích số liệu đến đề xuất giải pháp và hoàn thiện mô hình kế toán quản trị chi phí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Công ty Mười Tùng còn nhiều hạn chế: Công ty hiện chỉ áp dụng hệ thống kế toán tài chính, chưa có hệ thống kế toán quản trị độc lập. Thông tin kế toán quản trị chủ yếu lấy từ kế toán tài chính nên chưa kịp thời và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý nội bộ.

  2. Phân loại chi phí chưa hoàn chỉnh và chưa chi tiết: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 65% tổng chi phí xây lắp, chi phí nhân công trực tiếp chiếm 14%, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung chiếm phần còn lại. Tuy nhiên, việc phân loại chi phí chưa phân biệt rõ định phí và biến phí, gây khó khăn trong kiểm soát và phân tích biến động chi phí.

  3. Lập dự toán chi phí chưa đầy đủ và chưa sát thực tế: Dự toán chi phí xây lắp chưa được xây dựng chi tiết cho từng hạng mục công trình, chưa cập nhật kịp thời các biến động giá nguyên vật liệu và nhân công. Điều này dẫn đến sai lệch giữa dự toán và chi phí thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi phí.

  4. Kiểm soát biến động chi phí còn yếu: Công ty chưa có hệ thống báo cáo phân tích biến động chi phí theo các nhân tố giá, lượng và định mức. Việc kiểm soát chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống, làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các biến động chi phí bất lợi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do công ty chưa xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí phù hợp với quy mô và đặc thù hoạt động xây lắp. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, như tại Công ty cổ phần Xây dựng số 4 Thăng Long hay Công ty COTECHCO, việc tổ chức kế toán quản trị chi phí được thực hiện bài bản hơn với hệ thống báo cáo chi tiết và phân tích biến động chi phí thường xuyên.

Việc chưa phân biệt rõ định phí và biến phí trong chi phí xây lắp làm hạn chế khả năng kiểm soát và ra quyết định ngắn hạn hiệu quả. Ngoài ra, dự toán chi phí chưa sát thực tế khiến công ty khó khăn trong việc lập kế hoạch tài chính và điều chỉnh hoạt động thi công phù hợp với biến động thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng phân loại chi phí, bảng so sánh dự toán và chi phí thực tế, biểu đồ biến động chi phí nguyên vật liệu và nhân công theo thời gian để minh họa rõ hơn các vấn đề và xu hướng chi phí tại công ty.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống kế toán quản trị chi phí độc lập hoặc mô hình hỗn hợp phù hợp: Thiết lập bộ máy kế toán quản trị chi phí riêng biệt hoặc kết hợp với kế toán tài chính để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho nhà quản trị. Thời gian thực hiện dự kiến 6-12 tháng, do phòng kế toán phối hợp với ban lãnh đạo công ty.

  2. Hoàn thiện phân loại chi phí xây lắp theo yếu tố định phí và biến phí: Phân loại chi phí chi tiết theo từng hạng mục, phân biệt rõ chi phí cố định và chi phí biến đổi để phục vụ kiểm soát và phân tích hiệu quả hơn. Thực hiện trong vòng 3-6 tháng, do bộ phận kế toán quản trị chủ trì.

  3. Cải tiến quy trình lập dự toán chi phí xây lắp sát thực tế hơn: Áp dụng các công cụ dự toán hiện đại, cập nhật định mức và đơn giá nguyên vật liệu, nhân công theo thị trường để nâng cao độ chính xác. Thời gian triển khai 4-6 tháng, phối hợp giữa phòng kỹ thuật và kế toán.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo và phân tích biến động chi phí thường xuyên: Thiết kế các báo cáo chi tiết về biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công theo các nhân tố giá, lượng và định mức để kịp thời phát hiện và xử lý các biến động bất lợi. Thực hiện trong 6 tháng, do phòng kế toán quản trị và ban lãnh đạo phối hợp.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán và quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo về kế toán quản trị chi phí, kỹ năng phân tích và sử dụng thông tin kế toán cho cán bộ kế toán và nhà quản lý. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do công ty phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp xây dựng nhỏ và vừa: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức kế toán quản trị chi phí xây lắp, giúp nhà quản trị nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và ra quyết định kinh doanh chính xác.

  2. Phòng kế toán và tài chính các công ty xây dựng: Tài liệu hướng dẫn chi tiết về phân loại chi phí, lập dự toán và kiểm soát biến động chi phí, hỗ trợ cải tiến quy trình kế toán quản trị chi phí phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Luận văn là tài liệu tham khảo thực tiễn quý giá về ứng dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn và kỹ năng nghiên cứu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tư vấn: Cung cấp thông tin về thực trạng và giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, hỗ trợ xây dựng chính sách và tư vấn quản lý hiệu quả cho các doanh nghiệp trong ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí xây lắp khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời phục vụ quản lý nội bộ và ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo bên ngoài và tuân thủ quy định pháp luật. Ví dụ, kế toán quản trị phân tích biến động chi phí theo từng công trình, còn kế toán tài chính tổng hợp chi phí chung.

  2. Tại sao phân loại chi phí định phí và biến phí lại quan trọng?
    Phân loại này giúp nhà quản trị hiểu rõ chi phí nào cố định không đổi theo sản lượng, chi phí nào biến đổi theo sản lượng để kiểm soát hiệu quả và ra quyết định ngắn hạn chính xác. Ví dụ, chi phí nhân công trực tiếp thường là biến phí, còn chi phí khấu hao máy móc là định phí.

  3. Làm thế nào để lập dự toán chi phí xây lắp chính xác?
    Cần dựa trên hồ sơ thiết kế, định mức xây dựng, đơn giá thị trường và kinh nghiệm thi công thực tế, đồng thời cập nhật thường xuyên biến động giá nguyên vật liệu và nhân công. Ví dụ, dự toán chi phí nhân công dựa trên số giờ công và mức lương hiện hành.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến biến động chi phí nguyên vật liệu?
    Bao gồm biến động giá thị trường, chi phí thu mua, chất lượng nguyên vật liệu và chính sách thuế. Ví dụ, giá xi măng tăng do nguồn cung hạn chế sẽ làm tăng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.

  5. Mô hình kế toán quản trị chi phí nào phù hợp với doanh nghiệp xây dựng nhỏ?
    Mô hình hỗn hợp kết hợp kế toán tài chính và kế toán quản trị chi phí trong cùng bộ máy kế toán là phù hợp, giúp tận dụng nguồn lực và cung cấp thông tin chi tiết cho quản lý. Ví dụ, Công ty Mười Tùng nên áp dụng mô hình này để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí xây lắp là công cụ thiết yếu giúp nhà quản trị doanh nghiệp xây dựng kiểm soát chi phí, lập kế hoạch và ra quyết định kinh doanh hiệu quả.
  • Thực trạng tại Công ty TNHH Xây dựng Mười Tùng cho thấy cần hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí để đáp ứng yêu cầu quản lý nội bộ.
  • Việc phân loại chi phí chi tiết, lập dự toán sát thực tế và kiểm soát biến động chi phí là các yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí xây lắp.
  • Đề xuất các giải pháp xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí phù hợp, cải tiến quy trình lập dự toán và báo cáo phân tích chi phí nhằm tối ưu hóa lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai mô hình kế toán quản trị chi phí mới, đào tạo nhân sự và xây dựng hệ thống báo cáo phân tích chi phí thường xuyên.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí xây lắp tại doanh nghiệp bạn!