Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên là một lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của đơn vị. Trung tâm Điều tra và Quy hoạch đất đai – Tổng cục Quản lý đất đai là một đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên, chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ điều tra, đánh giá và quy hoạch đất đai phục vụ quản lý nhà nước. Giai đoạn nghiên cứu từ 2014 đến 2017 cho thấy Trung tâm có nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước đặt hàng, chiếm hơn 70% tổng nguồn thu, bên cạnh đó còn có các khoản thu từ hoạt động dịch vụ và các nguồn thu khác. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính tại Trung tâm còn tồn tại một số hạn chế như chưa đa dạng hóa nguồn thu, hiệu quả quản lý tài chính chưa cao, cơ chế quản lý tài chính còn bất cập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trung tâm trong giai đoạn 2014-2017, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong giai đoạn 2018-2020. Nghiên cứu tập trung vào quan hệ quản lý tài chính của Trung tâm, sử dụng dữ liệu tài chính thực tế và các báo cáo nội bộ. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần phát triển bền vững Trung tâm, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên khác trong việc hoàn thiện quản lý tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các nguyên tắc quản lý tài chính như hiệu quả, thống nhất, phân cấp và minh bạch. Mô hình quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên được phân tích qua ba bước chính: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên: Đơn vị có nguồn thu bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên, không phụ thuộc ngân sách nhà nước cấp kinh phí hoạt động.
  • Quản lý tài chính: Quá trình sử dụng số liệu kế toán để giám sát, điều hành, phân tích và dự toán tài chính nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả.
  • Nguồn thu và quản lý chi: Phân tích các nguồn thu từ ngân sách nhà nước, thu dịch vụ, thu khác và quản lý chi theo các mục tiêu, định mức, tiêu chuẩn.
  • Nguyên tắc quản lý tài chính: Hiệu quả, thống nhất, phân cấp và công khai minh bạch.

Ngoài ra, luận văn tham khảo các quy định pháp luật hiện hành như Nghị định số 16/2015/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, các Thông tư hướng dẫn về quản lý tài chính và kế toán hành chính sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, hệ thống hóa các tài liệu lý luận và thực tiễn. Dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, quyết định giao dự toán, báo cáo kiểm toán, kết luận thanh tra của Trung tâm trong giai đoạn 2014-2017, cùng các tài liệu pháp luật và giáo trình chuyên ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu tài chính của Trung tâm trong 4 năm, được chọn nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản lý tài chính.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán, phân tích các chỉ tiêu tài chính như tỷ lệ thu, chi, quỹ tiền lương, quỹ phát triển sự nghiệp. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2018, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước đặt hàng: Trong giai đoạn 2014-2017, nguồn thu từ nhiệm vụ do Nhà nước đặt hàng chiếm trên 70% tổng nguồn thu của Trung tâm. Dự toán ngân sách nhà nước cấp cho Trung tâm tăng dần qua các năm, ví dụ năm 2015 tăng 44,36% so với năm 2014, tuy nhiên nguồn thu từ nhiệm vụ khoa học công nghệ gần như không có.

  2. Hiệu quả giải ngân cao: Tỷ lệ thực hiện dự toán ngân sách nhà nước của Trung tâm đạt trên 90% mỗi năm, cụ thể năm 2014 đạt 98,66%, năm 2017 đạt 96,01%, cho thấy Trung tâm chủ động và tích cực trong việc xây dựng dự toán và triển khai thực hiện nhiệm vụ.

  3. Nguồn thu từ hoạt động dịch vụ còn hạn chế: Thu từ hoạt động dịch vụ chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng nguồn thu, với mức thu năm 2014 là khoảng 15 triệu đồng, tăng nhẹ qua các năm nhưng chưa khai thác hết tiềm năng dịch vụ tư vấn, điều tra đất đai. Trung tâm chưa tận dụng tối đa nguồn lực nhân sự và trang thiết bị để mở rộng các dịch vụ ngoài nhiệm vụ nhà nước đặt hàng.

  4. Quản lý chi tài chính theo quy chế chi tiêu nội bộ: Trung tâm xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ nhằm đảm bảo chi đúng, chi đủ, tiết kiệm và hiệu quả. Quỹ tiền lương và thu nhập bình quân đầu người ổn định, với mức thu nhập bình quân đầu người năm 2017 đạt khoảng 12,921 nghìn đồng, tăng nhẹ so với các năm trước.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của việc phụ thuộc lớn vào nguồn ngân sách nhà nước là do đặc thù nhiệm vụ và cơ chế tài chính hiện hành, trong khi đó việc khai thác nguồn thu từ dịch vụ chưa được chú trọng đúng mức do tâm lý ỷ lại vào ngân sách. So sánh với một số đơn vị sự nghiệp công lập khác như Trung tâm Điều tra Tài nguyên – Môi trường biển, việc đa dạng hóa nguồn thu và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ đã góp phần nâng cao hiệu quả tài chính và thu nhập người lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nguồn thu theo từng năm, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán ngân sách và biểu đồ xu hướng thu nhập bình quân đầu người. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, tăng cường khai thác nguồn thu dịch vụ, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và trình độ cán bộ tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa nguồn thu dịch vụ: Trung tâm cần chủ động khai thác và mở rộng các dịch vụ tư vấn, điều tra, đánh giá đất đai nhằm tăng tỷ trọng nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước, hướng tới mục tiêu tăng ít nhất 20% nguồn thu dịch vụ trong giai đoạn 2018-2020. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc phối hợp với các phòng chuyên môn.

  2. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Cập nhật, sửa đổi quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc điểm hoạt động và quy định pháp luật mới, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quản lý chi tiêu. Thời gian thực hiện trong năm 2018, do Phòng Tài chính – Kế toán chủ trì.

  3. Nâng cao năng lực quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý tài chính và kế toán nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng phân tích và dự toán tài chính. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 2 khóa đào tạo trong năm 2019.

  4. Tăng cường kiểm soát nội bộ và giám sát tài chính: Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, thanh tra tài chính để phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, tiêu cực. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Ban Kiểm soát và Phòng Tài chính phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý tài chính, từ đó áp dụng hiệu quả trong đơn vị mình.

  2. Cán bộ quản lý tài chính, kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập: Nâng cao kiến thức chuyên môn, cập nhật các quy định và phương pháp quản lý tài chính phù hợp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, làm tài liệu tham khảo học thuật.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và tài chính công: Hỗ trợ xây dựng chính sách, cơ chế quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực đất đai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Trung tâm phụ thuộc lớn vào nguồn ngân sách nhà nước?
    Do đặc thù nhiệm vụ và cơ chế tài chính hiện hành, nguồn ngân sách nhà nước đặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhằm đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ công ích, trong khi nguồn thu dịch vụ chưa được khai thác tối đa.

  2. Làm thế nào để đa dạng hóa nguồn thu tại Trung tâm?
    Trung tâm cần mở rộng các dịch vụ tư vấn, điều tra đất đai, tăng cường ký kết hợp đồng dịch vụ với các đối tác, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ để cạnh tranh trên thị trường.

  3. Quy chế chi tiêu nội bộ có vai trò gì trong quản lý tài chính?
    Quy chế chi tiêu nội bộ là công cụ quản lý các khoản thu, chi, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  4. Làm sao nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ năng phân tích tài chính, giúp cán bộ thực hiện tốt công tác quản lý tài chính.

  5. Kiểm soát nội bộ giúp gì cho công tác quản lý tài chính?
    Kiểm soát nội bộ giúp phát hiện sai sót, tiêu cực, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, từ đó hoàn thiện quy trình quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị.

Kết luận

  • Trung tâm Điều tra và Quy hoạch đất đai có nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước đặt hàng, chiếm trên 70% tổng nguồn thu trong giai đoạn 2014-2017.
  • Tỷ lệ giải ngân ngân sách nhà nước đạt trên 90%, thể hiện sự chủ động và tích cực trong quản lý tài chính.
  • Nguồn thu từ hoạt động dịch vụ còn hạn chế, chưa khai thác hết tiềm năng và chưa đa dạng hóa nguồn thu.
  • Quy chế chi tiêu nội bộ được xây dựng và thực hiện nhằm đảm bảo chi tiêu minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đa dạng hóa nguồn thu, hoàn thiện quy chế chi tiêu, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường kiểm soát nội bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong giai đoạn 2018-2020.

Luận văn góp phần làm rõ thực trạng và giải pháp quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, từ đó hỗ trợ phát triển bền vững Trung tâm và các đơn vị tương tự. Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả thực hiện trong các năm tiếp theo. Đề nghị các đơn vị liên quan nghiên cứu, áp dụng và tiếp tục hoàn thiện công tác quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững.