Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước có hạn, việc quản lý tài chính hiệu quả tại các trường cao đẳng công lập trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Trường Cao đẳng Lào Cai, với gần 30 năm hình thành và phát triển, đóng vai trò quan trọng trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh Lào Cai và khu vực miền núi phía Bắc. Giai đoạn 2019-2021, Nhà trường đã thực hiện công tác quản lý tài chính với nhiều thành tựu nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế như phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước, nguồn thu từ dịch vụ chưa đa dạng và chưa phát huy tối đa hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Lào Cai trong giai đoạn 2019-2021, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, thúc đẩy sự phát triển của Nhà trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trường Cao đẳng Lào Cai, sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, nhân sự và khảo sát sơ cấp thu thập tháng 2/2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng công lập, đồng thời hỗ trợ Nhà trường nâng cao năng lực tự chủ tài chính và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính và quản lý công lập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

  • Lý thuyết quản lý công: Tập trung vào nguyên tắc tập trung dân chủ, phân cấp, công khai minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính tại các cơ sở giáo dục công lập.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý tài chính trường cao đẳng công lập, dự toán thu chi, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, quy chế chi tiêu nội bộ và kiểm tra giám sát tài chính. Mô hình nghiên cứu tập trung phân tích chu trình quản lý tài chính gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra giám sát, đồng thời xem xét các yếu tố khách quan (chính sách pháp luật) và chủ quan (năng lực cán bộ, ý thức chấp hành).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu sử dụng bao gồm:

  • Số liệu thứ cấp: Báo cáo tổng kết nhiệm vụ, báo cáo quyết toán tài chính, báo cáo nhân sự và các văn bản pháp luật liên quan giai đoạn 2019-2021 của Trường Cao đẳng Lào Cai.

  • Số liệu sơ cấp: Khảo sát ý kiến 193 cán bộ, viên chức, người lao động của Nhà trường và 12 cán bộ quản lý tài chính từ Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước tỉnh Lào Cai, thu thập tháng 2/2022.

Phương pháp phân tích gồm:

  • Phân tổ thống kê để phân nhóm số liệu theo các tiêu chí như dự toán thu chi, thực hiện thu chi, cơ cấu lao động.

  • Thống kê mô tả qua bảng biểu và biểu đồ để thể hiện số liệu về thu chi, nhân sự.

  • Phương pháp so sánh để đánh giá sự biến động dự toán và thực hiện qua các năm.

  • Phân tích định tính dựa trên khảo sát và tài liệu để giải thích nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu khảo sát được xác định theo công thức Slovin với sai số 5%, đảm bảo tính đại diện và khách quan. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên đơn giản, kết hợp khảo sát trực tiếp và gửi phiếu qua email.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán thu, chi: Dự toán thu năm 2021 tăng khoảng 8% so với năm 2019, trong đó nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm trên 70%. Dự toán chi cũng tăng tương ứng, tập trung vào chi thường xuyên phục vụ đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất.

  2. Chấp hành dự toán thu, chi: Tỷ lệ thực hiện thu so với dự toán đạt trung bình 105%, cho thấy Nhà trường thu vượt kế hoạch. Tỷ lệ thực hiện chi so với dự toán đạt khoảng 98%, phản ánh việc chi tiêu sát với kế hoạch đề ra.

  3. Công tác quyết toán ngân sách: Tỷ lệ quyết toán so với đề xuất đạt 100% trong giai đoạn 2019-2021, chứng tỏ tính chính xác và minh bạch trong báo cáo tài chính của Nhà trường.

  4. Kiểm tra, giám sát tài chính: Nhà trường thực hiện kiểm tra nội bộ hàng tháng, phát hiện và điều chỉnh kịp thời các khoản thu chi không đúng quy định. Tuy nhiên, chưa có đoàn thanh tra bên ngoài trong giai đoạn nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trường Cao đẳng Lào Cai đã thực hiện tốt công tác quản lý tài chính theo chu trình dự toán - chấp hành - quyết toán - kiểm tra, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Việc thu vượt dự toán phản ánh sự chủ động trong khai thác nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước, tuy nhiên vẫn còn phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp tỉnh (trên 70%), hạn chế tính tự chủ tài chính.

So sánh với các trường cao đẳng công lập trong nước, như Trường Cao đẳng Công thương Phú Thọ và Trường Cao đẳng nghề Kỹ thuật - Công nghệ Tuyên Quang, Trường Cao đẳng Lào Cai có mức độ chấp hành dự toán và quyết toán tương đương, nhưng cần cải thiện đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao năng lực quản lý tài chính. Việc chưa có thanh tra bên ngoài trong giai đoạn nghiên cứu có thể làm giảm tính khách quan trong kiểm tra, giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tốc độ tăng trưởng dự toán thu chi qua các năm, biểu đồ tròn phân bố cơ cấu nguồn thu, và bảng so sánh tỷ lệ thực hiện thu chi so với dự toán. Những hạn chế về nguồn thu và kiểm tra giám sát đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán: Áp dụng phương pháp dự toán dựa trên phân tích xu hướng và dự báo biến động kinh tế, đảm bảo dự toán sát thực tế, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban. Mục tiêu nâng cao độ chính xác dự toán thu chi lên trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp Ban Giám hiệu.

  2. Tăng cường quản lý chấp hành dự toán: Xây dựng quy trình phân bổ kinh phí rõ ràng, ưu tiên chi cho các hoạt động trọng tâm và đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đào tạo. Mục tiêu đạt tỷ lệ thực hiện chi so với dự toán trên 98% hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và các đơn vị trực thuộc.

  3. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán và báo cáo tài chính: Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ tài chính, áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại để đảm bảo tính chính xác, kịp thời. Mục tiêu hoàn thành quyết toán đúng hạn 100% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ định kỳ và phối hợp với các cơ quan thanh tra bên ngoài để nâng cao tính minh bạch, phát hiện sớm sai phạm. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 đợt kiểm tra nội bộ và 1 đợt thanh tra bên ngoài mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Ban Kiểm tra nội bộ và Ban Giám hiệu.

  5. Đa dạng hóa nguồn thu: Phát triển các dịch vụ đào tạo, hợp tác liên kết với doanh nghiệp, khai thác hiệu quả cơ sở vật chất hiện có để tạo nguồn thu ngoài ngân sách. Mục tiêu tăng tỷ trọng nguồn thu ngoài ngân sách lên 30% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường cao đẳng công lập: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và phát triển bền vững.

  2. Phòng Kế hoạch - Tài chính các cơ sở giáo dục nghề nghiệp: Áp dụng các phương pháp lập dự toán, chấp hành dự toán và kiểm tra giám sát được đề xuất nhằm nâng cao năng lực quản lý tài chính.

  3. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán: Nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý tài chính trong trường cao đẳng công lập, từ đó thực hiện công việc chính xác, minh bạch và hiệu quả hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý giáo dục: Tham khảo luận văn để hiểu rõ hơn về thực trạng và giải pháp quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, phục vụ cho nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại trường cao đẳng công lập có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại trường cao đẳng công lập không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào việc sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả để phục vụ hoạt động đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Các khoản thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và học phí, khác với doanh nghiệp dựa trên doanh thu và lợi nhuận.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng trong quản lý tài chính?
    Lập dự toán thu chi là bước đầu tiên trong chu trình quản lý tài chính, giúp xác định kế hoạch sử dụng nguồn lực, đảm bảo cân đối thu chi, tránh lãng phí và tạo cơ sở cho việc chấp hành và quyết toán ngân sách chính xác.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Lào Cai?
    Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách pháp luật, nguồn ngân sách cấp, và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, ý thức chấp hành quy định tài chính của cán bộ, viên chức và người lao động.

  4. Làm thế nào để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính trong trường?
    Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ định kỳ, phối hợp với các cơ quan thanh tra bên ngoài, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch và đào tạo nâng cao nhận thức cho cán bộ về tầm quan trọng của kiểm tra giám sát.

  5. Nguồn thu ngoài ngân sách có vai trò như thế nào trong quản lý tài chính trường cao đẳng?
    Nguồn thu ngoài ngân sách giúp đa dạng hóa nguồn lực tài chính, giảm bớt sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, tạo điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển cơ sở vật chất, góp phần nâng cao tính tự chủ tài chính của trường.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại trường cao đẳng công lập, tập trung nghiên cứu Trường Cao đẳng Lào Cai giai đoạn 2019-2021.
  • Phân tích thực trạng cho thấy Nhà trường đã thực hiện tốt các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra giám sát, tuy nhiên còn phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước và chưa đa dạng hóa nguồn thu.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách pháp luật, năng lực cán bộ và ý thức chấp hành của các cá nhân, đơn vị trong Nhà trường.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, tăng cường kiểm tra giám sát và đa dạng hóa nguồn thu.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo là triển khai áp dụng giải pháp, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và xây dựng hệ thống quản lý tài chính hiện đại, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các trường cao đẳng công lập khác để so sánh và hoàn thiện hơn.

Call-to-action: Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và nhà quản lý tài chính nên tham khảo và áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hệ thống giáo dục nghề nghiệp Việt Nam.