## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề đóng vai trò then chốt trong việc đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật cho thị trường lao động. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Lào Cai, nghề Điện công nghiệp được xác định là ngành mũi nhọn trong đào tạo nghề trình độ cao đẳng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy sinh viên tốt nghiệp ngành này chưa đáp ứng ngay được yêu cầu công việc thực tế, gây khó khăn cho doanh nghiệp và bản thân người học. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2019 tại Trường Cao đẳng Lào Cai nhằm quản lý và phát triển chương trình đào tạo nghề Điện công nghiệp, với mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động và sự phát triển khoa học kỹ thuật. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quá trình phát triển chương trình đào tạo nghề Điện công nghiệp tại trường, khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và các bên liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc đề xuất các biện pháp quản lý phát triển chương trình đào tạo nhằm cải thiện chất lượng đào tạo, góp phần nâng cao năng lực nguồn nhân lực kỹ thuật cho địa phương và quốc gia.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình đào tạo tiêu biểu như:

- **Mô hình phát triển chương trình của Tyler**: Bao gồm 5 bước liên tục và khép kín từ phân tích tình hình, xác định mục tiêu, thiết kế, thực thi đến đánh giá chương trình.
- **Mô hình đảo ngược của Taba**: Nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong việc thiết kế chương trình bắt đầu từ các đơn vị dạy học cụ thể, qua đó xây dựng chương trình tổng thể.
- **Khái niệm chương trình đào tạo**: Được hiểu là kế hoạch tổng thể về mục tiêu, chuẩn đầu ra, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả đào tạo.
- **Khái niệm phát triển chương trình đào tạo**: Quá trình liên tục hoàn thiện chương trình để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu thị trường lao động.
- **Khái niệm quản lý phát triển chương trình đào tạo**: Các tác động có mục đích của nhà quản lý nhằm vận hành chương trình đào tạo đạt mục tiêu và chuẩn đầu ra.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

- **Phương pháp nghiên cứu lý luận**: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến phát triển chương trình đào tạo nghề và quản lý giáo dục.
- **Phương pháp khảo sát thực tiễn**: Thu thập dữ liệu qua quan sát, điều tra, khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên và cựu sinh viên ngành Điện công nghiệp tại Trường Cao đẳng Lào Cai.
- **Phỏng vấn sâu**: Thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý và giảng viên để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
- **Phân tích tài liệu**: Nghiên cứu chương trình đào tạo hiện hành, các văn bản quản lý và báo cáo của nhà trường.
- **Phương pháp chuyên gia**: Xin ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực phát triển chương trình đào tạo và doanh nghiệp sử dụng lao động.
- **Phương pháp tổng kết kinh nghiệm**: Rút ra bài học từ các báo cáo và thực tiễn phát triển chương trình đào tạo của nhà trường.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng X người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp. Thời gian nghiên cứu kéo dài 7 tháng, từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng phát triển chương trình đào tạo**: Khoảng 70% giảng viên và cán bộ quản lý nhận định chương trình đào tạo nghề Điện công nghiệp chưa được cập nhật thường xuyên, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn và thị trường lao động.
- **Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên**: 65% cán bộ quản lý và 60% giảng viên có nhận thức chưa đầy đủ về vai trò và quy trình phát triển chương trình đào tạo, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
- **Quy trình phát triển chương trình**: Chỉ khoảng 50% các bước trong quy trình phát triển chương trình được thực hiện đầy đủ và đồng bộ, đặc biệt khâu khảo sát thị trường lao động và lấy ý kiến các bên liên quan còn hạn chế.
- **Nguồn lực tham gia phát triển chương trình**: Sự tham gia của doanh nghiệp và cựu sinh viên chỉ chiếm khoảng 30%, dẫn đến chương trình chưa thực sự gắn kết với nhu cầu thực tế của thị trường lao động.
- **Kiểm tra, đánh giá chương trình**: Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện chương trình còn thiếu hệ thống và chưa tạo được động lực cải tiến chương trình.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giảng viên về phát triển chương trình, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, cũng như hạn chế về nguồn lực và cơ sở vật chất. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều cơ sở đào tạo nghề khi chưa thực hiện đầy đủ quy trình phát triển chương trình theo chuẩn quốc tế. Việc thiếu khảo sát thị trường lao động và lấy ý kiến các bên liên quan làm giảm tính thực tiễn và khả năng đáp ứng của chương trình đào tạo. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện các bước phát triển chương trình và mức độ tham gia của các bên liên quan, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý phát triển chương trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề Điện công nghiệp tại Trường Cao đẳng Lào Cai.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tổ chức khảo sát thị trường lao động định kỳ**: Thiết lập quy trình khảo sát nhu cầu nhân lực ngành Điện công nghiệp hàng năm, nhằm cập nhật kịp thời yêu cầu kỹ năng và kiến thức. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý đào tạo phối hợp với doanh nghiệp. Thời gian: Triển khai ngay trong năm học tiếp theo.
- **Bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giảng viên**: Tổ chức các khóa đào tạo về phát triển chương trình đào tạo, quản lý chất lượng và phương pháp giảng dạy hiện đại. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ quản lý và giảng viên có năng lực phát triển chương trình lên trên 80% trong 2 năm. Chủ thể: Nhà trường phối hợp với các tổ chức đào tạo chuyên ngành.
- **Chỉ đạo rà soát, cập nhật mục tiêu và chuẩn đầu ra chương trình**: Định kỳ 2 năm một lần, tổ chức hội thảo lấy ý kiến các bên liên quan để điều chỉnh mục tiêu, chuẩn đầu ra phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp và thị trường lao động. Chủ thể: Hội đồng khoa học và đào tạo nhà trường.
- **Tăng cường liên kết đào tạo gắn với doanh nghiệp**: Phát triển các chương trình thực tập, trải nghiệm nghề nghiệp tại doanh nghiệp, đồng thời mời doanh nghiệp tham gia xây dựng và thẩm định chương trình đào tạo. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên thực tập tại doanh nghiệp lên 70% trong 3 năm. Chủ thể: Phòng đào tạo và khoa Điện công nghiệp.
- **Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá chương trình và giảng viên hiệu quả**: Thiết lập quy trình kiểm tra, đánh giá định kỳ, sử dụng các chỉ số đánh giá khách quan để tạo động lực cải tiến chương trình và nâng cao chất lượng giảng dạy. Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng khảo thí đảm bảo chất lượng.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp**: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý phát triển chương trình đào tạo, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tại các cơ sở đào tạo nghề.
- **Giảng viên và nhà thiết kế chương trình đào tạo**: Áp dụng các mô hình và quy trình phát triển chương trình đào tạo hiện đại, cải tiến nội dung và phương pháp giảng dạy phù hợp với chuẩn đầu ra.
- **Doanh nghiệp sử dụng lao động**: Hiểu rõ quy trình phát triển chương trình đào tạo nghề, từ đó phối hợp hiệu quả với các cơ sở đào tạo trong việc xây dựng chương trình sát với nhu cầu thực tế.
- **Sinh viên và cựu sinh viên ngành Điện công nghiệp**: Nắm bắt được các tiêu chuẩn đào tạo và chuẩn đầu ra, từ đó chủ động nâng cao năng lực cá nhân, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và thị trường lao động.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần phát triển chương trình đào tạo nghề Điện công nghiệp?**  
Phát triển chương trình giúp cập nhật kiến thức, kỹ năng phù hợp với sự phát triển khoa học kỹ thuật và nhu cầu thị trường lao động, nâng cao chất lượng đào tạo và khả năng thích ứng của người học.

2. **Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý phát triển chương trình đào tạo?**  
Bao gồm yếu tố chủ quan như nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giảng viên; yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, cơ sở vật chất và sự chỉ đạo của các cấp quản lý.

3. **Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?**  
Kết hợp phương pháp nghiên cứu lý luận, khảo sát thực tiễn, phỏng vấn sâu, phân tích tài liệu và xin ý kiến chuyên gia nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

4. **Làm thế nào để đảm bảo chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp?**  
Thông qua khảo sát thị trường lao động định kỳ, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp trong xây dựng, thẩm định chương trình và tổ chức thực tập, trải nghiệm nghề nghiệp cho sinh viên.

5. **Biện pháp nào giúp nâng cao năng lực giảng viên trong phát triển chương trình?**  
Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, đào tạo kỹ năng phát triển chương trình, đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá kết quả học tập theo chuẩn đầu ra.

## Kết luận

- Quản lý phát triển chương trình đào tạo nghề Điện công nghiệp là yếu tố quyết định chất lượng đào tạo và khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.  
- Thực trạng tại Trường Cao đẳng Lào Cai còn nhiều hạn chế về cập nhật chương trình, nhận thức cán bộ và sự phối hợp với doanh nghiệp.  
- Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả phát triển chương trình đào tạo.  
- Việc triển khai các giải pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và các bên liên quan trong vòng 2-3 năm tới.  
- Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và doanh nghiệp cùng tham gia tích cực để nâng cao chất lượng đào tạo nghề Điện công nghiệp, góp phần phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cho địa phương và quốc gia.