Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động công và phát triển địa phương. Huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên, với dân số khoảng 121.793 người và tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 11,5%/năm, là một trong những địa phương đang hưởng trợ cấp cân đối từ ngân sách cấp trên. Từ năm 2020 đến 2023, công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định, đặc biệt là sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ đất đai và các khoản thu cân đối ngân sách chưa bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Kim Động, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2020-2023, với định hướng đến năm 2030, nhằm đánh giá toàn diện các hoạt động quản lý thu ngân sách, bao gồm lập dự toán, thực hiện thu và quyết toán thu ngân sách. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước tại huyện Kim Động trong việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần tăng nguồn thu và đảm bảo cân đối ngân sách địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước: Theo Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13, thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực công để tập trung một phần của cải xã hội nhằm hình thành quỹ NSNN phục vụ chi tiêu công. Quản lý thu ngân sách là hoạt động hoạch định, tổ chức thực hiện và kiểm soát các khoản thu ngân sách nhằm đạt mục tiêu tài chính đã đề ra.

  • Mô hình chu trình quản lý thu ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán thu, tổ chức thực hiện thu và quyết toán thu ngân sách. Mỗi bước đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác, minh bạch và hiệu quả của công tác thu ngân sách.

  • Khái niệm về phân cấp ngân sách địa phương: Theo Nghị định 163/2016/NĐ-CP, phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách địa phương là nguyên tắc cơ bản để đảm bảo sự cân đối và hiệu quả trong quản lý ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: ngân sách nhà nước, thu ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách cấp huyện, dự toán thu ngân sách, quyết toán thu ngân sách, phân cấp ngân sách địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp đa dạng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:

  • Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Thu thập số liệu từ các báo cáo thu chi ngân sách huyện Kim Động giai đoạn 2021-2023, các văn bản pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP, Thông tư 84/2016/TTBTC và Thông tư 328/2016/TTBTC; các báo cáo kinh tế - xã hội của huyện và tỉnh Hưng Yên.

  • Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng số liệu tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm, tốc độ tăng trưởng để mô tả thực trạng công tác quản lý thu ngân sách trên địa bàn.

  • Phương pháp so sánh: So sánh số liệu thu ngân sách qua các năm để đánh giá xu hướng biến động và hiệu quả quản lý thu.

  • Phương pháp quan sát và khảo sát thực tế: Quan sát quy trình thu ngân sách tại các cơ quan như Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước, Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Kim Động.

  • Phương pháp phân tích định tính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của huyện Kim Động từ năm 2020 đến 2023, cùng với các báo cáo, văn bản pháp luật và ý kiến chuyên gia trong lĩnh vực quản lý ngân sách địa phương. Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là thống kê mô tả kết hợp phân tích so sánh và tổng hợp thông tin định tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách không ổn định: Tổng thu NSNN trên địa bàn huyện Kim Động giai đoạn 2021-2023 có biến động rõ rệt. Năm 2021 đạt 952,860 triệu đồng, giảm nhẹ xuống 938,850 triệu đồng năm 2022 (-1,47%), sau đó tăng mạnh lên 1.164,000 triệu đồng năm 2023 (tăng 24,14%). Các khoản thu hưởng tỷ lệ phần trăm tăng trưởng đều qua các năm, năm 2023 tăng 32,79% so với năm 2022.

  2. Phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ đất đai: Trong cơ cấu thu ngân sách, các khoản thu cân đối ngân sách chiếm tỷ trọng lớn nhất nhưng có xu hướng giảm từ 85,73% năm 2021 xuống còn 71,98% năm 2023. Thu từ tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng cao nhất trong các khoản thu hưởng tỷ lệ phần trăm, nhưng cũng giảm dần từ 68,18% năm 2021 xuống 47,95% năm 2023.

  3. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực nhưng chưa bền vững: Tỷ trọng ngành nông nghiệp giảm, trong khi công nghiệp, xây dựng và thương mại dịch vụ tăng lên, tuy nhiên huyện vẫn phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp. Giá trị sản xuất công nghiệp tăng 10,27%, thương mại dịch vụ tăng 11,91% năm 2023.

  4. Quy trình quản lý thu ngân sách được tổ chức hợp lý: Việc thu NSNN qua các kênh Kho bạc Nhà nước, ngân hàng và Chi cục Thuế ngày càng tăng về số lượng và số tiền thu, thể hiện qua tốc độ tăng thu qua ngân hàng đạt 143,01% năm 2023 so với năm 2021. Quy trình thu thuế qua Kho bạc và ngân hàng được thực hiện theo quy định, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự biến động trong thu ngân sách chủ yếu do sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ đất đai, vốn chịu ảnh hưởng bởi thị trường bất động sản và các dự án đầu tư hạ tầng. Việc giảm tỷ trọng thu cân đối ngân sách phản ánh sự khó khăn trong việc duy trì nguồn thu ổn định từ các khoản thu truyền thống như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân.

So với các huyện tương đồng trong tỉnh Hưng Yên và các địa phương như huyện Văn Giang, Chương Mỹ, Kim Động còn hạn chế trong công tác tuyên truyền, đào tạo cán bộ thuế và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế. Các địa phương này đã áp dụng hiệu quả các biện pháp như đào tạo chuyên sâu, tuyên truyền chính sách thuế rộng rãi và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả thu ngân sách.

Việc tổ chức bộ máy quản lý thu ngân sách tại Kim Động đã đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ và phối hợp giữa các cơ quan liên quan, tuy nhiên cần tiếp tục nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến quy trình làm việc để giảm thất thu và tăng cường nguồn thu bền vững.

Dữ liệu thu ngân sách có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng thu qua các năm, bảng cơ cấu thu ngân sách theo từng khoản và biểu đồ tròn thể hiện tỷ trọng các nguồn thu chính, giúp minh họa rõ nét sự chuyển dịch cơ cấu thu ngân sách trên địa bàn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền và đào tạo cán bộ thuế

    • Động từ hành động: Tổ chức, nâng cao
    • Mục tiêu: Nâng cao trình độ nghiệp vụ và nhận thức về chính sách thuế cho cán bộ thuế và các đơn vị liên quan
    • Timeline: Triển khai thường xuyên hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với UBND huyện và các cơ quan truyền thông địa phương

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách

    • Động từ hành động: Ứng dụng, cải tiến
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ kê khai và nộp thuế điện tử lên trên 95%, giảm thủ tục hành chính và thất thu
    • Timeline: Hoàn thành trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế huyện phối hợp với các đơn vị công nghệ

  3. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách, giảm phụ thuộc vào thu từ đất đai

    • Động từ hành động: Khai thác, phát triển
    • Mục tiêu: Tăng tỷ trọng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và các khoản thu khác lên ít nhất 50% tổng thu cân đối ngân sách
    • Timeline: Định hướng đến năm 2030
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các ngành chức năng và doanh nghiệp trên địa bàn

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và chống thất thu thuế

    • Động từ hành động: Kiểm tra, giám sát, xử lý
    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ nợ đọng thuế xuống dưới 5% tổng thu ngân sách
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với các cơ quan chức năng

  5. Củng cố và nâng cao vai trò phối hợp giữa các cơ quan quản lý thu ngân sách

    • Động từ hành động: Phối hợp, tổ chức
    • Mục tiêu: Tăng cường sự phối hợp giữa UBND huyện, Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị liên quan để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách
    • Timeline: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện làm đầu mối chỉ đạo

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách cấp huyện
    • Use case: Áp dụng các đề xuất để cải thiện công tác thu ngân sách tại địa phương

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý Kinh tế, Tài chính công

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức lý thuyết và thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện
    • Use case: Tham khảo làm tài liệu nghiên cứu, luận văn hoặc đề tài khoa học

  3. Cơ quan thuế và Kho bạc Nhà nước

    • Lợi ích: Cải tiến quy trình, nâng cao hiệu quả thu ngân sách và phối hợp liên ngành
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm soát thuế

  4. Lãnh đạo UBND huyện và các phòng ban liên quan

    • Lợi ích: Định hướng chính sách tài chính, phân bổ nguồn lực và giám sát công tác thu ngân sách
    • Use case: Ra quyết định và chỉ đạo thực hiện các giải pháp quản lý thu ngân sách hiệu quả

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình hoạch định, tổ chức thực hiện và kiểm soát các khoản thu ngân sách trên địa bàn huyện nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động công và phát triển địa phương. Ví dụ, huyện Kim Động sử dụng quy trình phối hợp giữa Chi cục Thuế, Kho bạc và Phòng Tài chính để quản lý thu ngân sách.

  2. Tại sao nguồn thu từ đất đai lại chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách huyện Kim Động?
    Do quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng, giá trị đất đai tăng cao, dẫn đến nguồn thu từ tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, nguồn thu này không ổn định do phụ thuộc vào thị trường bất động sản và các dự án đầu tư.

  3. Các phương pháp nào được sử dụng để phân tích dữ liệu trong nghiên cứu này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tích định tính và thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo ngân sách và văn bản pháp luật. Ví dụ, số liệu thu ngân sách giai đoạn 2021-2023 được phân tích để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để giảm thất thu thuế tại huyện Kim Động?
    Đề xuất tăng cường kiểm tra, giám sát, đào tạo cán bộ thuế, ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý thuế và chính quyền địa phương nhằm giảm tỷ lệ nợ đọng thuế và thất thu.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại địa phương?
    Cần tổ chức bộ máy quản lý thu ngân sách tinh gọn, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa nguồn thu và tăng cường phối hợp liên ngành. Ví dụ, huyện Kim Động có thể học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương như Văn Giang và Chương Mỹ trong việc đào tạo cán bộ và ứng dụng CNTT.

Kết luận

  • Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Kim Động đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về tính bền vững và cơ cấu nguồn thu.
  • Nguồn thu từ đất đai chiếm tỷ trọng lớn nhưng có xu hướng giảm, đòi hỏi địa phương phải đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
  • Quy trình quản lý thu ngân sách được tổ chức hợp lý, với sự phối hợp giữa các cơ quan thuế, kho bạc và tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả thu ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao công tác kiểm tra, giám sát thuế.
  • Nghiên cứu định hướng phát triển công tác quản lý thu ngân sách đến năm 2030, góp phần ổn định tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Kim Động.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính công địa phương.