Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) đã trở thành công cụ quản lý không thể thiếu trong các doanh nghiệp hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực kế toán tài chính. Tại Việt Nam, từ trước năm 2010, một số doanh nghiệp lớn như FPT đã bắt đầu triển khai ERP, và đến nay, xu hướng áp dụng ERP đã lan rộng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, trong lĩnh vực kế toán tài chính, vẫn còn thiếu các nghiên cứu chuyên sâu về lợi ích kế toán mà ERP mang lại cũng như mối quan hệ giữa các lợi ích này với sự hài lòng của kế toán viên khi sử dụng hệ thống. Nghiên cứu này tập trung khảo sát tại Công ty Cổ phần Bán lẻ Kỹ thuật số FPT, một doanh nghiệp tiên phong trong việc ứng dụng ERP, nhằm làm rõ các lợi ích kế toán từ ERP và ảnh hưởng của chúng đến sự hài lòng của kế toán viên.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) xác định các lợi ích kế toán mà ERP mang lại tại FPT; (2) đánh giá mức độ hài lòng của kế toán viên dựa trên các lợi ích cảm nhận được; (3) phân tích mối quan hệ giữa các lợi ích kế toán và sự hài lòng của người sử dụng ERP. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào phòng Kế toán của FPT tại ba vùng Bắc, Trung, Nam, với dữ liệu thu thập từ 102 kế toán viên sử dụng phần mềm SAP ERP. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin thực tiễn cho doanh nghiệp về hiệu quả ứng dụng ERP trong công tác kế toán, từ đó hỗ trợ nhà quản lý đưa ra các quyết định nâng cao chất lượng hệ thống và sự hài lòng của người dùng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính:

  • Lý thuyết Kỳ vọng - Xác nhận (Expectation Confirmation Theory): Giải thích sự hài lòng của người dùng dựa trên sự so sánh giữa kỳ vọng ban đầu và cảm nhận thực tế khi sử dụng ERP. Sự hài lòng được xác định khi cảm nhận vượt hoặc bằng kỳ vọng.

  • Lý thuyết Diễn ngôn (Discourse Theory): Nhấn mạnh vai trò của các nhận định cá nhân trong việc hình thành sự hài lòng, qua đó giải thích sự thay thế công nghệ kế toán truyền thống bằng ERP dựa trên cảm nhận lợi ích thực tế.

  • Mô hình DeLone - McLean về thành công hệ thống thông tin: Mô hình này xác định sáu yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thành công của hệ thống, trong đó chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin và chất lượng dịch vụ tác động đến sự hài lòng và ý định sử dụng, từ đó tạo ra lợi ích ròng cho tổ chức.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: lợi ích kế toán ERP (về hệ thống, hoạt động và tổ chức), sự hài lòng của người sử dụng ERP, và các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 102 kế toán viên tại Công ty Cổ phần Bán lẻ Kỹ thuật số FPT, được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm người sử dụng ERP trong công ty. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi Likert 7 điểm, đánh giá các lợi ích kế toán và mức độ hài lòng của người dùng.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: xây dựng bảng câu hỏi dựa trên các nghiên cứu trước, thu thập dữ liệu, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn và xác định các nhân tố chính, phân tích tương quan Pearson để kiểm tra mối quan hệ giữa các biến, và cuối cùng là phân tích hồi quy đa biến nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các lợi ích kế toán đến sự hài lòng của kế toán viên. Toàn bộ phân tích được thực hiện trên phần mềm SPSS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lợi ích kế toán về mặt hệ thống: Kế toán viên đánh giá cao việc ERP giúp tập hợp dữ liệu kế toán nhanh hơn (trung bình 5.8/7 điểm) và dễ dàng hơn (5.7/7 điểm), đồng thời kết xuất kết quả dữ liệu nhanh chóng và linh hoạt. Đây là nhóm lợi ích có mức độ cảm nhận cao nhất trong nghiên cứu.

  2. Lợi ích kế toán về mặt hoạt động: ERP giúp giảm thời gian khóa sổ kế toán hàng tháng, quý và năm với mức điểm trung bình lần lượt là 5.5, 5.4 và 5.3. Thời gian hoàn thành báo cáo tài chính cũng được rút ngắn đáng kể, đồng thời chất lượng báo cáo và tài khoản được nâng cao, tiết kiệm thời gian định khoản và ghi sổ kế toán.

  3. Lợi ích kế toán về mặt tổ chức: ERP làm tăng tính linh hoạt trong phát hành thông tin kế toán (5.6 điểm), tăng tính tích hợp ứng dụng kế toán, cung cấp thông tin kịp thời và tin cậy, đồng thời nâng cao chức năng kiểm soát nội bộ. Mức độ hài lòng chung của kế toán viên với hệ thống ERP đạt trung bình 5.7 điểm.

  4. Mối quan hệ giữa lợi ích kế toán và sự hài lòng: Phân tích hồi quy đa biến cho thấy các nhóm lợi ích kế toán đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự hài lòng của kế toán viên, trong đó lợi ích về mặt hệ thống có tác động mạnh nhất (β = 0.45, p < 0.01), tiếp theo là lợi ích về mặt tổ chức (β = 0.32, p < 0.05) và lợi ích về mặt hoạt động (β = 0.28, p < 0.05). Mô hình giải thích được khoảng 62% biến thiên của sự hài lòng (Adjusted R² = 0.62).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy ERP mang lại lợi ích rõ rệt trong việc cải thiện hiệu quả xử lý dữ liệu kế toán, giảm thời gian thực hiện các nghiệp vụ và nâng cao chất lượng thông tin, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như của Spathis (2006) và Kanelou & Spathis (2013). Mức độ hài lòng của kế toán viên phản ánh sự thỏa mãn với các lợi ích thực tế nhận được, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của ERP trong việc hỗ trợ công tác kế toán hiện đại.

Biểu đồ phân phối điểm trung bình các nhóm lợi ích và sự hài lòng có thể minh họa rõ sự tương quan tích cực giữa các biến, trong khi bảng hồi quy đa biến thể hiện mức độ ảnh hưởng cụ thể của từng nhóm lợi ích. So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả này bổ sung thêm bằng chứng về mối liên hệ giữa lợi ích kế toán và sự hài lòng người dùng ERP, góp phần lấp đầy khoảng trống nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng hệ thống ERP: Tăng cường đầu tư vào phần mềm và hạ tầng công nghệ để cải thiện tốc độ xử lý và tính linh hoạt của hệ thống, nhằm nâng cao lợi ích về mặt hệ thống, qua đó gia tăng sự hài lòng của kế toán viên. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban IT và quản lý doanh nghiệp.

  2. Đào tạo và nâng cao năng lực người dùng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về sử dụng ERP cho kế toán viên nhằm tăng khả năng khai thác hiệu quả các tính năng, giảm thiểu sự cố và nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng nhân sự phối hợp phòng kế toán.

  3. Tối ưu hóa quy trình kế toán trong môi trường ERP: Rà soát và điều chỉnh quy trình kế toán phù hợp với đặc thù ERP để giảm thời gian khóa sổ và hoàn thành báo cáo tài chính, đồng thời tăng cường kiểm soát nội bộ. Thời gian: 9 tháng; Chủ thể: Ban quản lý kế toán và kiểm soát nội bộ.

  4. Xây dựng hệ thống phản hồi và hỗ trợ người dùng: Thiết lập kênh phản hồi nhanh chóng và hiệu quả để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình sử dụng ERP, góp phần nâng cao sự hài lòng và giảm thiểu gián đoạn công việc. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Ban IT và phòng hỗ trợ khách hàng nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để hiểu rõ hơn về lợi ích kế toán của ERP và mức độ hài lòng của nhân viên, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư và cải tiến hệ thống phù hợp.

  2. Phòng kế toán và nhân viên kế toán: Tham khảo để nâng cao nhận thức về lợi ích ERP, cải thiện kỹ năng sử dụng và tăng hiệu quả công việc trong môi trường ERP.

  3. Chuyên gia tư vấn ERP và phát triển phần mềm: Nghiên cứu giúp hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng người dùng, từ đó thiết kế và triển khai các giải pháp ERP phù hợp hơn với nhu cầu thực tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, công nghệ thông tin: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ERP trong lĩnh vực kế toán tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. ERP mang lại lợi ích kế toán cụ thể nào cho doanh nghiệp?
    ERP giúp tập hợp và xử lý dữ liệu kế toán nhanh hơn, giảm thời gian khóa sổ, nâng cao chất lượng báo cáo và cải thiện kiểm soát nội bộ, từ đó tăng hiệu quả công tác kế toán.

  2. Sự hài lòng của kế toán viên khi sử dụng ERP được đo lường như thế nào?
    Sự hài lòng được đánh giá qua thang đo Likert 7 điểm dựa trên cảm nhận về các lợi ích thực tế nhận được, so sánh với kỳ vọng ban đầu của người dùng.

  3. Mối quan hệ giữa lợi ích kế toán và sự hài lòng của người dùng ERP ra sao?
    Các lợi ích kế toán về hệ thống, hoạt động và tổ chức đều có ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng của kế toán viên, trong đó lợi ích về hệ thống có tác động mạnh nhất.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự hài lòng của kế toán viên khi sử dụng ERP?
    Cần nâng cao chất lượng hệ thống, đào tạo người dùng, tối ưu quy trình kế toán và xây dựng hệ thống hỗ trợ hiệu quả để tăng trải nghiệm và hiệu quả sử dụng ERP.

  5. Phạm vi áp dụng kết quả nghiên cứu này có giới hạn không?
    Nghiên cứu tập trung tại Công ty Cổ phần Bán lẻ Kỹ thuật số FPT với phần mềm SAP ERP, do đó kết quả có thể phù hợp với các doanh nghiệp tương tự nhưng cần điều chỉnh khi áp dụng cho các môi trường khác.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định rõ các lợi ích kế toán của ERP gồm lợi ích về hệ thống, hoạt động và tổ chức, được kế toán viên tại FPT đánh giá cao.
  • Sự hài lòng của kế toán viên có mối quan hệ tích cực và có ý nghĩa thống kê với các lợi ích kế toán nhận được từ ERP.
  • Lợi ích về mặt hệ thống có ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng, tiếp theo là lợi ích về tổ chức và hoạt động.
  • Mô hình hồi quy đa biến giải thích được 62% biến thiên của sự hài lòng, cho thấy tính phù hợp và thực tiễn của nghiên cứu.
  • Các đề xuất nâng cao chất lượng hệ thống, đào tạo, tối ưu quy trình và hỗ trợ người dùng được khuyến nghị nhằm tăng hiệu quả ứng dụng ERP trong kế toán.

Doanh nghiệp và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng ERP, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm hoàn thiện hơn các kết quả nghiên cứu trong tương lai.