Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình trọng điểm nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng nông thôn Việt Nam. Tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, công tác quản lý xây dựng NTM đã được triển khai từ năm 2011 và đạt nhiều kết quả tích cực. Theo số liệu thống kê, đến năm 2023, huyện có 06 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 04 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 72 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm xuống còn 1,51%. Tuy nhiên, quá trình xây dựng NTM vẫn còn nhiều thách thức như nguồn lực hạn chế, yêu cầu tiêu chí ngày càng cao, và tác động của đại dịch kéo dài.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý xây dựng NTM tại huyện Kim Bảng trong giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đến năm 2025 và hướng tới năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý xây dựng NTM cấp huyện, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo chính thức, khảo sát thực tế và phân tích số liệu kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý và thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn tại Kim Bảng, góp phần thực hiện mục tiêu trở thành thị xã vào năm 2025.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế và quản lý xây dựng nông thôn mới. Lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế nhấn mạnh vai trò của quyền lực nhà nước trong việc điều phối các nguồn lực nhằm phát triển kinh tế xã hội. Lý thuyết quản lý xây dựng NTM tập trung vào các nội dung trọng tâm như quy hoạch, kế hoạch, tuyên truyền vận động, tổ chức thực hiện và kiểm tra giám sát. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Nông thôn mới (NTM): Vùng nông thôn có kết cấu hạ tầng hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, xã hội ổn định và môi trường sinh thái được bảo vệ.
  • NTM nâng cao: Xã đạt chuẩn NTM và thêm 75 chỉ tiêu, 19 tiêu chí nâng cao.
  • NTM kiểu mẫu: Xã đạt chuẩn NTM nâng cao, thu nhập bình quân cao hơn 10% so với xã NTM nâng cao, có mô hình thôn thông minh và tiêu chí nổi trội.
  • Quản lý xây dựng NTM: Hoạt động có tổ chức và quyền lực nhằm đảm bảo phát triển nông thôn đúng hướng, bền vững.
  • Các yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm thể chế, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, sự tham gia của người dân, nguồn lực địa phương và năng lực hệ thống chính trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, nghị quyết, kế hoạch của Trung ương, tỉnh Hà Nam và huyện Kim Bảng giai đoạn 2021-2023. Dữ liệu sơ cấp gồm khảo sát 90 phiếu hợp lệ từ người dân địa phương về nhận thức và đánh giá công tác xây dựng NTM.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích so sánh để đánh giá thực trạng và biến động các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, cũng như hiệu quả công tác quản lý. Cỡ mẫu khảo sát 100 phiếu, thu về 95 phiếu, đảm bảo độ tin cậy cao. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023, với đề xuất giải pháp đến năm 2025 và tầm nhìn 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thành tựu trong xây dựng NTM: Đến năm 2023, Kim Bảng có 06 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 04 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 63,1 triệu đồng năm 2021 lên 72 triệu đồng năm 2023, tăng khoảng 14%. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 3,12% năm 2021 xuống còn 1,51% năm 2023.

  2. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực: Tỷ trọng khu vực nông, lâm, thủy sản giảm từ 7,2% năm 2021 xuống 6,5% năm 2023, trong khi khu vực thương mại dịch vụ tăng từ 25,6% lên 27,5%. Giá trị sản xuất công nghiệp, xây dựng tăng 19,5% trong giai đoạn này.

  3. Hiệu quả công tác quản lý: Bộ máy quản lý xây dựng NTM được kiện toàn từ huyện đến xã, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và tổ chức chính trị - xã hội. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh với hơn 25 tin bài trên truyền hình và 30 bản tin truyền thanh năm 2023. Số cuộc kiểm tra, giám sát tăng dần qua các năm, góp phần nâng cao chất lượng thực hiện.

  4. Hạn chế tồn tại: Công tác tuyên truyền chưa sâu sát, một số mô hình sản xuất chưa được nhân rộng, bộ máy quản lý còn mang tính hình thức, công tác xử lý rác thải và bảo vệ môi trường chưa triệt để. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế còn thấp so với yêu cầu.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy công tác quản lý xây dựng NTM tại Kim Bảng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp với xu hướng phát triển nông thôn hiện đại, tăng cường công nghiệp và dịch vụ. Việc kiện toàn bộ máy quản lý và tăng cường kiểm tra giám sát giúp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.

Tuy nhiên, hạn chế về tuyên truyền và quản lý môi trường phản ánh những khó khăn chung của nhiều địa phương trong quá trình chuyển đổi. So sánh với các huyện khác trong tỉnh và một số địa phương lân cận, Kim Bảng có lợi thế về vị trí địa lý và nguồn lực đầu tư nhưng cần tiếp tục đổi mới phương pháp quản lý, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và áp dụng khoa học kỹ thuật phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu nhập, tỷ lệ hộ nghèo, cơ cấu kinh tế và bảng tổng hợp số lượng văn bản, cuộc kiểm tra giám sát để minh họa rõ nét tiến trình và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Phát triển các chương trình truyền thông đa dạng, sâu sát đến từng hộ gia đình nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế lên trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Tuyên giáo Huyện ủy phối hợp với MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, chuyên môn cho cán bộ làm công tác xây dựng NTM, đặc biệt là cấp xã. Mục tiêu hoàn thiện bộ máy quản lý chuyên nghiệp, hiệu quả trước năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật: Hỗ trợ chuyển giao công nghệ, áp dụng mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, phát triển sản phẩm OCOP có tem truy xuất nguồn gốc. Mục tiêu tăng số lượng sản phẩm OCOP đạt chuẩn lên ít nhất 10 sản phẩm trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng NN&PTNT, các HTX nông nghiệp.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý môi trường: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm về môi trường, nâng cao tỷ lệ thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt đạt 100% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các phòng ban liên quan.

  5. Huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực: Tăng cường huy động vốn từ ngân sách, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, đảm bảo minh bạch, công khai trong sử dụng nguồn lực xây dựng NTM. Mục tiêu nâng tổng vốn đầu tư phát triển lên trên 10.000 tỷ đồng đến năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, phòng Tài chính - Kế hoạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện chương trình xây dựng NTM hiệu quả.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp để hoàn thiện chính sách phát triển nông thôn mới.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tăng cường vai trò tuyên truyền, vận động và giám sát cộng đồng trong xây dựng NTM.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý xây dựng NTM là hoạt động có tổ chức và quyền lực của hệ thống hành chính nhằm đảm bảo phát triển nông thôn đúng hướng, bền vững, bao gồm quy hoạch, kế hoạch, tuyên truyền, tổ chức thực hiện và kiểm tra giám sát.

  2. Hiệu quả công tác quản lý xây dựng NTM tại Kim Bảng được đánh giá thế nào?
    Kim Bảng đã đạt 06 xã NTM nâng cao, 04 xã NTM kiểu mẫu, thu nhập bình quân đầu người tăng 14% trong 3 năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,51%, thể hiện hiệu quả quản lý tích cực.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng NTM tại Kim Bảng là gì?
    Bao gồm công tác tuyên truyền chưa sâu sát, bộ máy quản lý còn hình thức, xử lý rác thải chưa triệt để, và tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế còn thấp.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý được đề xuất là gì?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật, kiểm tra giám sát môi trường, huy động và quản lý nguồn lực hiệu quả.

  5. Làm thế nào để người dân tham gia tích cực hơn vào xây dựng NTM?
    Thông qua tuyên truyền đa dạng, vận động trực tiếp, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát và hưởng lợi từ chương trình.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý xây dựng NTM cấp huyện, làm rõ các nội dung quản lý trọng tâm và yếu tố ảnh hưởng.
  • Phân tích thực trạng tại huyện Kim Bảng cho thấy nhiều thành tựu nổi bật về kinh tế, xã hội và hạ tầng, đồng thời chỉ ra các hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tập trung vào tuyên truyền, nâng cao năng lực, ứng dụng công nghệ, kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ huyện Kim Bảng thực hiện mục tiêu trở thành thị xã vào năm 2025 và phát triển bền vững đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư phối hợp chặt chẽ để triển khai hiệu quả các giải pháp đề xuất.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng NTM tại Kim Bảng.