Tổng quan nghiên cứu

Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa tại các địa phương. Tại quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội, giai đoạn 2019-2021, công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN đã được triển khai với nhiều dự án trọng điểm nhằm nâng cao chất lượng hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, thực trạng quản lý vốn đầu tư còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ giải ngân, công tác lập kế hoạch và phê duyệt dự án chưa kịp thời, năng lực quản lý của các chủ thể còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB bằng nguồn vốn NSNN trên địa bàn quận Nam Từ Liêm trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát và quyết toán vốn đầu tư XDCB do UBND quận Nam Từ Liêm quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công, giảm thất thoát, lãng phí vốn NSNN, đồng thời hỗ trợ phát triển bền vững kinh tế - xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý vốn đầu tư công và quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính công trong việc đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật, đồng thời định hướng phát triển kinh tế xã hội bền vững.
  • Mô hình chu trình quản lý dự án đầu tư XDCB: Bao gồm các giai đoạn lập dự án, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện, thanh toán, quyết toán và giám sát, kiểm tra nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả.
  • Khái niệm quản lý vốn đầu tư XDCB bằng nguồn vốn NSNN: Là hoạt động của các chủ thể quản lý Nhà nước nhằm điều phối, phân bổ và sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN một cách tiết kiệm, hiệu quả, tuân thủ các quy định pháp luật và đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: vốn đầu tư xây dựng cơ bản, ngân sách nhà nước, dự án đầu tư xây dựng, quản lý vốn đầu tư công, và các nguyên tắc quản lý vốn đầu tư XDCB như tiết kiệm, hiệu quả, tập trung, dân chủ và minh bạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo quản lý vốn đầu tư XDCB của UBND quận Nam Từ Liêm giai đoạn 2018-2020, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu khoa học và các báo cáo tổng kết phát triển kinh tế xã hội của địa phương.
  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát ý kiến 32 cán bộ, công chức tại các cơ quan quản lý Nhà nước thuộc UBND quận Nam Từ Liêm thông qua bảng hỏi sử dụng thang đo Likert để đánh giá các khía cạnh quản lý vốn đầu tư XDCB.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng các phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp, phân tích và so sánh. Các số liệu được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ nhằm minh họa rõ ràng các biến động, xu hướng và cơ cấu vốn đầu tư XDCB trên địa bàn quận trong giai đoạn nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình phân bổ và giải ngân vốn đầu tư XDCB: Giai đoạn 2019-2021, tổng vốn NSNN phân bổ cho các dự án XDCB trên địa bàn quận Nam Từ Liêm đạt khoảng 1.200 tỷ đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân trung bình chỉ đạt khoảng 75% kế hoạch hàng năm, thấp hơn mức kỳ vọng do nhiều dự án chậm tiến độ.

  2. Công tác lập kế hoạch và phê duyệt dự án: Việc lập và thẩm định kế hoạch vốn đầu tư còn chậm trễ, dẫn đến việc phê duyệt dự án không kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai. Khoảng 30% dự án được khảo sát có thời gian phê duyệt kéo dài hơn 6 tháng so với quy định.

  3. Quản lý thực hiện dự án và thanh toán vốn: Công tác quản lý thi công và thanh toán vốn còn nhiều bất cập, với tỷ lệ tạm ứng vốn chiếm khoảng 20% tổng vốn đầu tư, gây áp lực về quản lý dòng tiền và rủi ro lãng phí vốn. Việc kiểm soát chất lượng thi công và nghiệm thu chưa đồng bộ, dẫn đến một số công trình có chất lượng chưa đảm bảo.

  4. Kiểm tra, giám sát và quyết toán vốn đầu tư: Công tác thanh tra, kiểm tra vốn đầu tư XDCB được thực hiện nhưng chưa thường xuyên và chưa sâu sát. Tỷ lệ dự án quyết toán đúng hạn chỉ đạt khoảng 60%, còn tồn đọng nhiều hồ sơ quyết toán kéo dài, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý của các chủ thể còn yếu, quy trình thủ tục hành chính phức tạp, chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các phòng ban liên quan. So với một số địa phương như quận Hải Châu (Đà Nẵng) và thành phố Bắc Ninh, quận Nam Từ Liêm còn chưa áp dụng triệt để các biện pháp cải cách hành chính, công khai minh bạch và nâng cao trách nhiệm của các chủ thể quản lý vốn đầu tư.

Việc chậm trễ trong phê duyệt dự án và giải ngân vốn làm giảm hiệu quả đầu tư, gây lãng phí nguồn lực NSNN. Các biểu đồ so sánh tiến độ giải ngân và tỷ lệ quyết toán vốn qua các năm cho thấy xu hướng cải thiện nhưng vẫn còn nhiều dư địa để nâng cao hiệu quả quản lý. Kết quả khảo sát ý kiến cán bộ quản lý cũng phản ánh sự cần thiết phải tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến quy trình lập kế hoạch và phê duyệt dự án: UBND quận cần xây dựng quy trình chuẩn hóa, rút ngắn thời gian thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư XDCB, đảm bảo kế hoạch vốn được lập và phê duyệt kịp thời, phù hợp với tiến độ triển khai dự án. Thời gian thực hiện mục tiêu trong vòng 6 tháng tới.

  2. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra tiến độ, chất lượng và sử dụng vốn đầu tư, đồng thời công khai minh bạch thông tin dự án để cộng đồng tham gia giám sát. Chủ thể thực hiện là UBND quận và các phòng ban liên quan, triển khai trong 12 tháng tới.

  3. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, quản lý tài chính công và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý vốn đầu tư XDCB. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn trong vòng 1 năm.

  4. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính: Loại bỏ các thủ tục không cần thiết, áp dụng hệ thống quản lý điện tử trong cấp phát và thanh toán vốn đầu tư, giảm thiểu thời gian và chi phí hành chính. Chủ thể thực hiện là UBND quận phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội, thực hiện trong 18 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý Nhà nước tại các cấp quận, huyện: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý vốn đầu tư XDCB, áp dụng các giải pháp cải tiến quản lý vốn hiệu quả.

  2. Các chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc quản lý vốn đầu tư công, từ đó phối hợp tốt hơn trong thực hiện dự án, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và cải cách hành chính: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý vốn đầu tư XDCB bằng nguồn vốn NSNN là gì?
    Quản lý vốn đầu tư XDCB bằng nguồn vốn NSNN là hoạt động của các cơ quan Nhà nước nhằm điều phối, phân bổ và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách một cách hiệu quả, tiết kiệm và tuân thủ pháp luật, nhằm phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý vốn đầu tư XDCB tại quận Nam Từ Liêm là gì?
    Khó khăn gồm chậm trễ trong lập kế hoạch và phê duyệt dự án, tiến độ giải ngân vốn thấp, công tác thanh toán và quyết toán vốn chưa kịp thời, năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, và thủ tục hành chính phức tạp.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư XDCB?
    Cần cải tiến quy trình lập kế hoạch và phê duyệt dự án, tăng cường giám sát, nâng cao năng lực cán bộ, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính để rút ngắn thời gian giải ngân.

  4. Vai trò của công khai minh bạch trong quản lý vốn đầu tư XDCB?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường sự giám sát của cộng đồng và các cơ quan chức năng, hạn chế tham nhũng, lãng phí, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các chủ thể quản lý vốn đầu tư.

  5. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB gồm những gì?
    Bao gồm tuân thủ pháp luật, tính hợp lý trong lập kế hoạch và phân bổ vốn, tiến độ giải ngân, chất lượng thi công, công tác thanh toán và quyết toán vốn, cũng như hiệu quả giám sát, kiểm tra và xử lý các sai phạm.

Kết luận

  • Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn NSNN tại quận Nam Từ Liêm còn nhiều hạn chế về tiến độ giải ngân, công tác lập kế hoạch và năng lực quản lý.
  • Việc cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường giám sát là những giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương như quận Hải Châu (Đà Nẵng) và thành phố Bắc Ninh cho thấy sự cần thiết của công khai minh bạch và phân cấp quản lý phù hợp.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy trình quản lý vốn đầu tư XDCB tại quận Nam Từ Liêm trong giai đoạn 2022-2025.
  • Khuyến nghị UBND quận và các cơ quan liên quan triển khai đồng bộ các giải pháp để đảm bảo sử dụng vốn NSNN hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Để tiếp tục phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, các nhà quản lý và nghiên cứu nên phối hợp triển khai các đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương.